Građanska inicijativa: Imenovati sve ulice na Cetinju-Vesko S. Pejović
Posted on 04. May, 2022 by Vesko Pejović in Cetinje
Poštovani, Cetinje danas (20 maj 2022.) ima 88 imenovanih i oko 20 neimenovanih ulica. Do 2019 godine bilo je 50 imenovanih ulica a u toku 2019 godine, 38 ulica je označeno brojevima NOVA ULICA 1 do 38 (kao privremeno rješenje). Kako se ja, u želji da pomognem da se ova dosta “zapuštena” oblast besprekorno riješi, bavim ovom temom od kraja 2012 godine (za to vrijeme urađena je detaljna Studija sa nekoliko mogućih rješenja) i kako sam tokom proteklog vremena stalno tragao za boljim, napravio sam još jednu, nadam se, “optimalnu” varijantu pa Vam je stavljam na uvid.
PS: Kako Prijestonica pravi svake godine program za podizanje spomenika i spomen obilježja (spomen ploče, spomen biste itd) na kraju sam dodao i materijal iz Studije u kojemu se nalaze predlozi na ovu temu jer procjenjujem da može biti od koristi…
ANALIZA POSTOJEĆEG STANJA
SADAŠNJI NAZIVI ULICA
-ULICE IMENOVANE DO 2019. GODINE
Na teritoriji grada postoje sljedeće imenovane ulice (50):
- Aleksandra Lesa Ivanovića, 1. Alekse Šantića, 3. Baja Pivljanina, 27.1 Balšića Pazar I, 27.2 Balšića Pazar II, 43.Belvederska, 2. Bore Stankovića, 4. Bulevar crnogorskih heroja, 30. Crvenog krsta, 9. Dečanska, 44. Dušana Vuksana, 8. Grahovska, 29. Hercegovačka, 35. Islandska, 12. Ivana Crnojevića, 13. Jabučka, 45. Jaroslava Čermaka, 14. Jovana Tomaševića, 15. Lovćenska, 36. Mila Milunovića, 42. Mojkovačka, 17. Nikca od Rovina, 18. Nikole Lekića, 16. Novice Cerovića, 19. Njegoševa, 21. Obilićeva, 20. Omladinska, 23. Pavla Rovinskog, 22. Peka Pavlovića, 41. Pera Počeka, 24. Petra Lubarde, 37. Petrogradska, 23. IV proleterske, 40. Puškinova, Sava Burića, 39. Smederevska, 46. Splitska, 33. Štampara Makarija, 48. Valtazara Bogišića, 25. Vladike Petra I, 47. Vladike Vasilija, 6. Vojvode Batrića Martinovića, Vojvode Boža, 38. Vojvode Mirka Petrovića, 34. Vučedolska, 7. Vuka Mićunovića, 11. Zmajeva (Zmaj Jovina), X Crnogorske, 32. 4 jul, 28. 13. Novembra.
Šema imenovanih ulica do 2019 godine… PS: U legendi su ulice Balšića Pazar I i Balšića Pazar II upisane pod jednim brojem (27) pa je zato 49 ulica a trebalo bi da one imaju posebne brojeve pa bi bilo 50 imenovanih ulica.
TRGOVI
-Ispred Autobuske stanice nalazi se TRG GOLOOTOČKIH MUČENIKA (imenovan 1992)
-TRG SLOBODE (imenovan 1992) je kod spomenika Lovćenska vila i ispred Vlaške crkve
-TRG UMJETNIKA – imenovan 1992 (ranije Trg Borisa Kidriča) je ispred Lokande i Studentskog doma
-BALŠIĆA PAZAR – tangira Bajovu ulicu u centru grada
-DVORSKI TRG – nekadašnja Dvorska ulica – od Pošte do podvožnjaka
-TRG REVOLUCIJE – prostor između Vladinog doma i Biljarde
NEDOSTACI POSTOJEĆEG STANJA I DILEME OKO INTERVENCIJA
Kako se ova oblast “uređivala” uglavnom politički, u uskom krugu, pred neki jubilej, bez sagledavanja cjeline postojeće ulice su razbacane i nemaju nikakvu harmoniju a ima i propusta u imenovanjima… Neke ličnosti i neki događaji vezani za period starije istorije kao i ličnosti i događaji iz novije istorije su raspoređivani “s brda s dola” a mnogo njih je “preskočeno” … Ako pogledate šemu postojećeg stanja ulica lako ćete to zaključiti… Siguran sam da je vrijeme da se, iz više razloga, konačno sagleda ova oblast u cjelini i naprave sve potrebne intervencije.
ULICE
-Njegoševa ulica – Sada se pruža Od Hotela “Grand” do Bulevara. Nekada je počinjala od današnje ulice Petra Lubarde (Kuća Stojanovića – Kafić “L’angolo”-Engleska ambasada).
– DILEMA: DA LI DA SE SKRATI NA PRVOBITNU MJERU?! MOJ ODGOVOR = DA
U tom slučaju, ulicu od Engleskog poslanstva do Hotela “Grand” treba nazvati EVROPSKA jer je tamo rezidencija, Crna Gora ide u Evropu, na Cetinje bi trebalo da se preseli Ministarstvo vanjskih poslova a i da se podigne nivo cijele priče …
–Ulica 4 jul – Od Male pjace do Mojkovačke ulice (do kuće Toma Počeka)
DILEMA: Treba li da postoji kada imamo naselje “4 jul”?! MOJ ODGOVOR = NE
Trebalo bi je je preimenovati u ULICU JOSIPA BROZA TITA jer on to zaslužuje, imamo dosta ulica vezanih za njegov period a njega niđe nema…
–Ulica Baja Pivljanina – Od Parka “13 jul” do naselja “Gipos”. Nekada se prostirala od zgrade Opštine do raskrsnice kod Elektrodistribucije. Nakon što je produžena na sjeveru do naselja Gipos i na jugoistoku do Parka “13 jul” (KUĆE Vrbica) postala je duža dva puta od Njegoševe ulice!? (1468 m).
DILEMA: Treba li je vratiti na prvobitnu dužinu – od Opštine do Elektrodistribucije?! MOJ ODGOVOR = DA
Dio od ED do Giposa treba nazvati ULICA NIKOLE TESLE jer je tu bila prva centrala iz 1910. a dio od Opštine do Parka “13 jul” nazvati – ULICA 21 MAJ…
–Ulice Balšića Pazar I i Balšića Pazar II tangiraju Trg Balšića Pazar sa sjeverne (NLB BANKA-Bajova) i južne strane (Elektron-Bajova)
DILEMA: Treba li ih preimenovati jer imamo (Trg) Balšića Pazar?! MOJ ODGOVOR = DA
Balšića Pazar II trebalo bi, iz više razloga, da se nazove ULICA VOJISAVLJEVIĆA a Balšića Pazar I – Ulica Kneza Svetog Vladimira.
-Bulevar crnogorskih heroja prostire se od Njegoševe ulice do Novog Oboda.
Opšte je mišljenje da to nije adekvatan naziv s obzirom da se vezuje za patriotizam u II svjetskom ratu pa ispada da su svi junaci “zaboravljeni” jer nema ulice sa njihovim imenom…
DILEMA: Da li treba ostaviti naziv Bulevar crnogorskih heroja a Crnogorskim junacima dati drugu ulicu. MOJ ODGOVOR = DA (iako bih najradije Bulevar dao crnogorskim junacima a herojima ulicu Sava Burića)
Kako imamo Ulicu Sava Burića (narodnog heroja) od Ulice Vojvode Boža ( kuća dr Ina Vujovića) do Mojkovačke ulice (“Crvenkapa”), a kako nije logično da on jedini od narodnih heroja ima ulicu kad već imamo Bulevar crnogorskih heroja, predlažem da se ova ulica produži do Bajove ulice i nazvove ULICA CRNOGORSKIH JUNAKA. U nju bi se sada “ulivala” Ulica Baja Pivljanina koji je jedan od crnogorskih junaka …
–Ulica Vladike Petra I (od Dvorskog trga (Pošte) do Bolnice “Danilo I”) je prekratka i nije joj dobro formulisan naziv…
-Ulica Valtazara Bogišića sada se nalazi iza Njegoševog parka a dužine je ispod 100 m. U njoj ima samo jedan objekat i to montažna Meteorološka stanica.
Smatram da bi Valtazaru Bogišiću (koji je od izvanjaca najviše zadužio Crnu Goru) trebalo dati “bolju” ulicu u starom jezgru pa predlažem da se, ako novi stadion dobije ime SVETOG PETRA CETINJSKOG, Ulica vladike Petra I, nazove Ulica Valatazara Bogišića …
-Puškinova ulica – Od Bulevara do Mojkovačke
Aleksandar Puškin ima ulicu na Cetinju zbog pjesme “Bonaparta i Crnogorci” koja je u stvari prepjev pjesme “Crnogorci” čiji je autor frncuski pjesnik Prosper Merime.
DILEMA: Da li je treba preimenovati… MOJ ODGOVOR = DA i to u Ulicu Pavla Mijovića
–Islandska ulica – Od Vučedolske do Štampara Makarija
DILEMA: Opšte je mišljenje da je predugačka i da je treba korigovati odnosno pomjeriti (u istom pravcu) na lokaciju sadašnje ULICE VALTAZARA BOGIŠIĆA (dužine oko 100 m od Štampara Makarija do Njegoševog parka)?!
-Ulice vezane za II Svjetski rat (Jovana Tomaševića, Nikole Lekića, Bulevar crnogorskih heroja, IV Proleterske, X crnogorske, Sava Burića, Ulica 13 novembar”, su razbacane a nijesu ni najbolje definisane. Što je najgore – nema ulice sa imenom vrhovnog komandanta Josipa Broza Tita.
DILEMA: Da li neke treba korigovati i “preseliti”, bolje “složiti, tako što bi se na primjer ULICE SA NAZIVIMA VEZANIM ZA PROLETERSKE BRIGADE (IV Proleterske, X crnogorske) OBJEDILNILE U ULICU PROLETERSKIH BRIGADA koja bi bila locirana umjesto ULICE X CRNOGORSKE (Od Ulice vojvode Boža Petrovića do “Plavenkape”) … MOJ ODGOVOR = DA
–Ulica IV Proleterske – od Peka Pavlovića (pored Golubarnika) do Ulice Vojvode Boža.
DILEMA: Da li dio ove ulice od Bulevara do Bajove preimenovati u Dubrovačku ulicu (kako se nekada zvala), a dio od ulice Peka Pavlovića nazvati do “Cetkoma” (Bulevara) nazvati Ulica Draga Jovovića jer su tu zgrade tj stanovi obodovih radnika. Dio od Bajove do Ulice vojvode Boža (i dalje do Crvenkape) već sam rekao da treba da bude dio ULICE CRNOGORSKIH JUNAKA?! MOJ ODGOVOR = DA
-Ulica X crnogorske – Od Vojvode Boža do Vojvode Mirka
DILEMA: Da li je treba preimenovati u Ulicu proleterskih brigada… MOJ ODGOVOR = DA (to sam već rekao)
–Obilićeva ulica – Od Mojkovačke do Nikole Lekića. Opšte je mišljenje da je treba preimenovati jer imamo Obilića poljanu (Veliku livadu)…
DILEMA: Da li je treba preimenovati?! MOJ ODGOVOR = DA
Predlažem da nosi ime Ulica vojvode Miljana Vukova, koji je Vasojeviće proglasio sastavnim dijelom Crne Gore 1858?!
–Ulica Alekse Šantića – Od Ulice Vuka Mićunovića (kod kuće Gladovića) do Bajove (istočna strana Studentskog doma)
-DILEMA: Opšte je mišljenje da bi je trebalo preimenovati jer ne postoje valjani argumenti na osnovu kojih bi on trebao da ima neko spomen obilježje na Cetinju?! MOJ ODGOVOR = DA Predlažem da nju dobije Dr Dragoje Živković.
-Zmajeva ulica – Od Njegoševe do Novice Cerovića (Arhiv CG)
DILEMA: Opšte je mišljenje da bi je trebalo preimenovati jer ne postoje valjani argumenti na osnovu kojih bi on trebao da ima neko spomen obilježje na Cetinju?! MOJ ODGOVOR = DA -Nju bi, po mojem mišljenju, trebalo dati Šćepanu Malom
–Mojkovačka ulica – Od Ulice Ivana Crnojevića do Bulevara.
-Asocira na posljednju bitku samostalne crnogorske države 1916 godine, kada je crnogorska vojska uz ogromne žrtve zaustavila kod Mojkovca mnogo jaču austrijsku vojsku (čime je omogućila povlačene srbijanske vojske) a za uzvrat doživjela teške dane i veliko poniženje o čemu je nažalost tek nakon 100 godina “isplivala” prava istina!
Mojkovačka bitka je bila samoubilački pokušaj odbrane sopstvenog opstanka, naroda i države.
Dajući posljednju odstupnicu srpskoj vojsci, u surovim zimskim uslovima, uz užasnu oskudicu i stradanja, crnogorska vojska ni slutila nije da je njena sudbina već ranije riješena, da je, kao izraz zahvalnosti, ostavljena sama, izdana i osramoćena, prepuštena svojoj zlehudoj sudbini i slomu, potpunom uništenju. Za nju, pobjedničku vojsku, bio je spremljen put poraza i sramote. Srpski politički i vojni vrh, zajedno sa saveznicima, iza leđa, osudili su Crnu Goru na propast i kapitulaciju, da bi je kao opasnog rivala u projektovanom ujedinjenju eliminisali, podmuklo i cinično a nestanak Crne Gore kao države bio je jedan od bitnih uslova za buduće ujedinjenje.
Mojkovačka ulica podsjeća na događaj kada je nepobijeđena crnogorska vojska doživjela najteži poraz u istoriji Crne Gore, kada smo ostali bez države, bez kralja i bez imena crnogorskog.
DILEMA: DA LI JE TREBA PREIMENOVATI … MOJ ODGOVOR = DA
Iz tog razloga a i zbog poštovanja usvojenih kriterijuma i principa trebalo bi je preimenovati u DONJOKRAJSKU ULICU?!
-ULICA DUŠANA VUKSANA – Od Peka Pavlovića do Lovćenske
DILEMA: Da li je treba preimenovati?! MOJ ODGOVOR = DA – Mogli bi joj dati ime ULICA JANKA BRAJOVIĆA…
-OMLADINSKA ULICA – Od Bajove (Mala pjaca) do Mojkovačke
DILEMA: Da li je treba preimenovati u ULICU Liberalnog saveza Crne Gore (LSCG)… MOJ ODGOVOR = DA
-ULICA BORE STANKOVIĆA – Od Sava Burića do Ulice 4 Jula (L) – Ima dva kraka – Prvi preimenovati a drugi neka zadrži ime.
– DILEMA: Da li treba preimenovati prvi krak … u ULICU DR NIKA MILJANIĆA…MOJ ODGOVOR = DA
-ULICA VUKA MIĆUNOVIĆA – Od Ivana Crnojevića (Dom zdravlja) do Štampara Makarija (kod Hotela Grand) a ima i jedan krak od Bajove do kuća Đurišića i Kopitovića.
DILEMA: – Da li je treba korigovati tj skratiti? MOJ ODGOVOR JE = DA
Ona treba da ide od Ruskog poslanstva (Ulica vojvode Batrića) iza Parka 13 jul do Štampara Makarija (Štamparija-Hotel Grand). Krak od Doma zdravlja pored bolničkog kompleksa nazvati ULICA DR PETRA MILJANIĆA a krak od Bajove do kuće Kopitovića nazvati ULICA Dr Rajka Đurišića …
-DA LI DEČANSKU ULICU PREIMENOVATI U ULICU SVETOG VASILIJA OSTROŠKOG?!
MOJ ODGOVOR = DA
-DA LI DATI PETROGRADSKU ULICU KAPETANU ĐURU DRAŠKOVIĆU?!
MOJ ODGOVOR = DA
————————————————————————-
Ostaju 33 ulice sa istim nazivom:
Bajova, Bulevar crnogorskih heroja, Vuka Mićunovića, Belvederska, Islandska, Čermakova, Lovćenska, Proletrskih brigada, Bore Stankovića, Ulica vojvode Boža, Ulica vojvode Batrića Martinovića, Ivana Crnojevića, Grahovska, 13 novembar, Jabučka, Peka Pavlovića, Pavla Rovinskog, Nikca od Rovina, Novice Cerovića, Petra Lubarde, Hercegovačka, Crvenog krsta, Štampara Makarija, Mila Milunovića, vojvode Mirka, Aleksandra Lesa Ivanovića, Vučedolska, Pera Počeka, Splitska, Nikole Lekića, Jovana Tomaševića, vladike Vasilija, Vučedolska.
Ulice koje treba preimenovati (17 a ne 18 jer ):
Alekse Šantića, Balšića Pazar I, Balšića Pazar II, Bore Stankovića (prvi krak), Dečanska, Dušana Vuksana, Mojkovačka, Obilićeva, Omladinska, Petrogradska, IV proleterske, X crnogorske, Puškinova, Sava Burića, Smederevska, Vladike Petra I, IV jul, Zmaj Jovina,
NEIMENOVANE ULICE
DILEMA: Treba li ulicu od kraja Bulevara (kroz Bajice) do PUTA ZA NJEGUŠE nazvati KATUNSKA ULICA?!
MOJ ODGOVOR=DA
Nekada se KATUNSKA ULICA prostirala od Bajica do Lokande. Ako se tome doda značaj uloge Katunske nahije u stvaranju i očuvanju Crne Gore to bi značilo da ovaj putni pravac pripada njoj!
DILEMA: Treba li neimenovanu ulicu koja ide od KATUNSKE kroz selo (ispod Sandinog vrha) do Bajičke crkve nazvati BAJIČKA ULICA?!
MOJ ODGOVOR = DA
DILEMA: Da li novi ulaz u Cetinje od marketa “Voli” do GRAHOVSKE ULICE (Vlaška crkva) treba nazvati ULICA DR JOSIPA SLADEA (ili čak od Kružnog toka CT-PG-BU i slova “O” do Grahovske ulice – Vlaške crkve)… MOJ ODGOVOR = DA
Josip Slade nema nikakvo obilježje na Cetinju. Njega je knjaz Nikola postavio 1878. godine za glavnog urbanistu Crne Gore, a projektovao je: pravac od Njeguša do Cetinja, pravac Cetinje – Rijeka Crnojevića, pravac Rijeka Crnojevića – Podgorica, pravac Kotor – Cetinje sa 25 serpentina; pravac Rijeka Crnojevića – Virpazar; zgradu Zetskog doma, zgradu austro-ugarskoga veleposlanstva, itd.
-DILEMA: Da li ulicu od kraja Jabučke (Zrnožit”) produžiti do Gnjijevog dola ili je dati Petru Tomanoviću, nekadašnjem presjedniku opštine Cetinje, dugogodišnjem predsjedniku FK “Lovćen”, rukovodiocu realizacije Njegoševog mauzoleja na Lovćenu, rukovodiocu Službe za obnovu Cetinja od posljedica zemljotresa tokom osamdesetih godina, koji je tamo često boravio …?!
MOJ ODGOVOR = DA
DILEMA: Da li stazu od Cetinjskog manastira do Orlovog krša treba nazvati STAZA KRALJICE JELENE jer je ona dala idejno rješenje za MAUZOLEJ NA ORLOVOM KRŠU?! MOJ ODGOVOR = DA
DILEMA: Da li neimenovanu ulicu ispred Sportskog centra gdje se nekada postrojavala crnogorska vojska treba nazvati FUNDINSKA ULICA jer bi uz Grahovsku i Vučedolsku značajno “pojačala” ovu priču… MOJ ODGOVOR = DA
-DILEMA: DA LI DATI JEDNU ULICU BOŽIĆNIM USTANICIMA I U KOJEM DIJELU GRADA?! DA LI ODGOVARA ULICA PORED KUĆE VIDAKA RADEVIĆA?! MOJ ODGOVOR = DA
-DILEMA: Da li da se naselje Vladimira Popovića Španca (Švedsko) preimenuje u ŠVEDSKO a neimenovana ulica od Peka Pavlovića kroz naselje nazvove ULICA MIRKA BRATIČEVIĆA?! MOJ ODGOVOR = DA
-DILEMA: Da li neimenovanu ulicu od Mojkovačke do naselja iza Bauknechta dati dr Nikši Ivanoviću jer mu je tamo rodna kuća?! MOJ ODGOVOR = DA
NOVOIMENOVANE ULICE (75)
Evropska, 21 maja, Vlaha Bukovca (Nova 5), Nikole Tesle, Josipa Sladea (Nova 16), Fundunska, Dr Petra Miljanića, Valtazara Bogišića, Pera Šoća, Medovina (Nova 15), Dr Rajka Đurišića, Crnogorskih junaka, Krsta Kenja Jankovića (Nova 18), Šćepana Malog, Miljana Vukova, Jevta Milovića, Vojisavljevića, Svetog Vasilija, Kneza Svetog Vladimira, Visariona Borilovića, Donjokrajska, Crna Greda (Nova10), Bokovska, Dragoja Živkovića (Nova 1), Popa Laza Popovića (Nova 8), Sule Radova, Novaka Ramova Jovovića (Nova 6), Ratka Đurovića, Miloša Vuškovića, Petra Sinanovića Nagiba (Nova 17), Žarka Marinovića, Petra Tomanovića, Dubrovačka, Draga Jovovića (Nova 30), Dr Nikše Ivanovića (Nova 37), Božićnih ustanika (Nova 23), Katunska (Nova 21), Bajička (Nova 24 i Nova 25), SUO DOLSKA (Nova 26), Janka Brajovića, Vladimira Popovića Španca, Danila Kiša (Nova 20), Pavla Mijovića (Nova 19), Dukljanska (Nova 7), Staza kraljice Jelene, princeze Ksenije (Nova 2), Gledstonova, vojvode Marka Martinovića (Nova 27), Josipa Broza Tita, Dr Nika Miljanića, Jovana Miloševića (Nova 9), Marka Miljanova, vojvode Krca Petrovića, Dr Anta Gvozdenovića (Nova 33), Jovana Popovića Lipovca (Nova 38), Alfreda Tenisona, Teodora Valerija (Nova 11), Kapetana Angela, Borovička (Nova 3), Petra (Porodice) Zvicer/a, Ivana Borojeva (Nova 28), Mirka Bratičevića (Nova 12), Đura Draškovića, Humci (Nova 13 i Nova 14), Jovana Miloševića, Jovana Đurovog Ivaniševića, Špadijera (Nova 31), Ivaniševića (Nova 29), Delja, Počeka (Nova 32), Ivanovića, Božidara Ivaniševića, Budvanski put, Podgorički put, Kotorski put…
UKUPNO 33 P + 75 N =108 IMENOVANIH ULICA
TRGOVI
–TRG GOLOOTOČKIH MUČENIKA.
DILEMA: Da li je pogrešno lociran ovaj trg jer je Cetinje KAMENI PRESTO SLOBODE pa bi trebalo da svakoga na ulazu u grad dočeka poruka koja to i simbolizuje (DA JE CETINJE GRAD VJEČITE SLOBODE ILI KAMENI PRESTO SLOBODE). Iz tog razloga treba preimenovati TRG GOLOOTOČKIH MUČENIKA u TRG SLOBODE sa SPOMENIKOM SLOBODI a na objektu Autobuske stanice ostaviti ploču na kojoj piše da su ga zidali Golootočki mučenici …Moj odgovor je = DA
-Da li treba ukloniti instalaciju iz kružnog toka na Autobuskoj stanici pa umjesto stuba od 3 m postaviti reljefno oblikovanu stijenu (sa orlom – simbolom slobode) visine 7,5 m (koja simbolizuje Crnu Goru) ili stub sa postamentom i kapitelom Crnojevića na vrhu (visine 5,5 do 7,5 m) na kojemu se nalazi ORAO – simbol slobode… ili pak raspisati konkurs za spomenik SLOBODI… MOJ ODGOVOR = DA
–TRG SLOBODE (ispred Vlaške crkve sa spomenikom Lovćenska vila) – posvećen je rodoljubima koji su se 1916. godine iz Amerike uputili brodom da brane Domovinu Crnu Goru i stradali kod albanske luke Medova…
DILEMA: Iz tog razloga ovaj trg bi, po mojem mišljenju, trebao da nosi ime TRG RODOLJUBA a ne TRG SLOBODE?!
MOJ ODGOVOR = DA
–TRG UMJETNIKA – Ispred Studentskog doma i Lokande
DILEMA: Trebalo bi da se preseli u NOVI UMJETNIČKI KOMPLEKS a sa njim i bista Petra Lubarde sa TRGA REVOLUCIJE i da TAJ PLATO ispred Studentskog doma i Lokande dobije ime TRG KNJAZA DANILA
MOJ ODGOVOR = DA
-BALŠIĆA PAZAR – treba da promijeni ime u TRG BALŠIĆA;-URAĐENO
-DVORSKI TRG
DILEMA: Da li treba da se preimenuje u TRG KRALJA NIKOLE?! MOJE MIŠLJENJE = DA
-Prostor od DVORSKOG TRGA do Arhiva CG nema ime a tu je “IVAN CRNOJEVIĆ”
DILEMA: Da li bi to mogao da bude PARK IVANA CRNOJEVIĆA… MOJ ODGOVOR = DA
PARK PJESNIKA -SKVER POVRŠINE 520 m2 (PREKO PUTA OPŠTINE) IZMEĐU BAJOVE I ULICE VOJVODE BATRIĆA MARTINOVIĆA 2017. godine na Skupštini Prijestonice dobio je ime “PARK PJESNIKA” a u njemu će u toku maja ili juna 2022 godine biti postavljena skulptura našeg najvećeg liričara Aleksandra Lesa Ivanovića…
–TRG REVOLUCIJE – Mislim da bi trebalo na ovom prostoru (ili pak u Parku 13 jul preko puta rezidencije), napraviti jednu aleju u kojoj bi pored bisti Marka Mašanovića, Jovana Tomaševića i Jovana Vukčevića bila i ploča sa Ordenom grada heroja i imenima svih 49 narodnih heroja iz Cetinja…
Prostor Parka 13 jul iz više razloga pripada cetinjskim herojima pa bi za sva vremena “bili na svome” … a sadašnji Trg revolucije bi u tom slučaju svakako trebalo bolje urediti i možda preimenovati u Trg crnogorskih vladara …
Principi i kriterijumi za definisanje ove oblasti
-Poći od činjenice da je Cetinje Prijestonica Crne Gore i njen kulturni centar i da treba kroz ovu priču sačuvati sve trajne vrijednosti iz istorije, kulture i tradicije Cetinja i Crne Gore.
– Obuhvatiti period od XV vijeka do danas a u najuži izbor treba da se nađu državnici, vojskovođe, vladike, heroji, poznate crnogorske bitke, događaji bitni za stvaranje i očuvanje države, ličnosti koje su dale naučni, kulturni, prosvjetni i sportski doprinos razvoju i afirmaciji Crne Gore, pojmovi vezani za određena područja…
-Staro jezgro Cetinja, najviše što je moguće, vezati za period ranije istorije a II svjetski rat za “Novu Varoš”…
-Nakon detaljne analize postojećeg stanja, ono što se ocijeni kao “dobro” treba da ostane netaknuto, nešto treba korigovati (skratiti dužinu ulice, promijeniti lokaciju ulice, poneku ulicu preimenovati) …
-Adekvatnim zamjenama i davanjem imena neimenovanim ulicama, treba mnoge “preskočene” ličnosti i događaje na pravi način “ubaciti” u ovu “priču”…
-Nastojati da ovaj mozaik treba da bude sastavljen od ličnosti i događaja iz naše prošlosti koje su svojim djelima i značajem to zaslužili, tako da se dobije jedna ilustrovana istorija Cetinja i Crne Gore…
-Ispoštovati doprinos utemeljenju grada najstarijih stanovnika i bratstava u Cetinjskom polju (Donji kraj, Bajice, Medovina, Humci) i ulice koje tangiraju ove lokacije nazvati po njima …
-Trgove takođe treba detaljno analizirati i napraviti potrebne ali značajne korekcije…
-Kod spomenika, spomen bisti i spomen ploča, snimiti postojeće stanje na nivou grada i predložiti korekcije kao i određene, potpuno opravdane dopune …
-Treba analizirati i dio vezan za imena naselja, institucija, društava i parkova djelimično ga korigovati i dopuniti a možda bolje riješiti u sljedećoj fazi …
-U svim oblastima, voditi računa da se propusti i neka rješenja iz prethodnog perioda, za koje je vrijeme pokazalo da nijesu bila najbolja, korektno koriguju…
-Nakon što se napravi kvalitetna analiza organizovati prezentaciju kojoj obavezno moraju prisustvovati gradonačelnik, njegovi saradnici, članovi Savjeta za ova pitanja a i svi zainteresovani. Načelno razmotriti sve dileme a odluke ostaviti da donose članovi Savjeta za ova pitanja na svojim sjednicama… Potom slijedi poznata procedura …
-Predloge sa obrazloženjima mogu davati fizička i pravna lica adekvatna obrazloženja, vodeći računa za ličnosti da je prošlo najmanje 20 godina od njihove smrti a za događaje 50 godina …
PREDLOG IZGLEDA NOVIH TABLI ZA ULICE, STAZE I TRGOVE
-Treba se obratiti nadležnoj instituciji na nivou države sa inicijativom da se promijeni izgled i sadržaj tabli za nazive ulica i trgova. Ovo podrazumijeva ljepše likovno rješenje kao i dvojezično pismo…Table bi pri dnu imale QR kod čijim se skeniranjem sa smart telefona ide na stranicu posvećenu toj ličnosti / događaju… Postojeće pravougaone (plave) table definisane su prije oko 50 godina pa ih svakako treba promijeniti – naravno putem konkursa …
PREDLOG MOGUĆEG IZGLEDA TABLI SA IMENIMA ULICA I STAZA
Za kućne brojeve mogu se napraviti table sa grbom grada i brojem … Mislim i da bi trebalo promijeniti grb Cetinja i umjesto postojećeg staviti GRB CRNOJEVIĆA.
ZANIMLJIVOSTI O CETINJSKIM ULICAMA, TRGOVIMA I … OD 1900 do 2022.
-NA PLANU CETINJA IZ 1901 autora Jovana Pavlovića postoje ulice: Ivan Begova (kao i danas), Dvorska (ispred dvora kralja Nikole), Zetska (pored Zetskog doma), Katunska (od Lokande do Italijanskog poslanstva-Lovćenske), Baja Pivljanina (od Vojvode Batrića do Austrougarskog poslanstva-danas je duža) i Vojvode Batrića (kao danas).
-OKO 1926/30 GODINE CETINJE IMA SLJEDEĆE ULICE:
Dvorsku (pored dvora kralja Nikole – kasnije Trg kralja Aleksandra, Trg Maršala Tita, danas Dvorski trg, Njegoševu (bivša Katunska – ide od Lokande do Italijanskog poslanstva tj puta za Lovćen-danas ide do Bulevara), Šantićevu (Od Vuka Mićunovića do Njegoševe – do Engleskog poslanstva), Vojvode Batrića, Bajovu, Dubrovačku (od Peka Pavlovića pored Golubarnika do Bajove-kasnije V proleterske a danas Proleterskih brigada), Vuka Mićunovića (iza parka), Vilsonovu ulicu (bivša Zetska – od Pošte do Bolnice-bila je IV proleterske a danas je Vladike Petra I), Ivan Begovu, Skadarsku (od Talove trafike prema školi Njegoš-danas 13 novembra), Vojvode Plamenca (danas Nikca od Rovina), Lala Zubera (danas Jovana Tomaševića), Valtazara Bogišića (Od Ćipura do Cetinjskog manastira), Brankovu (danas Nikole Lekića), Hercegovačku, Vojvode Peka Pavlovića, Vojvode Boža Petrovića, Zmajevu, Dečansku, Novice Cerovića, Put za Rijeku, Put za Kotor, Put za Budvu, Put za Lovćen…
Razvoj, nekada jačeg a nekada slabijeg intenziteta doveo je do toga da Cetinje postane grad sa jasnom urbanom fizionomijom (urbanističke planove Cetinja imamo i iz 1901, 1931, 1956, 1957 i 1986 i 2015. godine). Ona je, istina, uglavnom ograničena na centralni gradski prostor, dok su periferne zone u svom razvoju dugo bile van planskih dokumenata.
Iz ovih razloga varira i broj ulica koje su do sada bile sasvim definisane:
– Do 1992 Cetinje ima 29 imenovanih ulica a tada se imenuje još 19 i dolazi se do broja 48.
-U proteklom periodu 1992 – 2022 imenovane su samo 2 ulice (Islandska i vladike Petra I).
Danas (maj 2022.) Cetinje ima 50 imenovanih, 38 ulica označenih brojeva (2019) i 20 neimenovanih ulica što najbolje svjedoči koliko je ova oblast bila zapuštena.
Analizom postojećeg stanja ustanovljeno je dosta “propusta” u ovoj oblasti kako kod imenovanih ulica tako i kod komunikacija u perifernim zonama koje, iako do određenog urbanističkog nivoa definisane, još uvijek nemaju svoja imena, već se jednostavno nazivaju put ili staza.
U cijelom gradu, do 2019 godine posebno je bio prisutan problem neažuriranog a ponegdje čak i nikakvog definisanja brojeva kuća što će se krajem 2018. godine, zahvaljujući Direkciji za nekretnine Crne Gore, staviti u prioritete…
U dijelu izgleda skoro sve ulice su do danas pretrpjele izmjene. Jednom broju ulica su promijenjeni nazivi, nekima i više puta (i to uglavnom iz političkih razloga i motiva) a nekima i dužine o čemu najbolje svjedoče sljedeći podaci:
Tako je:
–Dvorska ulica, poslije 1918 nosila ime Kralja Aleksandra, za vrijeme Italijanske okupacije joj je vraćeno ime Dvorska ulica, poslije II svetskog rata postaje Titov trg, devedesetih godina Dvorski trg …
-Katunska ulica (od Lokande do Italijanskog polanstva) tridesetih godina dobija ime Njegoševa, za vrijeme Italijana ponovo se zove Katunska, poslije II svjetskog rata Njegoševa (kroz staro jezgro) i Bulevar Lenjina
-Bulevar Lenjina devedesetih godina dobija ime Bulevar crnogorskih junaka a nešto kasnije Bulevar crnogorskih heroja.
-Oficirska ulica postaje Šantićeva,
-Sarajevska ulica tridesetih godina postaje ulica Lala Zubera a poslije II svjetskog rata ulica Jovana Tomaševića,
-Skadarska ulica poslije II svjetskog rata postaje Ulica 13 novembra,
-Zetska ulica od Bolnice Danilo I (pored Zetskog doma) do Pošte, tridesetih godina postaje Vilsonova, poslije II svjetskog rata IV Proleterske brigade a od prije desetak godina Vladike Petra I,
-Dubrovačka ulica (pored Golubarnika) poslije II svjetskog rata postala je V Proletereske, a danas je Ulica Proleterskih brigada,
-Ulica vojvode Plamenca poslije II svjetskog rata postaje Nikca od Rovina,
-Brankova ulica poslije II svjetskog rata postaje ulica Nikole Lekića,
-Ulica Vuka Karadžića prije 16 godina (2016) dobija ime Islandska itd.
Evo još par zanimljivosti:
–Današnji Trg umjetnosti zvao se Poštanski trg, poslije II svjetskog rata zvao se Trg Borisa Kidriča a od 1992 se zove Trg umjetnosti.
–Park 13 jul je od 1925 godine nosio ime kraljice Marije Karađorđević, a OŠ “NJEGOŠ” (takođe od 1925) je nosila ime prestolonaslednika Petra II Karađorđevića.
–Mali park (u kojem se nalazi Dječiji vrtić) nosi ime Ljubomira Nenadovića
–Kralj Aleksandar, Lale Zuber i Tito jedini su za života imali ulice odnosno trgove sa svojim imenima na Cetinju…
Iz ovih a i primjera u analizi postojećeg stanja, jasno se zaključuje da su u proteklom periodu, imenovanju ulica, trgova, naselja, institucija i društava najčešće “kumovali”, politički razlozi pa sam siguran da je došlo vrijeme da se ova oblast cjelovito sagleda, da se ukaže na eventualne propuste u dosadašnjem radu sa ciljem da se oni ubuduće ne ponavljaju i da se oni novim rješenjima adekvatno koriguju kako bi se istakao značaj ličnosti i događaja iz ovog mozaika za sveukupnu valorizaciju prošlosti i afirmaciju Cetinja i Crne Gore u istorijskom, kulturnom, naučnom, političkom i drugom smislu.
PREDLOG IMENA SVIH ULICA (33 ULICA OSTAJE SA POSTOJEĆIM NAZIVOM + 75 SA NOVIM = 108)
1-NJEGOŠEVA – Od Ulice Petra Lubarde do Ulice Nikca od Rovina (SKRAĆENA-OSTAJE)
2-EVROPSKA – Od Njegoševe (Kafić L’angolo) do Ulice Štampara Makarija – Hotel Grand – NOVA
3-BAJOVA – Od Ulice vojvode Batrića Martinovića do Dubrovačke – OSTAJE ali skraćena…
4-21 MAJA – Od Bajove do Vuka Mićunovića (iza Parka 13 jul) – NOVA
5-VLAHA BUKOVCA (Nova ulica broj 5) – Od ulice Visariona Borilovića do Đinovog brda – NOVA
6- NIKOLE TESLE – Od Bajove (ED) do Pavla Mijovića (Gipos) -NOVA
7-IVANA CRNOJEVIĆA – Od stare pumpe pored Vatrogasne do Njegoševe (Gaeta) (SKRAĆENA-OSTAJE)
8-JOSIPA SLADEA – Od Kružnog toka CT-PG-BU, (pored “Voli” marketa) do Grahovske (Zelena zgrada) -NOVA 16
9-DUKLJANSKA – Od Vučedolske ide do kuća Vukčevića (ispod Belvederske) – NOVA 7
10-GRAHOVSKA – Od Ivana Crnojevića (stara Vatrogasna) do Vojvode Boža (Zelena zgrada) (OSTAJE)
11 – FUNDINSKA–Od Grahovske (ulica ispred Sportskog centra) do marketa “Voli” – NOVA
12-VUČEDOLSKA-Od Štampara Makarija oko Grude, kroz Donje polje do Evropske (Štamparija-Hotel Grand) (OSTAJE)
13-VOJVODE BATRIĆA MARTINOVIĆA – Od Njegoševe do dr Petra Miljanića (kraj bolničkog kompleksa) (OSTAJE)
14-Dr PETRA MILJANIĆA – Od Ivana Crnojevića (Dom zdravlja) do Vuka Mićunovića (Rusko poslanstvo) -NOVA
15-VALTAZARA BOGIŠIĆA – Od Trga kralja Nikole (Pošta) do dr Petra Miljanića (Bolnica Danilo I) – NOVA
16-PERA ŠOĆA – Donjokrajske do Miljana Vukova (Obilićeve Staro groblje) NOVA
17-NOVICE CEROVIĆA – Od Petra Sinanovića Nagiba (kuća Popovića) i Jovana Tomaševića, ispred Vladinog doma do Ćipura – Štampara Makarija (crkva na Ćipuru) (OSTAJE)
18-VUKA MIĆUNOVIĆA – Od Štampara Makarija (Hotel Grand) do dr Petra Miljanića (Rusko poslanstvo) (skraćena- OSTAJE)
19-MEDOVINA (Nova 6) – Od Novice Cerovića (Vinoteka) pored Vladinog doma- (KUĆA RADUNOVIĆA) pored Bogoslovije, pored Biljarde do Arhiva CG tj Ulice Novice Cerovića (podvožnjak)…NOVA
20-KRSTA KENJA JANKOVIĆA (Nova 18) – Od Nikca od Rovina pored Vrtića do Nikole Lekića – NOVA
21-Dr RAJKA ĐURIŠIĆA – Od Bajove do Dr Petra Miljanića (kuće Đurišića i Kopitovića) -NOVA
22-CRNOGORSKIH JUNAKA – Od Bajove do Donjokrajske (Mojkovačke) – Crvenkapa – NOVA
23-ŠĆEPANA MALOGA – Od Njegoševe do Novice Cerovića (Arhiv CG – Zmajeva ulica) – NOVA
24-VOJVODE BOŽA PETROVIĆA – Od Grahovske do Crnogorskih junaka (OSTAJE)
25-VOJVODE MIRKA PETROVIĆA – Od Crnogorskih junaka do Proleterskih brigada (X crnogorske) (OSTAJE)
26-MILJANA VUKOVA – Od Donjokrajske (Mojkovačka-Pomoćni stadion) do zgrade Pogled u budućnost (Bivša Obilićeva) -NOVA
27-Dr JEFTA MILOVIĆA – Od vojvode Boža pored i oko Tarine garaže do Miljana Vukova -NOVA
28-NIKCA OD ROVINA – Od Petra Sinanovića i Bulevara Crnogorskih heroja do vojvode Boža (malo produžena-OSTAJE)
29-KNEZA SVETOG VLADIMIRA – Od Bajove do Njegoševe (Balšića Pazar I-Elektron) -NOVA
30-VOJISAVLJEVIĆA – Od Bajove do Njegoševe (Balšića Pazar II – NLB banka) – NOVA
31-ULICA SVETOG VASILIJA (DEČANSKA) Od Njegoševe do Novice Cerovića – NOVA
32-DONJOKRAJSKA – Od “Volija” (Mojkovačka) … do Bulevara – NOVA
33-13 NOVEMBRA – Od Bajove do Grahovske (OSTAJE)
34 -CRNA GREDA) – Od Ivana Crnojevića (stara pumpa) kroz naselje Crna greda do st.puta za PG (Nova 10)
35-BOKOVSKA – Od naselja Crna greda kroz novo naselje do puta za Bokovo – NOVA
36-Dr DRAGOJA ŽIVKOVIĆA – (Alekse Šantića) Od Vuka Mićunovića do 21 maja – NOVA 1
37-PETRA LUBARDE – Od Njegoševe do Njegoševog parka (OSTAJE)
38-ŠTAMPARA MAKARIJA – Od Ćipura do Vuka Mićunovića (raskrsnica kod Štamparije i Hotela Grand) -OSTAJE
39-VLADIKE VASILIJA – Od Crnogorskih junaka do Josipa Broza Tita – OSTAJE
40-POPA LAZA POPOVIĆA – Od Vuka Mićunovića (stara Bogoslovija) kroz naselje Podgranica -NOVA 8
41-BELVEDERSKA – Od magistrale za Budvu do Vučedolske (Bojana) (OSTAJE)
42- RATKA ĐUROVIĆA – Islandska – Od Vučedolske do Štampara Makarija -NOVA
43-ISLANDSKA – Od Štampara Makarija pored Meteorološke stanice do Njegoševog parka (bivša ulica Valtazara Bogišića) – pomjerena … OSTAJE – SAMO SE POMIJERA U ISTOM PRAVCU …
44-SPLITSKA – Od Vučedolske (pored kuće Roganovića) do Vučedolske (Bojana) (OSTAJE)
45-MILOŠA VUŠKOVIĆA – Od Vučedolske do Ratka Đurovića -NOVA
46-MILA MILUNOVIĆA – Od Vučedolske (kuća Paroša) do kuća Pejovića (OSTAJE)
47-ČERMAKOVA – Od Bulevara (kod Gimnazije) kroz Humce pored Trafostanice do Katunske (Bajice) (OSTAJE)
48-PEKA PAVLOVIĆA – Od Bulevara do Lovćenske (OSTAJE)
49-LOVĆENSKA – OSTAJE – ali se produžava od starta do prve okuke za Lovćen
50-PETRA SINANOVIĆA NAGIBA – Od Peka Pavlovića (kuća Draga Vušurovića) do Novice Cerovića (kuća Popovića) -NOVA 17
51-DUBROVAČKA (51) – Od Bulevara (Golubarnik) do Bajove -NOVA
52-DRAGA JOVOVIĆA-Od Peka Pavlovića do Bulevara (Cetkom) – NOVA
53-BULEVAR CRNOGORSKIH HEROJA – Od Njegoševe do Katunske (Novog Oboda) – OSTAJE
54-Dr NIKŠE IVANOVIĆA – Od Donjokrajske (Mojkovačke) – iza fabrike Baukcneht-NOVA 37
55-BOŽIĆNIH USTANIKA – Od Katunske do Spomenika božićnim ustanicima -NOVA 23
56-KATUNSKA– NOVA 21 – Od Bulevara (GORNJI OBOD) pored Bajičke crkve do puta za Njeguše – NOVA
57-BAJIČKA – Od Katunske, kroz selo ispod Sandinog vrha do Bajičke crkve -NOVA 24 i 25
58-BUDVANSKI PUT – Od kružnog toka CT-PG-BU do Zabrđa – prema Budvi – NOVA
59-PETRA TOMANOVIĆA – Od Jabučke (Zrnožit) do Gnjijevog dola…-NOVA
60-STAZA ŽARKA MARINOVIĆA–Od Petra Sinanovića Nagiba – staza kroz umjetnički kompleks-NOVA
61-PODGORIČKI PUT – Od kružnog toka CT-PG-BU do Kruševog ždrijela ka PG-NOVA
62-JOVANA TOMAŠEVIĆA – Od Grahovske do Novice Cerovića – OSTAJE
63-PAVLA ROVINSKOGA – Od Peka Pavlovića (Između Banskih stanova, pored naselja Kongo) do Nikole Tesle – OSTAJE
64-JOSIPA BROZA TITA – Od Nikole Tesle (pored apoteke Vila) do Donjokrajske – Mojkovačke (kuća Počeka) -NOVA
65-VOJVODE MARKA MARTINOVIĆA – NOVA 27 – Od Katunske kroz naselje Osoje do Čermakove – slijepa -NOVA
66-HERCEGOVAČKA – Od Peka Pavlovića do vojvode Boža – OSTAJE
67-PROLETERSKIH BRIGADA – (X crnogorska) Od vojvode Boža do ulice Danila Kiša (Plavenkapa) – pomjerena u bivšu X crnogorske – OSTAJE
68-GLEDSTONOVA – Od 21 maja (između Parka 13 jul i Studentskog doma – Lokande) do Evropske -NOVA
69-STAZA KRALJICE JELENE – Od Cetinjskog manastira do Orlovog krša (pored Ljetne pozornice) i do Vučedolske -NOVA
70-JABUČKA – Od Bulevara (kod Gimnazije) do Donjokrajske (Zrnožit) -OSTAJE
71-PAVLA MIJOVIĆA – NOVA 19 – Od Bulevara (Puškinova) do Donjokrajske (pored Giposa) – NOVA
72-DANILA KIŠA – Od Proleterskih brigada (X CRNOGORSKE) pored Plavenkape kroz naselje – NOVA 20
73-CRVENOG KRSTA – od Pavla Rovinskoga pored zgrade Crvenog krsta do Draga Jovovića (OSTAJE)
74-VLADIMIRA POPOVIĆA ŠPANCA – Od Nikole Tesle do i kroz naselje 4 jul-NOVA
75-PERA POČEKA – Od Bulevara (preko puta Gimnazije) do Donjokrajske – OSTAJE
76-SUODOLSKA- NOVA 26 – od Katunske kroz Suo do -NOVA
77-JANKA BRAJOVIĆA – (Ulica Dušana Vuksana) Od Peka Pavlovića pored pekare Oziris do Lovćenske i kuća Jovićevića -NOVA
78-LSCG – CRNOGORSKIH LIBERALA –Od Nikole Tesle do Donjokrajske (bivša Omladinska) -NOVA
79-NIKOLE LEKIĆA – OSTAJE – od Bulevara do Bajove – OSTAJE
80-ALEKSANDRA LESA IVANOVIĆA- Od Dr Pavla Mijovića (Puškinova) do Donjokrajske -OSTAJE
81-ŠPADIJERSKA ULICA – NOVA 31 – Od Donjokrajske pored kuća Špadijera …NOVA
82-PUT IVANIŠEVIĆA – NOVA 29 – Od Donjokrajske pored kuća Ivaniševića – nova
83-ULICA POČEKA NOVA 32- Od Donjokrajske pored kuća Počeka – NOVA
84-ULICA DELJA – Od Donjokrajske do brda … NOVA
85-ULICA IVANOVIĆA – Od Donjokrajske pored kuća Ivanovića – NOVA
86-JOVANA MILOŠEVIĆA – NOVA 9 – Od Vučedolske do kuća Miloševića u Donjem polju-NOVA
87-ULICA HUMCI – OD LOVĆENSKE-UMAČKI PUT I ULICA HUMCI PREMA BRDU-NOVA (NOVA 13 I NOVA 14)
88-ĐURA DRAŠKOVIĆA – OD RATKA ĐUROVIĆA DO VUČEDOLSKE (BOJANA) BIVŠA PETROGRADSKA ULICA NA GRUDI -NOVA
89-MIRKA BRATIČEVIĆA– NOVA 12 – Od Peka Pavlovića kroz Švedsko naselje-NOVA
90-ULICA PETRA ZVICERA (ILI PORODICE ZVICER) – Od Katunske (pored kuće Vidaka Radevića) prema naselju Humci – NOVA
91-IVANA BOROJEVA OD DONJOKRAJSKE KA BRDU- NOVA 28
92-BOROVIČKA – Od Vučedolske prema Boroviku – NOVA
93-KAPETANA ANGELA – Od Donjokrajske prema brdu -NOVA
94-BOŽIDARA IVANIŠEVIĆA -Od Ivana Borojeva do brda – NOVA
95-BORE STANKOVIĆA – Od Josipa Broza Tita unutar naselja – pomjerena je – to je jedan njen krak …mali je ali se može imenovati – OSTAJE ali pomjerena
96-DR NIKA MILJANIĆA – Od Crnogorskih junaka do Josipa Broza Tita (Prvi krak Ulice Bore Stankovića) -NOVA
97-TEODORA VALERIA – Od Peka Pavlovića iza LPO škole – do Škrke – NOVA
98-ALFREDA TENISONA – Od Islandske do Štampara Makarija -NOVA
99-MARKA MILJANOVA – Od Vučedolske do Miloša Vuškovića (Mila Milunovića) -NOVA
100-VISARIONA BORILOVIĆA – Od Vučedolske do Đinovog brda – NOVA 4
101-NOVAKA RAMOVA JOVOVIĆA – Od Vučedolske ulicom kroz naselje ispod Đinovog brda – NOVA
102-SULE RADOVA – Od Nikole Tesle iza ED do Josipa Broza Tita – NOVA
103-Dr ANTA GVOZDENOVIĆA – NOVA 33 (stara šema broj 111) – Od Donjokrajske – (Mojkovačke) Abramovića do brda – NOVA
104-PRINCEZE KSENIJE – Od Vučedolske pored kuće Tasana kruži i izlazi kod kuće Latkovića opet na Vučedolsku – NOVA (Može se dati nekoj drugoj znamenitoj ženi jer će Ksenija imati spomenik)
105-JOVANA POPOVIĆA LIPOVCA – NOVA 38– Od Lovćenske (iznad Rasadnika) do Jaroslava Čermaka -NOVA
106-VOJVODE KRCA PETROVIĆA – Od Crnogorskih junaka sa izlaznim priključkom na crnogorske junake – NOVA
107.KOTORSKI PUT – od Katunske- saobraćajnicom ka Duboviku
108. JOVANA ĐUROVOG IVANIŠEVIĆA – Od Donjokrajske do brda
————————————————————————————
NOVI IMENIK CETINJSKIH ULICA SA OBRAZLOŽENJIMA
1-NJEGOŠEVA ULICA
Od Ulice Petra Lubarde ( kuća Stojanovića-kafić „L’angolo) do Ulice Nikca od Rovina
Njegoševa ulica sada ide od Makarijeve (Hotel Grand) do Bulevara. Smatram da je treba skratiti da počinje od kuće Stojanovića (kafić L’angolo) do Bulevara kao što je nekad i bila. Ovome ide u prilog i predlog da se dio ulice koji je “oduzet” Njegoševoj do hotela Grand nazove Evropska ulica jer prolazi ispred rezidencije predsjednika … Tamo se predaju akreditivi, primaju visoki gosti iz cijelog svijeta, CG želi da uđe u Evropu itd…
VLADIKA PETAR II PETROVIĆ (1813-1851)
Poslije smrti vladike Petra I Petrovića, na osnovu njegovog testamenta, na skupštini glavara na Cetinju 1830. godine za njegovog nasljednika je izabran njegov sinovac Rade Tomov Petrović koji je po zamonašenju 1831 godine, dobio ime Petar II. Zavladičen je 1833. godine. Svi vladari u Crnoj Gori počevši od vladike Danila bili su svjesni da se samo organizovanjem državne uprave u Crnoj Gori uz pomoć Rusije može okončati proces oslobođenja od Turaka i stvoriti država. Znao je da oslobodilačka borba naroda Crne Gore neće biti uspješna ako se ne objedini sa oslobodilačkom borbom drugih južnoslovenskih naroda protiv vjekovnih neprijatelja. Nastojao je da održava dobrosusjedske odnose sa Austrijom i Turskom. Razgraničenje sa Austrijom postignuto je 1842. godine.
Za svoje vladavine održavao je stalne veze sa Srbijom. U cilju dobijanja političke podrške i materijalne pomoći dva puta je boravio u Rusiji (1833-1834. godine i 1836-1837. godine).
Uviđao je potrebu odvajanja duhovne i svjetovne vlasti i stvarao uslove za prelaz od teokratske ka svjetovnoj vlasti. Na zboru glavara 1831. godine donijeta je odluka o formiranju Praviteljstvujušćeg senata crnogorskog i brdskog kao vrhovnog sudskog organa koji je ujedno rješavao i međuplemenske sporove. Poslije Senata na Zboru su ustanovljeni i drugi organi vlasti: Gvardija i Perjanici. Gvardija je imala dužnost da čuva unutrašnji red i mir i izriče presude u manje važnim sporovima, a Perjanici da obezbeđuju vladara i Senat.
Vladika Petar II ukinuo je guvernadurstvo u Crnoj Gori 1832. godine. Pored Zakonika Petra I koji je i za vrijeme vladavine Petra II bio u važnosti, donijeti su 1833. godine „Zakoni otačastva“ kojima su utvrđena imovinska i lična prava. Na Cetinju je 1837. godine održan zemaljski sabor na kome je izabrano „Praviteljstvo“, zemaljska vlada.
Tada je ustanovljeno zvanje kapetana koji su u početku komandovali Gvardijom, a kasnije postali organi lokalne vlasti po plemenima. Uvođenje poreza 1834. godine bio je jedan od najtežih istorijskih procesa. Za državne potrebe podignuta je 1838. godine zgrada, kasnije nazvana „Biljarda“ koja je bila rezidencija crnogorskih vladara do 1867. godine. Od 1831. godine razmišljao je o otvaranju prve osnovne škole na Cetinju što je ostvario 1834. godine. Iste godine u Rusiji je nabavio manju štampariju koja je radila do 1852. godine kada su njena slova pretopljena u puščana zrna. U njoj je pored crkvenih i svjetovnih knjiga i školskih udžbenika štampan i godišnji kalendar
Grlica (1835-1839. godine). Izgradio je dva puta: Rijeka Crnojević – Cetinje – Njeguši – Kotor i Njeguši – Ćeklići – Bjelice – Čevo – Pješivci – Nikšić.
Za vladavine Petra II ustanovljeni su državni simboli: zastava i grb kao i prva crnogorska odlikovanja: Medalja za hrabrost (1839. godine) i Obilića medalja (1847. godine). Planirao je i da kuje prvi crnogorski novac – „Perun“ (1851. godine). I pored velikih državnih ostvarenja, poznatiji i priznatiji je kao pjesnik i mislilac. Svojom originalnom i neponovljivom poezijom uzdigao se do jednog od najvećih pjesnika XIX vijeka. Iz njegovog pjesničkog opusa izdvaja se trilogija: Luča mikrokozma (1845. godine), Gorski vijenac (1847. godine) i Šćepan Mali (1851. godine).
Bio je izuzetno obrazovan. Govorio je više svjetskih jezika. Za svog nasljednika odredio je Danila Petrovića.
Vladika Petar II Petrović je rođen 1813.godine a umro je 1851. godine.
Literatura: -Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine, Vojo Nikčević, Mladi Njegoš, itd
2-EVROPSKA ULICA
Od Njegoševe Englesko do Ulice štampara Makarija (Hotel Grand)
Kako je na potezu od Trga knjaza Danila (ispred bivšeg hotela “Lokanda”) do ulice Štampara Makarija smještena rezidencija predsjednika Crne Gore gdje dolaze visoki gosti, gdje se polažu akreditivi, kako je Cetinje bilo i ostalo evropska metropola i kako Crna Gora “pred vratima” EU smatram da je to opravdan predlog.
3-BAJOVA ULICA
Od Vojvode Batrića (ili Opštine) do Ulice Nikole Tesle (Elektrodistribucije)
Bajova ulica sada ide od ulice Vuka Mićunovića (iza Parka 13 jul) do naselja Gipos. Smatram da ona ne može biti duža dva puta od Njegoševe niti ima potrebe za tim već da je treba vratiti na prvobitnu dužinu (od Opštine do Elektro-distribucije).
BAJO PIVLJANIN (NIKOLIĆ)
Bajo Nikolić je rođen oko 1630. Godine u Pivi. U početku je živio u Boki i u Hercegovini. Do1675 godine bio je u Istri a nakon toga je živio u okolini Zadra do 1684 godine. Tada se vraća ponovo u
Boku. U mletačkim izvorima pominje se 1669. godine kao hajdučki poglavica koji čuva Bokokotorski zaliv od Turaka.
Početak hajdukovanja pada u sredinu 17. vijeka, u vrijeme Kandijskog (mletačko-turskog) rata (1645-1669. godine). Hajduci, porijeklom iz Hercegovine i djelimično iz Crne Gore, zbog turskog zuluma morali su napuštiti svoja ognjišta i našli su utočište na mletačkoj teritoriji.
Hajduci su pod okriljem Venecije vodili gerilski rat protiv Turaka. Upadanje na turske teritorije i sticanje ratnog plijena bilo je i izvor života za hajduke i njihove porodice. Hajduci su se kao profesionalni ratnici okupljali u proljeće i sve do zime boravili u šumi i kod svojih jataka. Njihovo najintenzivnije djelovanje je od sredine šeste do sredine sedme decenije 17. vijeka. Pored akcija na kopnu, uspješno su izvodili i akcije na moru. U toku rata sa Turcima odrastale su čuvene harambaše: Bajo Nikolić, Limo i Nikola Popović, Mato Njegušević , Grujica Žeravica, Jovan Sikimić, Vukosav Puhalović…
Morejski (mletačko-turski) rat (1684-1699. godine) zatekao je Crnu Goru u velikoj plemenskoj krizi. Venecija u početku nije bila spremna da pomoge oslobodilačku borbu crnogorskih, brdskih i hercegovačkih plemena, pa je saradnja sa njom bila dovedena u pitanje. U proljeće 1685. godine Turci su se pripremali da napadnu Crnu Goru i izvrše osvetu za neposlušnost Crnogoraca prema njihovim vlastima. Do sukoba je došlo na Vrtijeljci početkom maja iste godine. Crnogorcima su pritekli u pomoć hajduci, njih oko 300, koje je predvodio Bajo Pivlajnin. U brojčano neravnopravnoj borbi, braneći odstupnicu svojih boraca, Bajo Pivlajnin je junački poginuo sa tridesetak svojih hajduka. Sahranjen je na groblju ispred Vlaške crkve.
Na Vrtijeljci je podignut spomenik Baju Pivljaninu i njegovim poginulim hajducima.
Hajduci su uzdrmali tursku vlast na širokom području i podigli samopouzdanje potlačenom narodu.
Literatura: -Martinović Dušan, Cetinje kameni presto slobode, Cetinje 1999. – Internet
4-ULICA 21 MAJA
Od Vuka Mićunovića (Kuća Vrbica iza Parka 13 jul) do Ulice Baja Pivljanina (Opština)
Referendum o nezavisnosti Crne Gore održan 21 maja na kojem su građani vratili Crnoj Gori suverenost je Veliki dan u istoriji Crne Gore jer je ispravljena velika nepravda nanijeta joj 1918. godine…
Na referendumu je glasalo 419.240 građana ili 86,5 odsto od ukupnog broja birača. Crnogorsku nezavisnost podržalo je 230.661 građana ili 55,5 odsto, dok je za ostanak zajedničke države sa Srbijom bilo 185.002 ili 44,5 odsto. Referendumsko pitanje glasilo je:
-Želite li da Republika Crna Gora bude nezavisna država sa punim međunarodno-pravnim subjektivitetom.
-Dana 3. juna 2006. godine, Skupština je konačno proglasila nezavisnu Crnu Goru. Nakon preporuka Generalne skupštine UN-a 22 juna, crnogorski barjak se zaviorio ispred sjedišta Ujedinjenih nacija 28. juna 2006. godine, kada je Crna Gora postala najmađa članica Ujedinjenih nacija.
-Crna Gora je 2017. godine postala punopravna članica NATO-a. a danas (2018) se nalazi pred vratima Evropske unije.
Iz tog razloga, predlažem da se ulica broj 4 u starom jezgru Cetinja nazove ULICA 21 MAJA.
5-ULICA VLAHA BUKOVCA
Od Vučedolske do brda
Neimenovana ulica na Grudi …
Rođen je u Cavtatu 4 maja 1855. U mladosti je plovio, a zatim lutao po Sjevernoj i Južnoj Americi. U San Francisku je počeo amaterski da slika, a 1876. vratio se kući.
Po uzoru na mecenu Medu Pucića koji ga uz Štrosmajerovu pomoć odvodi i Pariz, slovenizuje svoje prezime Faggioni u Bukovac. Studira na École des Beaux-Arts u klasi Aleksandra Kabanela (Alexandre Cabanel).
U pariskoj fazi (1877—93) Bukovac je često nagrađivan. Nakon tema iz crnogorskog života, slijedi ciklus aktova i veliki uspeh slikom La grande Iza (Salon 1882.).
Sa Čermakom se sreo u Parizu 1877. godine. Bio je impresioniran njegovim platnima sa crnogorskim temama. Tada je nastala i čuvena slika “Crnogorka na odbrani” za koju je dobio nagradu na Salonu u Parizu 1878 godine. Na Cetinje je prvi put došao krajem septembra 1879 godine donijevši sa sobom sliku “Crnogorka sa sviralom” koju je otkupio crnogorski dvor.
Dolaskom u Zagreb 1893. postaje, cijele sljedeće decenije (do 1903. godine), centralna ličnost u umjetničkom životu grada. Okuplja mlade umetnike i književnike, podstiče osnivanje ateljea, Umjetničkog paviljona, osniva Društvo hrvatskih umjetnika i nastoji da afirmiše hrvatsku umetnost u svijetu. Bukovčevo delovanje u Zagrebu, gde je predavao na Likovnoj akademiji, označava početak novog razdoblja u hrvatskoj umetnosti.
Začetnik je hrvatske moderne i najistaknutiji hrvatski slikar na prelazu 19. na 20. vijek.
Od 1903. do smrti (1922) živi u Pragu, gde je bio profesor na Likovnoj akademiji.
Bukovac je u toku svoja dva boravka na Cetinju (1879 i 1883) između ostalog uradio portret mitropolita Ilariona Roganovića, portrete članova knjaževske porodice – vladarskog para i njihovo devetoro djece. Slikao je i obične ljude i pejzaže. Osim Crnogorca i Crnogorca s puškom (1883), naslikao je Starog Crnogorca i Crnogorku na sastanku (1883).
Kasnije je uradio još nekoliko značajnih djela od kojih su najpoznatija: Crnogorka na izvoru (1885), Crnogorski guslar (1919), Razgovor Crnogorki (1919), Crnogorke na bunaru (1919), Osveta Crnogorke (1919).
Bukovac je pored Čeha Jaroslava Čermaka i Francuza Teodora Valeria, uradio najviše slika s temama iz crnogorskog života. Crnogorska tematika zaokupljala ga je trajno, mada ne uvijek sa istim intezitetom i njome se bavi do kraja života. Njegovi likovi Crnogorki predstavljaju najljepša svjedočanstva plemenite gordosti i prefinjenosti. Vlaho Bukovac je iza sebe ostavio impozantno djelo sa motivima iz Crne Gore koje je doprinijelo afirmaciji Crne Gore i Crnogoraca zato smatram da jedna ulica na Cetinju treba da nosi njegovo ime. Predlažem da se ulica na Grudi u kojoj je zgrada penzionera ULICA VLAHA BUKOVCA.
Literatura: Anđe Kpičić, Vlaho Bukovac, NM CG, Internet
6-ULICA NIKOLE TESLE
Predlažem da se ulica (koja se dobila skraćivanjem Bajove) od Elektrodistribucije do naselja Gipos tj Ulice Nika Simova Martinovića nazove ulica Nikole Tesle jer je u objektu Elektrodistribucije smještena prva električna centrala koja je davala struju Cetinju još 1910 godine.
NIKOLA TESLA (1856-1943)
Nikola Tesla, porijeklom iz Banjana (Crna Gora), osnovnu školu je pohađao u rodnom Smiljanu (Lika) i Gospiću (1863-1866. godine). Trogodišnju Nižu realnu gimanziju završio je u Gospiću (1866-1869. godine), a trogodišnju Višu realnu gimnaziju u Karlovcu (1870-1873. godine).
Studirao je elektrotehniku na Tehničkoj visokoj školi u Gracu (1875-1878. godine) i Pragu (1880. godine). Govorio je engleski, njemački, francuski, italijanski, češki, mađarski, i slovenački jezik. Radio je u Realnoj gimnaziji u Gospiću (1879. godine), telegrafskoj kompaniji u Budimpešti (1881-1882. godine), Edisonovoj kompaniji u Parizu (1882-1884. godine) i Njujorku (1888-1889. godine). Osnovao je kompaniju „Teslino društvo za lučnu svjetlost“ u Njujorku koja je radila od marta 1885. godine do januara 1886. godine. Aprila 1887. godine, takođe u Njujorku, osnovao je kompaniju „Teslino električno društvo“. Tada je otpočela sa radom njegova laboratorija sa radionicom. Nakon požara u ovoj laboratoriji 13. marta 1895. godine, već 15. marta iste godine formirao je kompaniju „Nikola Tesla“ u Njujorku i poslije četiri mjeseca sagradio novu laboratoriju u kojoj je nastavio sa istraživačkim radom.
Glavna oblast njegove stvaralačke djelatnosti je elekrotehnika u kojoj je dao više stotina značajnih pronalazaka. Krajem 1887. godine stvorio je sistem proizvodnje, prenosa i distribucije naizmjenične struje koja je imala bitnih prednosti u odnosu na do tada korišćenu jednosmjernu struju. Smatra se da oko 95% elektromotora koji danas rade u svijetu koriste Teslin sistem. Angažovao se na izgradnji velike hidroelektrane na Nijagari gdje je prvi put primijenjen njegov sistem polifaznih struja. Prva isporuka električne energije iz ove hidro-centrale otpočela je 1895. godine (izgradnja je započela 1891. godine), a grad Bafalo, udaljen četrdesetak kilometara, počeo je dobijati električnu energiju naredne 1896. godine. Od 1889. godine radio je na proučavanju struja visokih frekvencija i napona koje su kasnije nazvane Tesline struje. One su našle široku primjenu, posebno u medicini. Sredinom 90-tih godina 19. vijeka bavio se radio-tehnikom, odnosno mogućnošću prenosa poruka na daljinu bežičnim putem. U tu svrhu izgradio je u Kolorado Springsu 1899. godine veliku otpremnu radio-stanicu, koja je odšiljala radio talase na udaljenosti od više hiljada kilometara. Izvršio je 1897. godine eksperiment sa brodom na moru u blizini Njujorka kojim je upravljao pomoću raido-talasa (teledirigovanje). Konstruisao je turbinu bez lopatica (Teslina turbina) koja omogućuje vrlo efikasnu proizvodnju električne energije putem pretvaranja toplotne energije u mehaničku, a ove potom u električnu.
Razmišljao je o bežičnom prenosu električne energije na velike udaljenosti. Time bi se velikom broju potrošača omogućilo da pomoću uređaja sličnog anteni primaju električnu energiju i potom je razvode po potrebi. Njegova mnogobrojna otkrića su neki pronalazači bespravno prisvojili i to je ostalo do današnjeg dana.
Na stogodišnjcu njegovog rođenja1956. godine, u znak priznanja za njegov neizmjeran doprinos razvoju elektrotehnike, jedinica magnetne indukcije je nazvana njegovim imenom. Dopisni član Srpske Kraljevske akademije postao je 1894. godine, a redovni 1937. godine. Bio je počasni doktor
Tehničkih škola u Beču (1908. godine), Pragu (1936. godine), Gracu (1937. godine), Brnu (1937. godine), Univerziteta u Bukureštu (1937. godine), Univerziteta u Beogradu (1926. godine), Zagrebu (1926. godine), Parizu (1937. godine), Poatjeu ( 1937. godine), Grenoblu (1938. godine), Sofiji (1939. godine) Kolumbijskog i Jejlskog univerziteta. Odlikovan je Ordenom Sv. Save II (1892. godine) i I klase (1926. godine), Ordenom II stepena knjaza Danila I (1895. godine), Ordenom jugoslovenske krune (1931. godine), Ordenom bijelog orla, I klase (1936. godine), Ordenom bijelog lava I klase (1937. godine, Čehoslovačka).
Nikola Tesla je bio pionir u mnogim oblastima tehnike u kojima je dao između 700 i 1.000 pronalazaka koji su širokom primjenom bitno izmijenili našu postojeću tehničku civilizaciju.
Literatura: Vojislav Gledić, Tesla – pjesnik elektrotehnike, Cetinje, 1994.
7-ULICA IVANA CRNOJEVIĆA (IVANBEGOVA)
Od stare pumpe do Njegoševe ulice (Kuća Bogdanovića – kafić Gaeta)
IVAN CRNOJEVIĆ (1465 – 1490)
Ivan Crnojević, poznat u narodnoj tradiciji kao Ivan beg, je krupna ličnost u istoriji Crne Gore. Nakon očeve smrti naslijedio je presto. Vještim biranjem saveznika učvršćivao je samostalnost svoje države. Igrao je važnu ulogu u odbrani Skadra od Turaka 1474. godine obezbjeđujući vezu sa Kotorom i dostavljanje pomoći preko Žabljaka i Skadarskog jezera. Pred nadiranjem Turaka svoje sjedište sa Žabljaka seli 1475. godine na Obod (Riječki grad), a odatle 1482. godine pod Lovćen gdje je na mjestu današnjeg Cetinjskog manastira (ili u njegovoj neposrednoj blizini) sagradio dvor.
Za sve vrijeme svog političkog djelovanja iskazivao je veliku brigu za položaj pravoslavne crkve. Na Ćipuru je 1484. godine sagradio Bogorodičin manastir, u njega sa Vranjine prenio sjedište crnogorske mitropolije i poklonio mu znatan dio svojih posjeda. Oko dvora i manastira nastaće Cetinje koje će biti politički i duhovni centar Crne Gore u narednih skoro pola milenijuma pa se s pravom Ivan Crnojević smatra njegovim utemeljiteljem. Ivan Crnojević je donio Zakon i Hrisovulju manastiru cetinjskom, akte značajne za političku i kulturnu istoriju Crne Gore.
Djelo dinastije Crnojević, i posebno Ivana Crnojevića, vjekovima je bilo pokretačka snaga naroda Crne Gore u borbi za svoju slobodu i nezavisnost.
Ivan Crnojević je sin crnogorskog vladara Stefana (1461-1465) i Marije sestre arbanaškog vladara Skenderbega. Imao je tri sina: Đurđa (koji ga je naslijedio, Stefana II i Stanišu koji je primio islam i kao Skenderbeg Crnojević postao osmanski sandžak-beg. Ivana Crnojevića je CPC 2003 godine proglasila za svetitelja.
Predlažem da postojeća ulica IVANA CRNOJEVIĆA ostane…
-Literatura: -Crnojevići, Matica crnogorska, 2016.
8-ULICA JOSIPA SLADEA
Predlažem da se neimenovana ulica koja ide od kružnog toka CT-PG-BU pored marketa “Voli” do Grahovske ulice (tj do “Zelene”zgrade) nazove ULICA JOSIPA SLADEA
Josip Slade je srednjoškolsko obrazovanje stekao u Splitu. Studirao je u Padovi gdje je doktorirao filozofiju, a potom završio studije gradjevinarstva i arhitekture. Nakon toga vraća se u zemlju gdje se više od pola vijeka bavio niskogradnjom, visokogradnjom i urbanizmom. Njegova najznačajnija graditeljska djela u Hrvatskoj su: zgrada pozorišta u Šibeniku, palata Moreti na Čiovu, obnova palata u rodnom Trogiru. Od kraja 80-ih do kraja 90-ih godina 19. vijeka živio je u Kotoru.
Knjaz Nikola ga je 1880. godine imenovao za glavnog inženjera u Crnoj Gori i povjerio mu da izradi urbanistički plan Cetinja. Po njemu širenje grada planirano je istočno od Katunske (danas Njegoševa), tada jedine ulice, na prostor izmedju Vlaške crkve i Bolnice „Danilo I“. Na tom dijelu trasirana je nova duga ulica (danas Bajova) paralelna sa Katunskom. One su po planu spojene sa tri nove bočne ulice (danas ulice: 13. novembra, Ivanbegova i Vojvode Batrića). Između prve dvije planiran je prostor za pazar (danas Balšića Pazar).
Projektovao je zgradu „Zetskog Doma“ (1884-1888. godine) i Austrougarske ambasade (1896-1899. godine) na Cetinju, Dvorac knjaza Nikole u Nikšiću (1900. godine) i zgradu Lazaret u Herceg Novom (1900. godine). Uradio je i projekte putnih pravaca: Njeguši -Cetinje (1878. godine), Cetinje – R. Crnojevića (1881. godine), R. Crnojevića-Podgorica (1882. godine), Kotor-Cetinje (1884. godine), Bar-Virpazar (1884. godine), R. Crnojevića-Virpazar (1896-1905. godine), kao i projekat Carevog mosta u Nikšiću (1894. godine).
Dr. inž. Josip Salde ostavio je svojim djelom trajan pečat u gradjevinarstvu, arhitekturi i urbanizmu Crne Gore.
http://www.rtcg,me/tv/emisije/naucno-obrazovni/skrinja/217310/josip-slade.html
Literatura: Tatjana Jović-Aleksandar Berkuljan: Cetinje kroz vrijeme-početak urbanizacije, DACG-2015., Slobodan Mitrović, Josip Šilović Slade, Internet
9-DUKLJANSKA –
Od Vučedolske (blizu Bojane-Montenegrobonusa) do kuća Vukčevića (ispod Belvederske)
Duklja je najstarija crnogorska država. Nezavisnost je stekla nakon bitke kod Tuđemila, kod Bara, 1042 godine kada je dukljanski knez Vojislav potukao brojniju vizantijsku vojsku. Sloveni su u VIII vijeku ovladali gradom Dukljom, okolnim planinama, Skadarskim jezerom i dijelom obale Jadranskoga mora prihvatajući, ne samo hrišćanstvo, već i etnonime Duklja-Dukljani. Njegov nasljednik Mihailo, dobio je 1077/8 godine od rimskoga pape Grdura VII, kraljevsku zastavu, plašt i krunu, kao simbole državne nezavisnosti i titulu kralja.Naslednik Mihaila, njegov sin kralj Bodin, ovladao je i velikim delovima Raške, Bosne, Albanije, te okolicom Dubrovnika. Bodinovom smrću će moć Dukljanskoga kraljevstva, neprekidnim unutarnjim borbama za vlast, trajno opadati. Duklja je najveći prosperitet doživjela za vrijeme vladavine Bodina (1081-1101). Bodinovom smrću moć Dukljanskog kraljevstva opada a 1185 godine pokorio ga je raški župan Nemanja i Duklja-Zeta će biti pod Raškom skoro tri vijeka.
-Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
10-GRAHOVSKA ULICA
Od Ivana Crnojevića do Ulice Jovana Tomaševića – ostaje nepromijenjena.
BITKA NA GRAHOVCU (11.05. – 13.05.1858)
Crna Gora je na pariskom kongresu (1856. godine) i poslije njega nastojala da diplomatskim putem dobije teritorijalno proširenje prema Hercegovini i Sjevernoj Albaniji i izlaz na Jadransko more, kao i da bude međunarodno priznata njena državna nezavisnost. Velike sile nijesu imale razumijevanja za njene zahtjeve, a Turska je odlučila da oružanim putem vrati vlast nad Grahovom i da Crnu Goru prisili na pokornost. Grahovo je i za Tursku i za Crnu Goru imalo poseban geo-strateški značaj. Do odsudne bitke došlo je 11. i 13. maja 1858. godine na Grahovcu (visoravan na Grahovu). Turska vojska pod komandom Husein-paše brojala je oko 10.000 vojnika, a crnogorska je imala oko 6.000 vojnika. To je sve sa čime je raspolagala Crna Gora u tom trenutku. Knjaz Danilo je za glavnog komandanta postavio svog brata Mirka Petrovića. Crnogorska vojska je bila podijeljena u tri dijela kojima su komandovale vojvode: Petar Vukotić, Ivo Radonjić i Petar Vujović. Turska vojska je 11. maja napala prethodnicu odreda vojvode Petra Vukotića. U borbi koja je trajala čitav dan crnogorska vojska je imala znatno više uspjeha. U toku primirja 12. maja vojvoda Mirko je obaviješten da će turski transport sa municijom i hranom, praćen brojnom i dobro naoružanom vojskom, istog dana krenuti iz Trebinja prema Grahovu. Vojvoda Ivo Radonjić je dobio zadatak da sa dijelom svog odreda pređe u tursku pozadinu, napadne i zaplijeni turski tansport. U dvočasovnoj borbi uspio je da razbije turske snage i zaplijeni dio municije i hrane. Saznavši za sudbinu transporta Husein-paša je odlučio da se rano ujutro 13. maja povuče iz Grahova prema Klobuku (na putu za Trebinje), tamo snadbije municijom i hranom i krene u napad. Blagovremeno obaviješten i o tome, vojvoda Mirko je naredio da se u toku noći između 12. – 13. maja izvrši opkoljavnje turske vojske na Grahovcu. U toku povlačenja, kada je turska voska bila najmanje spremna za odbranu, crnogorska vojska je nakon juriša u četvoročasovnoj borbi izvojevala jednu od najvećih i najslavnijih pobjeda u istoriji Crne Gore. Turska vojska je u dvodnevnim borbama imala oko 6.000 poginulih i ranjenih, a crnogorska 2.000.
Pobjeda na Grahovcu je bila potstrek za dalju borbu. Njeno proslavljenje nije imalo usko teritorijalni , već široki-južnoslovenski karakter.
Poslije teškog poraza na Grahovcu Turska je namjeravala da sa znatno većim snagama napadne Crnu Goru. Pod pritiskom Rusije i Francuske od toga je odustala i prihvatila pregovore o razgaraničavanju sa Crnom Gorom. Time je faktički Crna Gora priznata kao nezavisna država.
Knjaz Nikola je 1864. godine podigao crkvu na Grahovcu u čast crnogorskim junacima koji su tu poginuli.
Literatura: -Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
11-FUNDINSKA ULICA
Od Grahovske do ulice Josipa Sladea (ulica ispred Vojnog stana koja trenutno nije za saobraćaj)
Predlažem da se neimenovanoj ulici ispred Vojnog stana koja se nalazi na placu gdje se postrojavala Crnogorska vojska pred odlazak na bojišta a “izvire” iz Grahovske i pojačava “liniju” slavnih crnogorskih pobjeda nazove FUNDINSKA ULICA.
BITKA NA FUNDINI (14.08.1876. godine)
Crnogrska vojska na Južnom frontu u Veljem ratu (1876-1878. godine) imala je odbrambeni zadatak, a karakter njenog dejstva zavisio je od operacija turskih snaga. Za preduzimanje odlučnih borbi protiv crnogorske vojske na Južnom frontu određena je Albanska armija. U tri boja u Kučima tokom jula 1876. godine tri do pet puta brojnija turska vojska doživjela je tri teška poraza od crnogorske vojske kojom je komandovao vojvoda Marko Miljanov. Do odsudne četvrte bitke došlo je 14.08.1876. godine na Fundini (u Kučima). Turska vojska pod komandom Mahmut-paše imala je 20.000 moderno naoružanih vojnika, a crnogorska pod komandom vojvode Ilije Plamenca 4.000 slabo naoružanih boraca. Od turskih jedinica u Plavu i Gusinju formiran je odred od 5.000 boraca sa zadatkom da sa leđa napadne crnogorske snage. Mahmut-paša je odlučio da nastupa duž tri pravca u namjeri da brojnom i materijalnom nadmoćnošću okruži i uništi usamljene crnogorske jedinice u Kučima. Vjerovao je da će u tom slučaju crnogorska vrhovna komanda morati uputiti znatan dio trupa sa Sjevernog (Hercegovačkog) na Južni front, što bi znatno olakšalo situaciju tuskih snaga na hercegovačkom ratištu. Do napada iz pozadine nije došlo zbog energične akcije Istočnog odreda crnogorske vojske pod komandom vojvode Miljana Vukova. Crnogorske jedinice na Fundini su manevrisanjem i prelaženjem sa jednog na drugi položaj po dubini nastojale da na teškom terenu što više iscrpe turske trupe. Čim je uočeno da je kod turske vojske oslabila budnost i borbena gotovost, prvo su crnogorske snage pod komandom vojvode Marka Miljanova, a odmah zatim i druge krenule u energičan opšti protivnapad. Serijom juriša uspjele su da razbiju i u potjeri znatno unište tursku vojsku. Turci su imali oko 7.000 poginulih i oko 6.000 ranjenih vojnika, a Crnogorci oko 300 poginulih i oko 700 ranjenih boraca.
Prema ideji za bitku, načinu njenog izvođenja i njenim rezultatima bitka na Fundini spada u najsmjelije i najveličanstvenije u istoriji Crne Gore.
Literatura: – Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
12-VUČEDOLSKA ULICA
Od Štampara Makarija do Evropske i Vuka Mićunovića
BITKA NA VUČIJEM DOLU (28.07.1876)
Osnovni ciljevi Crne Gore prilikom stupanja u rat 1876-1878. godine (tzv. Velji rat) bili su: oslobođenje gradova pod turskom vlašću, oslobođenje Hercegovine i izlazak na Jadransko more. Turske snage u Hercegovini imale su zadatak da oslobode Hercegovinu, prodru u Crnu Goru i zajedno sa albanskom armijom vode operacije prema Cetinju. Za odbranu utvđenih gradova u Hercegovini bilo je angažovano oko 14.000 turskih vojnika. Najveća i najznačajnija bitka na hercegovačkom ratištu (sjevernom frontu) odigrala se 28.07.1876. godine na Vučijem dolu kod Bileće. Turska vojska pod komandom Muhtar-paše imala je oko 27.000 vojnika. Crnogorsko-hercegovačku vojsku (sjevernu vojsku) sačinjavalo je oko 18.500 vojnika, 9.500 iz Crne Gore i 9.000 iz Hercegovine. Njen vrhovni komandant bio je knjaz Nikola Petrović, a načelnik vrhovne komande vojvoda Stanko Radonjić. Na predlog Jola Piletića crnogorsko-hercegovačka vojska je podijeljena na četiri brigade kojima su komandovali: vojvoda Peko Pavlović, serdar Jole Piletić, senator Bajo Bošković i vojvoda Petar Vukotić. U vezi njenog rasporeda prihvaćeno je mišljenje vojvode Peka Pavlovića. Njegova brigada dobila je zadatak da sa isturenim dijelom svojih snaga navuče tursku vojsku u vučedolsku dolinu, a zatim se povuče u svoj početni položaj. Čim je turska predhodnica ušla u vučedolsku dolinu izvršen je jednovremeni napad u njen front (čelo) i oba krila, dok se glavnina sa Muhtar-pašom nalazila na maršu i bila najmanje sposobna za borbu. Odnos snaga u susretu je bio oko 23.000 : oko 15.000 u korist turske vojske. U završnom dijelu bitke učestvovalo je još oko 4.000 vojnika sa turske i oko 3.500 vojnika sa crnogorsko-hercegovačke strane. Bitka je završena oko 13 sati. Turci su imali oko 4.000 poginulih i ranjenih, a Crnogorci Hercegovci oko 50 poginulih i oko 120 ranjenih.
Po pripremama, načinu izvođenja i rezultatima bitka na Vučijem dolu spada u najblistavije pobjede u istoriji Crne Gore. Ona je uz bitku na Fundini ( 14.08.1876. godine) najveća bitka u Veljem ratu (1876-1878. godine) nakon koje je Crna Gora na Berlinskom kongresu 1878. godine i formalno dobila međunarodno priznanje svoje nezavisnosti.
Literatura: -Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
13-ULICA VOJVODE BATRIĆA MARTINOVIĆA
Od Njegoševe do Ulice dr Petra Miljanića
VOJVODA BATRIĆ MARTINOVIĆ
Batrić Martinović je najstariji od pet sinova ( Batrić, Marko, Tomaš, Ivan i Miloš) iz drugog braka kneza Martina Bajice. I Batrić je prvo bio knez, a potom je najvjerovatnije 80-ih godina 17. vijeka,
postao vojvoda. Kada je vladika Visarion Borilović sa 300 Crnogoraca pomagao Mlečanima da osvoje Herceg-Novi od Turaka 1687. godine učestvovali su i pet brata Martinovića. Za pokazano junaštvo u toj borbi dobili su odlikovanje (orden) od mletačke vlade. Oni su savremenici vladike Danila, a pominju se i u Njegoševom „Gorskom vijencu“.
Vojvoda Batrić Martinović je bio najuticajniji crnogorski glavar 60-tih godina 17. vijeka.
Literatura: -Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
14-ULICA DR. PETRA MILJANIĆA
Od ulice Ivana Crnojevića do ULICE VUKA MIĆUNOVIĆA (Od Doma zdravlja do kraja bolničkog kompleksa)
Na Cetinju nijedna ulica nije do sada nosila ime nekog dr medicine pa smatram da to pripada u prvom redu dr Petru Miljaniću.
PETAR MILJANIĆ
Petar Miljanić je osnovnu školu završio u Mostaru, a gimnaziju u Beogradu (1870. godine), obije sa odličnim uspjehom. Govorio je njemački, francuski, ruski i italijanski jezik. Poslije gimnaziji kratko je radio kao učitelj u Mostaru (1870-1871. godine). Diplomirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu (1877-1881. godine) a Medicinski je završio u Moskvi. Usavršavao se u Austriji, Švajcerskoj, Njemačkoj i Francuskoj
(1883.godine). Doktorsku disertaciju iz oblasti medicine odbranio je u Vercburgu 1884. godine. Učestvovao je Hercegovačkom ustanku (1875. godine) i crnogorsko – turskom ratu (1876. godine).
U Crnu Goru je došao 1881. godine i počeo da radi kao ljekar u Podgorici. Na Cetinje je od 1884. godine do svoje smrti radio kao gradski ljekar, upravnik Bolnice „Danilo I“ i načelnik sanitetske službe Crne Gore. Kraće vrijeme radile su bolnice u Nikšiću (1887-1892. godine), Danilovgradu (1890-1891. godine) i Podgorici (1891-1892. godine). Objavio je oko 60 studija, analiza, izvještaja, prikaza iz oblasti medicine i prava. Utemeljio je mnoge medicinske discipline u Crnoj Gori: internu hirurgiju, plastičnu hirurgiju, okulistiku, dermatologiju, urologiju, endokrinologiju, neurologiju, sudsku medicinu. Izučavao je i društveno-ekonomske i zdravstvene prilike u Crnoj Gori. Iz oblasti zakonodavstva izdvajaju se: „Zakon o vanbračnoj djeci“ (1886. godine) i „Zbornik pravila, propisa i naredaba u sanitetskoj struci“ (1891. godine). „Zbornik“ je postavio organizaciju sanitetske službe u Crnoj Gori i precizno definisao rad u crnogorskim bolnicama. Prema njemu bolnice će primati bolesnike, domaće i strane, bez obzira na njihovo imovno stanje, pol, uzrast, vjeru, narodnost. Takođe, smatrao je da: kao ljekar može raditi ko je završio medicinske nauke i dobio diplomu na jednom od priznatih evropskih univerziteta, veterinar treba da je završio veterinarski fakultet, a apotekar da ima univerzitetsku diplomu. Dr. Petar Miljanić je tvorac crngorske medicinske škole.
Literatura: sajt: cetinje-mojgrad.org – Dr Pavle Miljanić
15-ULICA VALTAZARA BOGIŠIĆA
Od Njegoševe ulice (Trg kralja Nikole-Pošta – Hotel NEWYORK) do Ulice dr Petra Miljanića (Hotel Paris)…
Do sada je dr Valtazar Bogišić imao neasfaltiranu ulicu dužine oko 80 m iza Njegoševog parka) u kojoj se nalazi samo objekat Meteorološke stanice.
- VALTAZAR BOGIŠIĆ (1834-1908)
Valtazar Bogišić je u rodnom Cavtatu završio osnovnu i privatnu nautičku školu, a u Veneciji gimnaziju (1856. godine). Još kao mlad naučio je italijanski, njemački, latinski i grčki jezik. Pravo
je studirao u Beču, a pored toga slušao je predavanja filozofije, filologije i istorije u Minhenu, Berlinu, Gisenu, Hajdelbergu i Parizu. Doktorirao je filozofiju u Gisenu (1862. godine), a pravne nauke u Beču (1864. godine). Kao znalac svih slovenskih jezika radio je kao saradnik Dvorske biblioteke u Beču (1863-1868. godine). Od 1869. godine bio je profesor istorije slovenskih prava na Univerzitetu u Odesi. Ministar pravde u Crnoj Gori bio je od 1893-1898. godine.
Po pozivu knjaza Nikole u Crnu Goru došao je 1873. godine da bi radio na kodifikaciji crnogorskog prava. Rad na izradi „Opšteg imovinskog zakonika“ trajao je 16 godina (1873-1888. godine), tokom kojih je više puta boravio u Crnoj Gori. Prilikom istraživanja crnogorskog običajnog prava prvi je u našu nauku uveo metod prikupljanja podataka (građe za pisanje zakonika) putem ankete i prvi je u svijetu ograničio pojam građanskog prava na imovinsko, izostavivši prirodno i nasledno pravo. Naučnu djelatnost posvetio je najvećim dijelom izučavanju slovenskog, odnosno južnoslovenskog običajnog prava, ali se bavio i pisanim pravom. Napisao je pravne studije o pravnim običajima kod
Slovena (1866. godine) pisanim zakonima kod Južnih Slovena (1872. godine), pravnim običajima kod Južnih Slovena (1874. godine). Po njegovoj koncepciji snaga zakona ne potiče iz moći
zakonodavca, već treba da izvire iz snage narodnog života i i uslova i potreba sredine kojoj je namijenjena. Poslednjih 10 godina života proveo je u Parizu kao ugledan naučnik, član mnogih akademija i naučnih društava. Dr. Valtazar Bogišić bio je jedan od vodećih intelektualaca svoga vremena u Evropi.
Literatura-Knjaz Nikola i Valtazar Bogišić, Zoran Rašović,
16-ULICA PERA ŠOĆA
Od Donjokrajske (pored kuća Latkovića i Ivanovića) do Miljana Vukova
PERO ŠOĆ (1884-1966.)
Pero Šoć, ministar u crnogorskoj kraljevskoj vladi u izbjeglištvu, doktor nauka, rođen je u Ljubotinju.
Prije Prvoga svjetskoga rata, bio je činovnik u crnogorskoj Pošti, zatim je radio u Ministarstvu finansija i Ministarstvu instranih poslova Kraljevine Crne Gore.
Poslije Podgoričke skupštine je u izbjeglištvu, postaje član crnogorske kraljevske Vlade (Ministarskoga savjeta) u egzilu, bivajući jedan od najuticajnijih diplomatskih boraca za pravo, čast i slobodu Crne Gore.
Godine 1926. nakon amnestije izbjeglih crnogorskih suverenista, Šoć se doselio u Beograd, ali se nikada više nije bavio politikom.
Od 1929. godine Pero Šoć je bio upravitelj jugoslovenskoga PTT-a, bavio se publicistikom i proučavanjem istorije.
Godine 1933. u Beogradu je osnovao Društvo za proučavanje istorije Crne Gore.
Literatura: Internet
17-ULICA NOVICE CEROVIĆA
Od Njegoševe ulice pored Vladinog doma do Ćipura (do kraja pokrivenog dijela podvožnjaka) i početka ulice Štampara Makarija
NOVICA CEROVIĆ (1805-1895)
Novica Cerović je još kao mladić izabran za plemenskog kneza. Bio je vojvoda i senator. U dogovoru sa vladikom Petrom II oragnizovao je ubistvo Smail-age Čengića 1840. godine.
Odlikovao se velikom hrabrošću i umiješnim komandovanjem u ratovima sa Turcima 1852-1853. godine i 1862. godine. Posebno se istakao kada je sa Miljanom Vukovim Vešovićem, Moračanima i Bratonožićima1858. godine osvojio utvrđeni Kolašin. U Crnogorsko –Turskom ratu 1876-1878. godine bio je u štabu knjaza Nikole u Hercegovini i prilikom operacija prema Baru i Ulcinju. Kao dobar poznavalac običajnog prava, sarađivao je sa dr. Valtazarom Bogišićem na prikupljanju podataka za „Opšti imovinski zakonik“. Zbog njegovog velikog junaštva , čojstva i mudrosti vladika Petar II ga je nazvao Banom Crne Gore i Hercegovine. Dobitnik je Obilića medalje.
P.S.: Dobio je i rusko odlikovanje…
Literatura: -Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
Predlažem da se Ulica NOVICE CEROVIĆA ne mijenja
18- ULICA VUKA MIĆUNOVIĆA
Od Štampara Makarija do Ulice dr Petra Miljanića (Rusko poslanstvo)
SERDAR VUK MIĆUNOVIĆ
Vuk Mićunović se prvi put pominje u istorijskim izvorima 1715. godine. Po jednima je te godine i poginuo kod Trebinja. Po drugima je među 1.200 Crnogoraca zajedno sa Mlečanima sredinom oktobra 1717. godine učestvovao u napadu na Bar. Tada je oteo jednu tursku zastavu i za to nagrađen zlatnom medaljom. Sa njim je bio i njegov mlađi sin Jovo. I Vuk Mićunović je savremenik vladike Danila i jedan od likova iz „Gorskog vijenca“ kojeg Njegoš opisuje kao mladog i neustrašivog borca kakav se do tada rađao nije.
Literatura – Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
19-ULICA MEDOVINA
Neimenovana ulica od Novice Cerovića (Vinoteka), pored i iza Vladinog doma, pored Bogoslovije i Biljarde do Arhiva CG (podvožnjak) … Prema nekim izvorima u XV vijeku u Medovini je bilo par kuća …
20-ULICA KRSTA KENJA JANKOVIĆA
Predlažem da neimenovana ulica od Nikca od Rovina (pored Vrtića) do Nikole Lekića nosi ime ULICA KENJA JANKOVIĆA
KRSTO KENJO JANKOVIĆ (1794-1861)
Krsto-Kenjo Janković je bio rijedak četovođa od najznamenitijih crnogorskih junaka. Istakao se u borbama na prostoru od Ceklina do Skadra, Podgorice i Spuža: u napadu na Smail-bega Muminovića (oko 1820. godine), kod Crnih virova (1835. godine), u Bijelom Polju (1835. godine), kod Zoganja (1836. godine), Oštre ponte (1836 i 1838. godine), u Maljevini (u okolini Žabljaka), pri Dugačkoj ponti (1841. godine), u Štitarima u Krajini, kod Vranjine. (1858. godine). A posebno u zauzimanju Žabljaka Crnojevića (1835 i 1852. godine) za šta ga je knjaz Danilo odlikovao zlatnom Obilića medaljom. Knjaz Nikola mu je 1874. godine podigao spomenik.
Literatura: -Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
21-ULICA Dr RAJKA ĐURIŠIĆA
Od Bajove do Ulice dr Petra Miljanića (kuće Đurišića i Kopitovića)
Dr Rajko Đurišić (1917-1973)
Dr. Rajko Đurišić je rođen u Ulcinju, 1917. god. Gimnaziju je završio na Cetinju 1935. god., a Medicinski fakultet u Zagrebu 1942. god. Specijalizirao je ginekologiju i akušerstvo u Zagrebu i na hirurškom i ginekološko – akušerskom odjeljenju u Osijeku. Specijalistički ispit položio je u Sarajevu 1953. godine. Bio je na stručnom usavršavanju 6 mjeseci u Parizu i mjesec dana u Čehoslovačkoj. Šezdesetih godina bio je direktor Medicinskog centra „Danilo I“. Uspješno je vodio ginekološko-akušersku službu na Cetinju, od svog dolaska 1952. do iznenadne smrti 1973. god.
Bio je poslanik socijalno zdravstvenog vijeća Savezne skupštine u Beogradu.
Njegovim dolaskom ginekološko odjeljenje se izdvaja iz hirurškog odjeljenja, dobija svoje prostorije i počinje svoj razvojni kontinuitet u samostalnoj funkciji. On se može smatrati osnivačem istog odjeljenja i čovjekom čiji su strčni i ljudski kvaliteti mnogo doprinijeli afirmaciji Cetinja i Bolnice „Danilo I“.
Intenzivno se bavio ispitivanjem i liječenjem ženskog steriliteta.
Odjeljenje je u daljem razvoju zadržalo taj vid zdravstvene zaštite žena i okupljalo dobar dio te patologije sa teritorije Crne Gore.
Literatura: -Stogodišnjica Bolnice Danilo I, “Bolnica Danilo I, Spomenica 1873-1973”, Cetinje 1973. – Konsultovana i familija – Pavle Đurišić
Kako je dr Rajko Đurišić dao poseban doprinos afirmaciji cetinjske bolnice “Danilo I” a time i Cetinja, predlažem da se ulica u kojoj je živio nazove njegovim imenom
22–ULICA CRNOGORSKIH JUNAKA
Od Bajove (bivša Sava Burića) do Donjokrajske (Crvenkapa)
CRNOGORSKI JUNACI
Milenijumsko trajanje Crne Gore obilježeno je njenom neprestanom borbom za svoju slobodu i nezavisnost. U mnogim ratovima I bitkama u njenoj burnoj istoriji nebrojeno je onih koji su se
istakli svojim junaštvom. A u Crnoj Gori, kao rijetko đe drugo, ono je uvijek bilo visoko cijenjeno i isticano, sačuvano u knjigama i posebno u narodnom predanju.
Za vječno sjećanje na njih i njihova junačka djela i nauk budućim generacijama kao logičan predlog nametnula nam se ideja da se ulica od Bajove do Mojkovačke nazove ULICA CRNOGORSKIH JUNAKA.
23- ULICA ŠĆEPANA MALOG – Od Njegoševe do Novice Cerovića (Arhiv CG – bivša Zmajeva)
Šćepan Mali nije imao do sada nijedno spomen obilježje na Cetinju. Predlažem da se Zmajeva ulica preimenuje u Ulicu Šćepana Malog jer na taj način zaokružujemo priču o crnogorskim vladarima…
ŠĆEPAN MALI (1735-1773)
Šćepan Mali izabran je za gospodara odlukom crnogorskog zbora 1767. godine. Odvojio je crkvenu od svjetovne vlasti. Zalagao se za mir i prijateljstvo sa Mlečanima i Turcima. Potpuno je potisnuo uticaj Venecije u Crnoj Gori. Za svoje kratke vladavine nizom mjera na bazi običajnog prava koje je donio Opšti crnogorski zbor 1767. godine uspostavio je red i mir u Crnoj Gori. Da bi sproveo ove mjere formirao je oružani odred kao njegovu ličnu gardu koji je 1772. godine prerastao u oružanu snagu usmjerenu protiv negativnih pojava plemenskog društva.
Obrazovao je 1771. godine sud od najuglednijih glavara Crne Gore. Uveo je stroge, do tada nepoznate, kazne za krvnu osvetu, ubistvo, nasilništvo i krađu. Pored ostalih i smrtnu kaznu. U Petrovcu je otvorena škola koja je djecu učila iz vjeronauke i ruskog jezika. Izdao je ukaz o zaštiti crkvenih dobara. Njegove mjere ubrzale su proces stvaranja državne vlasti u Crnoj Gori.
Šćepan Mali je rođen oko 1735. godine a umro je 1773. godine.
-Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
24-ULICA VOJVODE BOŽA PETROVIĆA
Od Grahovske (Zelena zgrada) do Crnogorskih junaka (kuća dr Ina Vujovića)
BOŽO PETROVIĆ (1846-1929)
Božo Petrović je bliski rođak kralja Nikole. Školovao se u Parizu od 1858-1867. godine gdje je završio Licej Luja Velikoga. Vratio se u Crnu Goru i sa navršene 22 godine i postao predsjednik
Crnogorskog Senata od 1867-1878.godine i predsjednik Državnog savjeta od 1879 -1905. godine. U vrijeme Berlinskog kongresa 1878. godine bio je zastupnik Crne Gore zajedno sa vojvodom Stankom Radonjićem. Vojvodsko zvanje je dobio 1867. godine. Komandovao je Južnim frontom za vrijeme crnogorsko-turskog rata 1876-1878. godine. U prvom svjetskom ratu, nakon što je crnogorska vojska zauzela Skadar, 1915. godine postavljen je za guvernera toga grada.
Vojvoda Božo Petrović je u ime Crne Gore obavljao brojne diplomatske misije i dostojno i autoritativno reprezentovao interese Knjaževine i Kraljevine Crne Gore. Bio je poštovan u uvažavan kao ličnost i u domaćim i medjunarodnim krugovima.
Nakon srpske okupacije i aneksije Crne Gore 1918. godine vojvoda Božo Petrović je bio izložen teroru, mučenju i prinudi od strane novouspostavljenih vlasti. Vojvoda Božo Petrović jedan je od organizatora Božićnog ustanka crnogorskog naroda 21. decembra 1918. godine.
Dobio je rusko odlikovanje Orden Velikomučenika Georgija četvrtog reda.
Literatura: -Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
25- ULICA VOJVODE MIRKA PETROVIĆA
Od Ulice Josipa Broza Tita do Ulice crnogorskih junaka (Plavenkapa)
MIRKO PETROVIĆ (1820-1867)
Mirko Petrović je brat knjaza Danila i otac kralja Nikole. Bio je predsjednik Senata od 1857(?)-1867. godine. Uspješno je obavio više diplomatskih misija, od kojih je najznačajnija 1862. godine u Beču. Istakao se izuzetnim junaštvom u ratovima sa Turcima 1852-1853. godine. Bio je vrhovni zapovjednik crnogorske vojske u znamenitoj bici na Grahovcu 1858. godine u kojoj je crnogorska
vojska izvojevala jednu od najblistavijih pobjeda u istoriji Crne Gore. Poslije te bitke knjaz Danilo mu je dodijelio zvanje “Vojvoda od Grahovca“ koje je narod preimenovao u Veliki Vojvoda. Dobio je rusko odlikovanje Orden Svetog Stanislava prvog stepena. Objavio je zbirku pjesama „Junački spomenik“ (1864. godine) o crnogorsko – turskim bojevima od 1852-1862.godine.
Literatura: Leksikon podgoričkih ulica, Danilo Burzan, 2019.
26-ULICA MILJANA VUKOVA
Od Ulice do Donjokrajske ulice (bivša Obilićeva ulica) do Ulice dr Jefta Milovića (Tarina garaža)
Predlažem da se Obilićeva ulica preimenuje u ulicu Miljana Vukova. Razlozi su što Miljan Vukov nema nikakvo obilježje na Cetinju a odigrao je ključnu ulogu u pripajanju Vasojevića Crnoj Gori i što imamo Obilićevu poljanu u neposrednoj blizini ove ulice.
MILJAN VUKOV VEŠOVIĆ (1820-1886)
Miljan Vukov Vešović se rano pročuo kao veliki junak i umješan vojskovođa. Vladika Petar II ga je imenovao za barjaktara. Kao barjaktar, a potom i plemenski kapetan, energično je radio na odvajanju Vasojevića od Turaka. Njemu pripada najveća zasluga za pripajanje Vasojevića Crnoj Gori. Bio je vojvoda i senator. Udruženim snagama sa Novicom Cerovićem, Bratonožićima i Moračanima 1858. godine je zauzeo i razorio Kolašin. Posebno se istakao u bojevima sa Turcima 1862. godine i 1876-1878.godine. Dobitnik je ruskog odlikovanja Krsta Svete Ane s mačevima i dvije Obilića medalje.
Literatura: Leksikon podgoričkih ulica, Danilo Burzan, 2019.
27-ULICA Dr JEVTA MILOVIĆA – Od Ulice vojvode Boža (Tarina garaža-dva kraka) do Miljana Vukova (Obilićeva)
Jevto M. Milović
Jevto M. Milović (Podljuti kod Nikšića, 10. 11. 1908. – Podgorica, 15. 1. 1991) crnogorski je germanist, istoričar književnosti i istoričar, najpoznatiji crnogorski arhivista i arhivistički ekspert.
Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu 1937. godine. Na Filozofskom fakultetu u Berlinu doktorirao je s tezom o Geteu 1941. godine. Radio je kao profesor Gimnazije na Cetinju, viši arhivista u Državnom muzeju na Cetinju (1947–1951) i načelnik Arhivskog odjeljenja i biblioteke Državnog muzeja (1951–1952). Na Cetinju je djelovao kao član Istorijskog društva Crne Gore, Istorijskog Instituta Crne Gore i Naučnog društva Crne Gore, prvobitne Crnogorske akademije nauka i umjetnosti. Bio je lektor na Filozofskome fakultetu u Berlinu, naučni saradnik Istorijskog instituta Crne Gore i profesor Filozofskog fakulteta u Zadru,te njegov dekan i redovni član Crnogorske akademije nauka i umjetnosti. Uređivao je Glasnik Odjeljenja umjetnosti Crnogorske akademije nauka i umjetnosti. Napisao je veliki broj rasprava, studija i članaka na našem i njemačkom jeziku. Posebno se bavio proučavanjem Petra II Petrovića Njegoša. Bio je vanredni član Srpske akademije i utemeljivač Njegošologije. Autor je 16 voluminoznih knjiga i priređivač 7 značajnih zbornika, studija i djela.
Važnija djela: Veliki uticaj Geteov na Njegoša, Beograd, 1934; Njegoš u slici i riječi, Titograd, 1974; Rukopis Gorskog vijenca Petra II Petrovića Njegoša, Titograd–Beograd, 1982; Staze ka Njegošu, Titograd, 1983; Studije, rasprave i članci, Nikšić, 1989; Petar II Petrović Njegoš: građa, knj. II–VI, 1986–1990.
Izvor: Nikola Racković, Leksikon crnogorske kulture, DOB, Podgorica, 2009. g. str. 478-479.
28-ULICA NIKCA OD ROVINA
Od Petra Sinanovića i Bulevara do Ulice vojvode Boža (produžena)
NIKAC OD ROVINA (TOMANOVIĆ)
Nikac Tomanović je rođen oko 1725. godine. Položaj Crne Gore, odvojene od mora i Skadarskog jezera, sabijene u krševitim predjelima između Turske i Venecije prinudio je crnogorska plemena da na teritorijama tih država traže sredstva za život. Četovanje Crnogoraca na turskoj i mletačkoj teritoriji je i njihiv odgovor na nasilja Turaka i Mlečana. Crnogorci su kao i hajduci četovali od proljeća do zime. Četa se okupljala u broju potrebnom da se izvrši zadatak (unaprijed smišljeni napad) i potom se razilazila. Kolektivni napad na kuću i torinu i trgovačke karavane smatran je viteškim djelom u crnogorskom plemenskom društvu.
Slabljenje turske vlasti u Hercegovini i mletačke u Boki Kotrskoj doprinijelo je jačanju crnogorskog četovanja. Ono posebno uzima maha sredinom 18. vijeka. Tada se javljaju najpoznatije crnogorske četovođe: Nikac Tomanović, Vuk Tomanović, Lazar Pecirep i dr. Nikac Tomanović se istakao
junaštvom u bici na Predišu 1756. godine protiv brojno nadmoćnije turske vojske. Poginuo je oko 1775. godine.
Crnogorci su borbu za održavanje života četovanjem smatrali borbom za slobodu i nezavisnost.
Literatura: sajt: montenegrina.net
29 – ULICA KNEZA SVETOG VLADIMIRA
Od Bajove (donji ulaz u pjacu) do Njegoševe (Elektron)
Predlažem da se Ulica Balšića Pazar I preimenuje u Ulicu kneza Svetog Vladimira
SVETI VLADIMIR
Do sredine desetog vijeka Dukljanska država je bila formirana i jasno razgraničena od susjednih slovenskih država i Vizantije. Prostirala se od rijeke Bojane na istoku do Boke Kotorske na zapadu i
od Jadranskog mora na jugu do rijeka Zete i Morače na sjeveru. Prvi dukljanski vladar o kome se nešto više zna bio je knez Jovan Vladimir (oko 990-1016. godine) koji je bio u prijateljskim odnosima sa Vizantijom. Krajem desetog vijeka (997. godine ) Duklja potpada pod vlast
makedonske države, ali je knez Jovan Vladimir uspio da joj vrati samostalnost. Ubrzo poslije smrti (1016. godine) proglašen je za sveca.
Duklja prostorno mala, a ekonomski i vojnički slaba nije mogla tada značajnije uticati na političke prilike na Balkanu.
Literatura: -Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
30-ULICA VOJISAVLJEVIĆA
Od Bajove do Njegoševe – Bivša ulica Balšića Pazar II (od Pekare Centar do NLB banke)
VOJISAVLJEVIĆI
Nakon propasti makedonske države krajem dvadesetih godina XI vijeka (1018. godine) vlast u Duklji uspostavlja Vizantija. Svoj najveći uspon Duklja doživljava krajem prve i u drugoj polovini XI vijeka – u doba dinastije Vojisavljević. Poslije pobjede nad vizantijskom vojskom u bici kod Bara (Tuđemile) 1042. godine Duklja postaje samostalna u odnosu na Vizantiju. Neko vrijeme potčinjava svojoj vlasti Travuniju i Zahumlje (oblasti između Boke Kotorske i Neretve), a osamdesetih godina i Bosnu i Rašku čime dostiže najširi domet svoje ekspanzije. U drugoj polovini XI vijeka naziv Zeta počinje da prevladava nad imenom Duklja. Zeta je izdignuta na rang kraljevine 1078. godine, a Barska nadbiskupija na rang nadbiskupije 1089. godine. Ima državnu organizaciju kao i druge feudalne države toga vremena: vladar predsjedava saborom, vrhovni je sudija i vojskovođa i štiti crkvene privilegije.
Početkom XII vijeka Zeta počinje da slabi unutardinastičkim borbama za vlast da bi osamdesetih godina istog vijeka potpala pod vlast Raške zadržavajući izvjesnu samostalnost.
Literatura: -Vojisavljevići, Matica crnogorska, 2016
31-ULICA SVETOGA VASILIJA OSTROŠKOG
Predlažem da se sadašnja Dečanska ulica koja vodi prema Cetinjskom manastiru (od Njegoševe do Novice Cerovića – od Name do Biroa) nazove ULICA SVETOG VASILIJA OSTROŠKOG iz više razloga …
SVETI VASILIJE OSTROŠKI (1610-1671)
Stojan Jovanović je sa 11 godina postao đak manastira Zavala u blizini rodnog kraja, a 1625. godine prešao je u manastir Tvrdoš kod Trebinja gdje je početkom tridesetih godina XVII vijeka zamonašen i dobio ime Vasilije.
Između 1636. godine i 1638. godine boravio je kao pridvorni đakon u Cetinjskom manastiru (oko godinu dana), u Svetoj Gori i Rusiji. Iz Rusije je donio crkvene knjige i pomoć za narod. Hirotonisan (rukopoložen) je za episkopa 1638. godine i postavljen za mitropolita Trebinjske eparhije sa sjedištem u Onogoštu (Nikšiću). Od 1666-1671. godine svojom mitropolijom upravljao je iz manastira Ostrog. U teškim ekonomskim i političkim prilikama pomagao je narod i hrabrio ga da istraje u svojim stradanjima. Obnavljao je oronule hramove, darivao ih i pri njima otvarao narodne škole. Bio je vrlo tolerantan prema inovjernima i inoslavnima, ali i energičan protiv unijaćenja pravoslavaca. Svojim izuzetnim autoritetom presudno je doprinio da se 1658. godine postigne jedinstvo i saglasnost oko daljeg otpora Turcima i opreza prema Mlecima. Poklonička narodna putovanja počela su još za njegovog zemaljskog života. Odmah nakon smrti njegov kult nastao je spontano. Poštuje se i slavi kao jedan od naših najvećih svetaca. Njemu u čast podignut je hram u Nikšiću.
Literatura: sajt: me-visit-montenegro.com-Život Svetog Vasilija Ostroškog Čudotvorca
32-DONJOKRAJSKA ULICA
Od ulice Josipa Sladea (Market Voli) do Bulevara
Predlažem da se sadašnja Mojkovačka ulica preimenuje a da dio koji vodi od početka do kraja naselja Donji kraj dobije ime DONJOKRAJSKA ULICA – iz više razloga a posebno poštujući jedan od usvojenih principa da se starosjediocima Cetinja prizna doprinos utemeljenju grada …
33-ULICA 13 NOVEMBRA
Od Bajove ulice do Grahovske – Predlažem da ova ulica ostane nepromijenjena jer je u direktnoj vezi sa ulicama koje simbolišu najveće pobjede Crnogoraca u borbi za slobodu
- NOVEMBAR 1944. GODINE
U oktobru 1944. godine počele su završne operacije za oslobođenje Crne Gore. Štab Primorske operativene grupe je 22. oktobra dao zadatak Desetoj crnogorskoj brigadi da odsječe Boku Kotorsku od njenog zaleđa i oslobodi Cetinje. Njena dejstva u pravcu Cetinja otpočela su noću između 27. i 28. oktobra. Nakon presijecanja saobraćajnice Kotor-Cetinje osvojila je neprijateljska uporišta na Krcsu i Njegušima, potom na Bukovicu, Čekanju i Duboviku. Time je do 04. novembra zauzela sve neprijateljske položaje na saobraćajnici Cetinje-Kotor. Planirano je da se 06. novembra uveče preduzme napad na Cetinje. Za te operacije je bilo neophodno da iz pravca Kotora obezbjeđuje zaštitu jedan bataljon Prve Bokeljske brigade, a iz pravca Podgorice jedinice Lovćenskog partizanskog odreda. Aktivisti u gradu su donosili obavještenja o stanju, rasporedu i namjerama neprijatelja. Moralo se voditi računa o zaštiti stanovništva i značajnih objekata u gradu. U prvom napadu zauzeti su dominantni položaji na Orlovom kršu i Špadijerskom vrhu. Posljednjim jurišem u donjem dijelu grada kod parkova i hotela „Grand“ u zoru 13. novembra Cetinje je oslobođeno. U borbama za oslobođenje Cetinja poginulo je 38 partizanskih boraca, a 56 je ranjeno. Na strani neprijatelja bilo je oko 110 poginulih i veliki broj ranjenih boraca. U gradu je zaplijenjena velika količina oružja, municije, ratne opreme i hrane.
Iz Cetinjskog sreza sa 28.000 stanovnika u Trinaestojulskom ustanku učestvovalo je više od 1.000 boraca. Do kraja rata taj broj je porastao na preko 5.000 boraca. Od njih je preko 1.400 dalo svoje živote za slobodu (preko 900 u operativnim jedinicama, a preko 500 kao žrtve fašističkog terora). Iz
Cetinjskog sreza narodnim herojima je proglašeno 49 boraca. Povodom tridesetogodišnjice oslobođenja Jugoslavije Predsjednik SFRJ Josip Broz Tito je za izvanredan doprinos pobjedi nad neprijateljem u NOR-u dodijelio 07. maja 1975. godine Cetinju Oreden narodnoh heroja.
Literatura: -Martinović Dušan, Cetinje, buntovno i revolucionarno, Cetinje 2003.
34-ULICA CRNA GREDA – Od stare pumpe kroz naselje (pored kuće Uroša Stanojevića) do puta za PG (stari ulaz u Cetinje).
35-BOKOVSKA – od naselja Crna Greda do puta za Bokovo
Zbog svega što su stanovnici ovog sela uradili za Crnu Goru i Jugoslaviju…
36-ULICA DR DRAGOJA ŽIVKOVIĆA – Od Vuka Mićunovića do Vojvode Batrića – bivša Alekse Šantića
Dragoje Živković (Ržani Do, Cuce 21. juna 1927 – Cetinje, 16. aprila 1994) je crnogorski istoričar.
Dragoje Živković rođen je 21. juna 1927. godine u Ržanome Dolu, u Cucama. Osnovnu školu završio je na Beti Cuckoj, a gimnaziju je pohađao na Cetinju, u Herceg Novom i Kotoru. Diplomirao je istoriju na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Na Filozofskom fakultetu u Sarajevu 1968. godine odbranio je doktorsku disertaciju pod naslovom Borba za ujedinjenje sindikalnog pokreta u Jugoslaviji 1919-1920.
Predavao je istoriju u srednjim školama u Bileći, Lovćencu i Kotoru. Od 1959. radi u Arhivu CK SKJ, a 1961. izabran je za asistenta na Institutu za istoriju radničkog pokreta Jugoslavije.
Bio je direktor Arhiva Crne Gore (1968–1981), a obavljao je paralelno s tim i dužnost direktora Centralne narodne biblioteke „Đurđe Crnojević“ na Cetinju (1974–1976). U periodu od 1982. do 1991. godine bio je prvo vanredni, a potom i redovni profesor na Kulturološkome fakultetu na Cetinju.Jedan je od osnivača ovog Fakulteta.
Bio je predśednik Društva arhivskih radnika Crne Gore, predśednik Zajednice arhiva Crne Gore, predśednik Odbora za obnovu Crnogorske pravoslavne crkve, član Matice crnogorske i Crnogorskoga PEN centra kao jedan od njihovih osnivača.Prvi je istoričar istorije crnogorskog naroda.
Objavio je veliki broj naučnih i stručnih radova iz istorije radničkoga pokreta, istorije Crne Gore i arhivistike. Njegovo kapitalno djelo je trotomna Istorija crnogorskoga naroda koja obuhvata period od starijega kamenog doba do dolaska na vlast Nikole I Petrovića.Preminuo je na Cetinju 16. aprila 1994. godine.
Djela:
Organizacija Crvenog krsta u Crnoj Gori, Titograd, 1975.
Dokumenti centralnih organa zemaljskih sindikalnih saveza Jugoslavije (1919–1920), (koautor), Beograd, 1987.
Politički testament kralja Nikole, Cetinje, 1989.
Istorija crnogorskog naroda, tom 1, Od starijeg kamenog doba do kraja srednjeg vijeka, Cetinje, 1989.
Istorija crnogorskog naroda, tom 2, Razdoblje crnogorskih Principata/Vladikata od početka XVI do sredine XIX vijeka, Cetinje, 1992.
Istorija crnogorskog naroda, tom 3, Vladavina knjaza Danila (1851–1860) i prve godine vladavine knjaza Nikole, Cetinje, 1989.
Izvori:
Istorijski leksikon Crne Gore, tom 5, Podgorica, 2006.
Nikola Racković, Leksikon crnogorske kulture, Podgorica, 2009.
37-ULICA PETRA LUBARDE
ostaje ista – Od Njegoševe i Trga knjaza Danila do Njegoševog parka
PETAR LUBARDA (1907-1974)
Petar Lubarda je osnovnu školu pohađao u rodnom Ljubotinu, Cetinju i Herceg Novom (1914-1918.godine), a gimnaziju u Herceg Novom, Splitu, Sinju i Nikšiću (1918-1924. godine). Kratko je izučavao slikarstvo u Umjetničkoj školi u Beogradu (1925. godine) i na Akademiji lijepih umjetnosti u Parizu (1926. godine). Jedan je od osnivača Škole likovnih umjetnosti na Cetinje (1946. godine) i Udruženja likovnih umjetnika Crne Gore (1946. godine). Bio je profesor Umjetnicke akademije (Akademije likovnih umjetnosti) u Beogradu (1945-1946. godine, 1950-1974. godine) i Škole likovnih umjetnosti na Cetinje i njen direktor (1946-1948. godine). Živio je i radio u Parizu (1926-1932. godine, 1932-1938. godine), Beogardu (1932-1938. godine, 1945-1946. godine, 1950-1974. godine) i Cetinju (1946-1950. godine). Učestvovao je u Drugom svjetskom ratu (1941-1945. godine). Bio je redovan član SANU od 1961. godine, dopisni član JAZU i redovni član Naučnog društva Crne Gore od 1973. godine.
Slikao je pejzaže, mrtve prirode, figure, kompozicije. Najpoznatija djela su mu: „Bombardovanje San Sebastijana“ (1937. godine), „Zaklano jagnje“ (1940. godine), „Crnogorska brada“ (1950. godine), „Bitka na Vučijem dolu“ (1950. godine), „Noć u Crnoj Gori“ (1951. godine), „Borba konja“ (1953. godine), „Kosovski boj“ (1953. godine), „Između dana i noći“ (1955. godine), „Sutjeska“ (1955. godine), „Jutro“ (Pogled sa Lovćena) (1958. godine)…
Imao je samostalne izložbe u : Rimu (1929. godine, 1962.g odine), Parizu (1952. godine, 1954. godine), Londonu (1955. godine), Nju Delhiju (1955. godine), Bombaju (1955. godine), Beogradu (1933. godine, 1934. godine, 1951. godine, 1961. godine, 1962. godine, 1964. godine, 1967. godine, 1968. godine, 1696. godine, 1971. godine), Titogradu (1958. godine, 1968. godine), Ljubljani (1959. godine), Skoplju (1963. godine, 1967. godine), Nišu (1963. godine), Kragujevcu (1968. godine, 1969. godine), Herceg Novom (1967. godine), Cetinju (1968. godine)…
Grupno je izlagao u : Parizu, Rimu, Hagu, Moskvi, Lenjingradu, Pragu, Bratislavi, Varšavi, Krakovu, Budimpešti, Veneciji, Sao Paolu, Atini, Amkari, Istanbulu, Damasku, Bejrutu, Kairu, Aleksandriji, Marselju, Lionu, Štutgartu, Tokiju, Milanu, Bukureštu, Londonu, Mančesteru, Oslu, Briselu, Torinu, Bolonji, Stokholmu, Firenci, Brnu, Erevanu i mnogim drugim.
Dobio je Gran pri u Parizu (1937. godine), I nagradu u Hagu (1939. godine), Internacionalnu otkupnu nagradu u Sao Paolu (1953. godine), Sedmojulsku nagradu Srbije (1964. godine), nagradu AVNOJ-a (1966. godine). Odlikovan je Ordenom bratstva i jedinstva sa zlatnim vijencem.
Literatura: -Petar Lubarda, Monografija – Galerija Tiodorović, 2004., -Lubarda 1907-2007, Petar Ćuković, 2008.
38-ULICA ŠTAMPARA MAKARIJA
Od Ulice Novice Cerovića do Evropske (sada od Ćipura pored velikog parkinga i Hotela Grand do Štamparije Obod)
ŠTAMPAR MAKARIJE
Iako je vjerovatno još Ivan Crnojević razmišljao o osnivanju štamparije, to je ostvario njegov sin Đurađ Crnojević (1490-1496. godine), posljednji srednjovjekovni vladar Crne Gore. Kao veliki ljubitelj knjige na početku svoje vladavine u Veneciji je nabavio presu, alat i papir, a ćirilična slova izrađena su u Crnoj Gori. Druga ćirilična štamparija (poslije Krakova 1491. godine) za kratko vrijeme svoga rada (1493-1496. godine) na Cetinju štampala je pet knjiga crkvenog karaktera: Oktoih prvoglasnik, Oktoih petoglasnik, Psaltir s posljedovanjem, Molitvenik (Trebnik) i Četvorojevanđele. Njenim radom upravljao je cetinjski jeromonah Makarije koji je imao sedam pomoćnika. Knjige su uživale veliki ugled zbog svojih estetskih osobina i tehničkog savršenstva. One su prenosile renesansne motive u vjerska središta pravoslavlja kao zračak nove kulture.
Literatura: Crnogorsko ćirilsko štamparstvo, Povodom 525 godina od štampanja Oktoiha, MC, Podgorica, 2019.
39-ULICA VLADIKE VASILIJA – OSTAJE – OD CRNOGORSKIH JUNAKA DO JOSIPA BROZA
VLADIKA VASILIJE
Vasilije Petrović je hirotonisan za vladiku 1750. godine. Više su ga interesovala svjetovna nego crkvena pitanja. On je prvi iznio ideju o Crnoj Gori kao pokretaču antiturske borbe na Balkanu i o oslobođenju svih balkanskih naroda pod pokroviteljstvom Rusije. U tom cilju tri puta je boravio u Rusiji (1753-1754. godine, 1757-1759. godine, 1765-1766. godine) od koje je dobio materijalnu pomoć. Njegovi boravci u Rusiji doprinijeli su učvrćivanju crnogorsko-ruskog prijateljstva i stvaranju kulta Rusije u Crnoj Gori. Na skupštini plemenskih glavara 1751. godine na njegovu inicijativu stvoren je sud od najuglednijih knezova, vojvoda i serdara čija je dužnost bila da rješava međuplemenske sporove na osnovu običaja stvaranih vjekovima. Svjestan potrebe da se narod obrazuje razmišljao je o otvaranju osnovne škole (1753. godine) i nabavci štamparije (1757. godine). Prilikom svog prvog boravka u Rusiji objavio je Istoriju o Černoj Gori (1754. godine) i tako postao rodonačelnik crnogorske istoriografije. Ona je imala uticaj na izgradnju političke misli i na razvoj istoriografije o Crnoj Gori sve do naših dana. Cetinjska mitropolija priznavala je pećkog patrijarha sve do 1766. godine kada je srpska crkva podvrgnuta Vaseljenskoj patrijaršiji u Carigradu. Otada je Cetinjska mitropolija postala samostalna. On je prvi dao precizniji plan o teritorijama koje bi trebalo da pripadnu Crnoj Gori.
Koliko je u tome bio dalekovid vidi se po tome što je teritorija koju je polovinom XVIII vijeka označio kao crnogorsku gotovo istovjetna današnjoj teritoriji Crne Gore.
Vladika Vasilije Petrović je rođen 1709. godine a umro je 1766. godine.
Literatura: Vikipedija
40-ULICA POPA LAZA POPOVIĆA
-Predlažem da sadašnja neimenovana ulica od Ulice Vuka Mićunovića ( stara Bogoslovija) kroz naselje Podgranica dobije ime Ulica popa Laza Popovića koji se prvi doselio u ovaj dio Cetinja. Ostali argumenti su dati u biografiji …
POP LAZO JABUČANIN POPOVIĆ (1797-1895)
Rođen je 12 februara 1797 u Donjem Kraju kod Cetinja. Spada u red najvažnijih crnogorskih memoarista. Bio je samouki sveštenik. Napisao je „Dnevnik popa Laza Popovića od 1807 do 1870“. Kad je imao 20 godina Petar I ga je primio za poslugu u manastir gdje je danju radio a noću učio. U jednoj pravoslavnoj crkvici kod Skadra zapopio se 14 juna 1831. godine i stupio u službu kod arhimandrita Petra II. Po povratku iz Petrograda 1833 godine gdje se zavladičio, Njegoš poklanja popu Lazu, kao odanom Crnogorcu, krst na kojem je ugravirano: „Vladika Crnogorski Petar II Jereju Lazaru Popoviću, 1834 godine, prvog januara“. Ovaj krst se nalazi u postavci Njegoševog muzeja u Biljardi.
Imao je desetoro djece (sedam sinova i tri ćerke). Bavio se i trgovačkim poslovima pa je zahvaljujući tome 1832 godine, zajedno sa Njegoševim bratom Perom, napravio kuću koja je brzo pretvorena u Han. Bila je to prva privatna kuća na Cetinju i prvi javni ugostiteljski objekat na Cetinju.
Temelji kuće u Podgranici položeni su 1836 godine kada je Pop Lazo mijenjao porodična dobra u Humcima za zemljište na ondašnjoj Romanovini – Pod granicom, o čemu postoji ugovor sačinjen 1835 godine „četvrtog dana dvanaestog mjeseca“ s Njegoševim vlastoručnim potpisom i pečatom.
Pop Lazo je služio četiri gospodara, Petra I, Petra II, Knjaza Danila i Knjaza Nikolu. U svojim uspomenama, narodnim jezikom, daje sažete karakteristike razdoblja u kojemu je živio. Opisuje sva četiri gospodara kao i sliku teškog življenja naroda na posnom katunskom kršu.
Njegov memoarski spis i po vremenu nastanka i po načinu pisanja ima određeni etnografski i književno-istorijski značaj.
Literatura: -Popović Lazo, Memoari / Pop Lazo Popović Jabučanin, priredili Dušan J. Martinović i Marina Martinović, Podgorica, CID, 2003, 283 strane
41-BELVEDERSKA ULICA
Predlažem da Belvederska ulica koja vodi od Vučedolske (Bojana) do izlaza na magistralni put za Budvu ostane
BELVEDERSKA ULICA
Belveder (Belo vedere = lijep pogled) je lokalitet na periferiji Cetinja, na putu prema Rijeci Crnojevića, sa kojeg se pruža lijep pogled prema Skadarskom jezeru.
Tu su se, 26 juna 1936. godine, pod rukovodstvom članova PKKPJ Nikole Lekića i Blaža Jovanovića održale Belvederske demonstracije – protiv kraljevskog režima u Jugoslaviji koji je Crnoj Gori oduzeo državnost.
Demonstranti su bili došli iz Bara, Podgorice, Cetinja i drugih krajeva, sa krstaš barjakom. Policija ih je zaustavila na Belvederu a njihovi pregovori da im se dozvoli ulazak u Cetinje nijesu urodili plodom. I taman kad su se okupljeni počeli razilaziti upotrijebljeno je oružje protiv golorukog naroda. Poginulo je 6, ranjeno oko 30, uhapšeno 74, protiv njih 47 je podignuta optužnica a mnogi učesnici zbora su prebijeni.
Krvoproliće na Bevederu izazvalo je brojne proteste i van Crne Gore.
Belvederske demonstracije imaju istorijski značaj jer su preteča istorijskog Trinaestog jula i zato što je narodni front na njima pokazao jedinstvo i slogu Crnogoraca, pa se može zaključiti da je Belveder crnogorska slobodarska kolijevka.
Literatura: Dušan Martinović: – Martinović Dušan, Cetinje, buntovno i revolucionarno, Cetinje 2003.
42-ULICA RATKA ĐUROVIĆA – ULICA NA GRUDI-PORED KUĆA KAPISODA
–Od Vučedolske (Bojana) do Štampara Makarija (bivša Islandska)
Ratko Đurović (1914 — 1998), bio je crnogorski i jugoslovenski filmski scenarista i istoričar kulture, jedan od prvih profesora na Grupi za dramaturgiju Fakulteta dramskih umjetnosti u Beogradu. Autor je preko trideset scenarija za kratkometražne i dugometražne filmove i jedan je od pionira moderne jugoslovenske kinematografije.
Rođen je u Nikšiću, 25. novembra 1914. Filozofski fakultet završio je u Zagrebu. Bio je prvoborac NOB-a tokom Drugog svetskog rata. Poslije rata, bio je direktor drame Narodnog pozorišta NR Crne Gore, stručni savetnik „Avala filma”, umetnički direktor „Dunav filma”, utemeljivač cetinjskog Lovćen filma i posljeratne crnogorske kinematografije i direktor Leksikografskog zavoda Crne Gore.
Autor je niza scenarija za kratkometražne i dugometražne filmove, među kojima je i prvi scenario za dugometražni igrani film u crnogorskoj profesionalnoj kinematografiji Lažni car. Čuveni su i filmovi Zle pare, Četiri kilometra na sat, Kampo Mamula, ali i Kozara, Bitka na Neretvi, Čovjek koga treba ubiti i 13. jul, koji su takođe nastali po njegovim scenarijima.
Najčešće je sarađivao sa rediteljem Velimirom Stojanovićem, ali i sa Veljkom Bulajićem, Predragom Golubovićem i drugima. Objavio je niz studija, eseja, prikaza i enciklopedijskih članaka iz teorije i prakse, istorije pozorišta i filma, književnosti i kulture. Za rad na igranom filmu nagrađivan je visokim profesionalnim i društvenim priznanjima, među kojima i Trinaestojulskom nagradom i brojnim nagradama i plaketama.
- godine, Josip Kulundžić, dramski pisac, pozorišni reditelj i dotadašnji nastavnik glume i pozorišne režije, osnovao je Grupu za dramaturgiju na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju(današnji FDU). 1961. godine, Ratko Đurović počinje da predaje filmski scenario i zaslužan je za formiranje mnogih kasnije poznatih filmskih stvaralaca u Jugoslaviji.
| Podjednako je postojala težnja da se, kroz studije, u slušaocu razvija potreba za stvaranjem originalnih umjetničkih radova iz jednog ili više ovih medijuma, kao i to da se osposobi i spremi zrela i darovita ličnost, sa razvijenom kritičkom i teorijskom mišlju u praktičnom radu. | ” | |
Od 1971. godine predavao je i na novoosnovanim teatrološkim i filmološkim poslediplomskim studijama. Ratko Đurović bio je i prorektor i rektor Univerziteta umjetnosti u Beogradu. Umro je 17. juna 1998. godine u Beogradu.Najvažnija njegova filmska ostvarenja od ukupno njih 85 su:
- Lažni car(1955)
- Zle pare(1956)
- Četiri kilometra na sat(1958)
- Kampo Mamula(1959)
- Kozara(1963)
- Pogled u zjenicu sunca(1966)
- Bitka na Neretvi(1969)
- Prvi splitski odred(1972)
- Bombaši(1973)
- Crveni udar(1974)
- Čovjek koga treba ubiti(1979)
- Sezona mira u Parizu(1981)
- jul(1982)
Dokumentarni i kratki igrani filmovi
- 1977 Obavezujem se(kratki dokumentarni)
- 1974 Više od bratstva(kratki dokumentarni)
- 1972 Dokaz(kratki dokumentarni)
- 1972 Putevi hrabrosti(kratki dokumentarni)
- 1972 Strah(kratkometražni)
- 1972 Tito – vrhovni komandant(kratki dokumentarni)
- 1970 Na probe(kratki dokumentarni)
- 1967 Španija naše mladosti(dokumentarni)
- 1964 Skoplje ’63(dokumentarni)
- 1963 Užička republika(kratki dokumentarni)
- 1962 Rugovo(kratki dokumentarni)
- 1962 Konavoka(kratki dokumentarni)
- 1962 Smrt fašizmu – sloboda narodu(kratki dokumentarni)
- 1961 Metalac(kratki dokumentarni)
- 1960 Vetar i vetrenjača(kratki dokumentarni)
- 1959 Zaštićene brazde(kratki dokumentarni)
- 1959 Jugo(kratki dokumentarni)
- 1957 Crnom Gorom(kratki dokumentarni)
- 1954 Naša tamnovanja(kratki dokumentarni)
- 1953 Zatočenici mrijet naviknuti(kratki dokumentarni)
- 1951 Njegoš(kratkometražni)
- 1951 U slavu Njegoša(kratki dokumentarni)
- Na Cetinju je pored utemeljenja Lovćen filma i crnogorske kinematografije,bio profesor gimnazije, umjetnički direktor i dramaturg Narodnog pozorišta Crne Gore 1946-1949, direktor republičkog izdavačkog preduzeća Narodna knjiga – Cetinje 1949-1951, upravnik Umjetničke galerije Crne Gore-Cetinje 1953-1954, glavni urednik časopisa Pozorište 1947-1949, direktor Centralne narodne biblioteke Crne Gore 1951-1957,član Naučnog društva Crne Gore-Cetinje 195o-1956 (prvobitne Crnogorske crnogorske akademije nauka i umjetnosti),sekretar Enciklopedije Jugoslavije za Crnu Goru 1953-1956. Takođe je na Cetinju bio predsjednik Organizacionog odbora i režiser dva velika događaja i to: Jubilarne proslave 5oo.godišnjice Cetinja 1983.godine i prenosa posmrtnih ostataka kralja Nikole, kraljice Milene i princeza Ksenije i Vjere 1989.godine.Jedan je od osnivača Kulturološkog fakulteta na Cetinju 198o.godine.
- IZVOR: N.Racković, Leksikon crnogorske kulture,DOB Podgorica 2oo4.g.212. i Bibliografski vjesnik,Cetinje, XXIII,1994.,beoj 1-2,strane 1o9-13o.
- Literatura: Internet, sajt: montenegrina.net
43-ISLANDSKA ULICA
Od Njegoševog parka do Štampara Makarija (bivša ulica Valtazara Bogišića)
Nakon referenduma 21. maja 2006. godine, na kojemu je Crna Gora vratila svoju nezavisnost u znak zahvalnosti za čin prvog priznavanja ove njene velike pobjede Islandu je dodijeljena ulica Vuka Karadžića na Grudi. Nakon detaljnih analiza konstatovao sam da ovdje treba napraviti korekciju i Islandu(drugu) dodijeliti ulicu u istom pravcu koja je nosila ime Valtazara Bogišića jer Valtazar dobija novu.
44-SPLITSKA ULICA
Od Vučedolske (pored kuće Roganovića – Donje polje) do Vučedolske (blizu Montenegrobonusa)
Nakon bratimljenja sa Splitom 23 oktobra 1979 godine odlučeno je da se u znak prijateljstva prema ovom gradu ulici u Donjem polju dodijeli ime Splitska pa mislim da to treba tako da ostane …
45-ULICA MILOŠA VUŠKOVIĆA – Od Vučedolske do Ratka Đurovića
MILOŠ VUŠKOVIĆ (1900-1975)
Miloš Vušković je osnovnu školu i nižu gimnaziju završio u rodnom Cetinju. Slikarstvo je izučavao u Umjetničkoj školi u Beogradu (1919-1921. godine) i Beču (1921-1924.godine). Radio je kao profesor u Pančevu (1926-1932. godine), Zemunu i Beogradu. Bio je direktor Škole promijenjenih umjetnosti u Herceg Novom (1948-1952. godine), osnivač i direktor umjetničke galerije na Cetinju (1953-1965. godine). Sa Pjerom Križanićem i drugim karikaturistima osnovao je humorističko-satirični list „Ošišani jež“ (1936. godine). Bio je redovni član Društva za nauku i umjetnost Crne Gore od 1973. godine.
Radio je pejzaže, portrete, figuralne kompozicije, mrtve prirode, karikature, skulpture. Poznatija djela su mu: „Durmitor“ (1952. godine), „Tužbalica“ (1952. godine), „Park“ (1956. godine), „Paleta“ (1958. godine), „Sveti Stefan“ ( 1959. godine), „Ribari“, „Žena sa kukuruzom“…
Samostalno je izlagao u: Falunu (Švedska) (1929. godine), Beogradu (1934. godine, 1962. godine), Titogradu (1951. godine, 1957. godine, 1963. godine, 1965. godine, 1966. godine, 1969. godine) iCetinju (1921. godine, 1951. godine, 1952. godine, 1960. godine, 1965. godine, 1966. godine, 1969. godine).
Kolektivne izložbe imao je u: Beču, Rimu, Sofiji, Firenci, Atini, Parizu, Marselju, Briselu, Lionu, Štutgartu, Cirihu, Minhenu, Njujorku, Bombaju, Erevanu i drugim gradovima svijeta i bivše Jugoslavije.
Organizovano je i više njegovih posthumnih izložbi.
Dobitnik je Trinaestojulske nagrade (1963. godine) i nagrade AVNOJ-a (1971. godine).
Literatura, Monografija Miloš Vušković, Narodni muzej CG
46.ULICA MILA MILUNOVIĆA
Od Vučedolske (kuća Paroša) do Ulice Ratka Đurovića (kuće Pejovića) – Predlažemo da ova ulica ostane nepromijenjena
MILO MILUNOVIĆ (1897-1967)
Milo Milunović je osnovnu školu učio u rodnom Cetinju, a gimnaziju u Monci (kod Milana). Slikarstvo je izučavao u Švajcarskoj slobodnoj akademiji u Firenci (1912-1914. godine). Jedan je od osnivača Umjetničke akademije (od 1946. godine Akademije likovnih umjetnosti) u Beogradu (1937.godine), Škole likovnih umjetnosti na Cetinju (1946. godine) i Udruženja likovnih umjetnika Crne Gore (1946. godine). Bio je profesor Umjetničke akademije (Akademije likovnih umjetnosti) u Beogradu (1937-1946. godine, 1948-1967. godine) i Škole likovnih umjetnosti na Cetinju (1946-1948. godine). Živio je i radio u Parizu (1919-1922. godine, 1926-1932. godine), Cetinju (1922-1923. godine, 1946-1948. godine), Prčanju (1923-1924. godine), Zagrebu (1924-1926. godine) i Beogradu (1932-1946. godine, 1948-1967. godine). Učestvovao je Prvom svjetskom ratu (1914-1918. godine). Redovan član SANU postao je 1958. godine, dopisni član JAZU 1966. godine i redovan član Naučnog društva Crne Gore 1973. godine.
Radio je kompozicije, portrete, autoportrete, aktove, pejzaže, mrtve prirode, mozaike, freske, skulpture, scenografije, plakate, ilustracije. Njegova najznačajnija djela su: „Akt“ (1921. godine), „Kupačice“ (1921. godine), „Akt s ogledalom“ (1921. godine), „Bistro“ (1922. godine), Mrtva priroda sa violinom“ (1930. godine), „Mrtva priroda sa posudom“ ( 1930. godine), „Odaliska“ (1932. godine), freske: „Krštenje Hristovo na Jordanu“ (1932. godine), „Sv. Sebestijan“ (1932. godine)…
Samostalno je izlagao u: Parizu (1928. godine, 1929. godine, 1932. godine), Moskvi (1960/61. godine), Bejrutu (1963. godine), Cetinju (1918. godine), Beogradu (1922. godine, 1932. godine, 1954. godine, 1955. godine, 1958. godine, 1959. godine, 1961. godine, 1963/64. godine, 1965/66. godine), Titogradu (1961. godine), Skoplju (1964. godine).
Imao je kolektivne izložbe u: Parizu, Veneciji, Londonu, Briselu, Amsterdamu, Njujorku, Los Anjđelesu, San Francisku, Moskvi, Lenjingradu, Varšavi, Budimpešti, Bratislavi, Atini, Ankari, Istanbulu, Bejrutu, Damasku, Kairu, Aleksandriji, Birmigemu, Mančesteru, Lidsu, Lionu, Marseju,
Tokiju, Rimu, Milanu, Pragu, Stokholmu, Nju Delhiju, Bombaju, …. i mnogim gradovima bivše Jugoslavije. Organizovano je i više posthumnih izložbi.
Dobio je Gran pri u Parizu (1937. godine), Sedmojulsku nagradu Srbije (1961. godine). Odlikovan je Ordenom legije časti (1939. godine).
Literatura: -Crnogorski slikari i vajari, Anton Zadrima, 1986. -Crnogorski slikari, Mladen Lompar, 2010.
47-ULICA JAROSLAVA ČERMAKA
Predlažem da Ulica Jaroslava Čermaka koja sad ide od Bulevara (Gimnazija) kroz Humce do blizu Bajičke crkve ostane ista
JAROSLAV ČERMAK (1830-1878)
Jaroslav Čermak, veliki češki slikar je u rodnom Pragu do svoje desete godine dobio dobro domaće obrazovanje izučavajući pored opšteobrazovnih predmeta i istoriju slikarstva i vajarstva. Potom je učio slikarstvo u Pragu, a studije slikarstva nastavio je u Pragu, Antverpenu i Briselu (1847-1852. godine). Od 1852. godine živio je sa kraćim prekidima u Parizu. U prvom periodu svog stvaralaštva bavio se češkom istorijskom tematikom. U Crnoj Gori je boravio tokom 1858. i 1862. godine. Po
želji knjaza Nikole i uradio je 1862. godine portrete: Velikog vojvode Mirka, vojvotkinje Stane, knjeginje Darinke i knjeginje Milene. Tada je naslikao i vojvodu Miljana Vukova, Jovana Mašanova Vukotića, komandanta garde i Milušu Đurašković, rođenu Vukotić (rođenu sestru knjaginje Milene) čija slika mu je služila kao model za mnoge likove žena na njegovim čuvenim slikama. Pored ovih, uradio je i više slika sa tematikom iz Crne Gore i njenog okruženja: „Crnogorska djevojka“ (1858. godine), „Crnogorski vojvoda s konjem“ (1865. godine), „Hercegovačko roblje“, „Poljubac“, „Herecegovka sa konjima kod izvora“, „Harem“, „Slijepi guslar“, Povratak hercegovaca u izgorelo selo“ i „Ranjeni crnogorac“ (1873. godine), njegovo najbolje djelo za koje je kao motiv poslužilo ranjavanje serdara Tura Plamenca u boju sa Turcima na Grabu.
Jaroslav Čermak je za zasluge u ratu sa Turcima (1862. godine) odlikovan Medaljom za hrabrost. On nije bio samo slikar crnogorskih i hercegovačkih ljepotica i junaka, nego u isto vrijeme i čovjek koji se borio za ljudsku čast i čojstvo.
Njegovo slikarstvo je najviši domet u oblasti crnogorskih motiva.
Literatura: Internet, sajt: montenegrina.net
48.ULICA PEKA PAVLOVIĆA
Od Bulevara crnogorskih heroja do Lovćenske ulice
PEKO PAVLOVIĆ (1828-1903)
Peko Pavlović bio je perjanik knjaza Danila, čevski komandir postao je 1871. godine a vojvodsko zvanje knjaz Nikola mu je dodijelio 1876. godine. Istakao se u ratu sa Turcima 1853-1853. godine i hercegovačkom ustanku 1861-1863.godine. Po ovlašćenju knjaza Nikole organizovao je i vodio
ustanak u Hercegovini 1875.godine. U mnogim bitkama u Hercegovini 1875. godine i 1876. godine, i znamenitoj bici na Vučijem Dolu, stekao je slavu kao jedan od najhrabrijih i najboljih vojskovođa. Zbog izuzetne vještine u komandovanju nazvali su ga hercegovačkim Garibaldijem i nenadmašnim strategom gerilskog (partizanskog) ratovanja.
P.S: Knjaz Nikola mu je uručio rusko odlikovanje…
49-LOVĆENSKA ULICA – Od Bulevara do “Starta” , produžava se do prve okuke puta za Lovćen.
Planina Lovćen (1657m), najveći crnogorski simbol je vjekovima sabirala misli i stremljenja Crnogoraca. Gleda i na istok i na zapad a njegova karakteristična silueta je posljednja slika koja se nosi iz zavičaja i prva koja se ugleda na povratku kući. Za Crnogorce je Lovćen što i Olimp za Grke ili planina Fudži za Japance. To je divlja a istovremeno, blaga i ljupka planina jedinstvene ljepote i raznolikosti, to je, kako reče Dimitrije Popović – naš Bog koji ćuti.
Na njegovom vrhu se nalazi mauzolej velikog pjesnika, vladike i gospodara Crne Gore, Petra Petrovića Njegoša, rad hrvatskog vajara Ivana Meštrovića.
Sa Lovćena se pruža jedinstven pogled na kameno more Crne Gore, na prelijepi Bokokotorski zaliv, na Skadarsko jezero, a ponekad kada je vazduh iznad Jadrana čist, mogu se nazreti svijetla na italijanskoj obali.
Dio je Nacionalnog parka koji se prostire na oko 6.200 hektara a koji je veoma bogat biljnim vrstama, od kojih su mnoge rijetke ili ljekovite. Posebnu vrijednost čine čuveni izvori pitke vode od kojih je najpoznatiji na Ivanovim koritima, zatim stara katunska naselja koja karakterišu kamene
kuće pokrivene slamom, guvna, bistijerne, značajni sakralni objekti. Tu su i lijepi hotelsko-ugostiteljski objekti sa nacionalnim specijalitetima i sadržajima za rekreaciju..
Lovćenska ulica (sada duga 900 metara) povezuje Cetinje sa putom do ove naše Svete planine.
Kako je u međuvremenu napravljeno dosta stambenih objekata u njenom produžetku tako da su sada kuće u dužini od 1500 metara, pa predlažem da se ona produži od Starta za auto trke do prve okuke puta za Lovćen i da zadrži ime.
Vesko Pejović
50-ULICA PETRA SINANOVIĆA NAGIBA
Od Ulice Peka Pavlovića do Ulice Novice Cerovića treba da nosi ime osnivača EI “Obod” Petra Sinanovića Nagiba
PETAR SINANOVIĆ-NAGIB (1919-1985)
Petar Sinanović je osnovnu školu i gimnaziju završio u Nikšiću prije Drugog svjetskog rata, a mašinski fakultet u Pragu (1945-1948. godine). Učestvovao je u Drugom svjetskom ratu (1941-1945. godine). Kao student bio je predsjednik udruženja studenata u Pragu i sekretar studentske organizacije KPJ u tom gradu. Radni vijek započeo je u Industriji motora u Rakovici (Beograd) kao načelnik odjeljenja za tehnologiju (1948-1951. godine). Bio je direktor fabrike ribe u Rijeci Crnojevića (1951-1952. godine), osnivač i prvi generalni direktor „Oboda“ u Cetinju (1953-1957. godine), tehnički direktor fabrike „Vlado Bagat“ u Zadru (1957-1958. godine), generalni direktor Industrije mašina „Radoje Dakić“ u Titogradu (1959-1961. godine), osnivač i direktor fabrike „Žiksen“ u Briselu (1961-1968. godine), osnivač i tehnički direktor preduzeća „Inkom“ u Virpazaru (1968-1970. godine).
U Rijeci Crnojevića je od dva preduzeća za ulov i preradu ribe formirao jedno sa dva pogona pod imenom „Ribarstvo“. Unaprijedio je ulov, tehnologiju sušenja i konzerviranja ribe. Planirao je izgradnju bazena za gajenje ribe i modernih mrestilišta. Oživljavanjem fabrike zadržao je mještane koji su bili krenuli u veće crnogorske centre.
Od ljeta do zime 1952. godine projektovao je, nabavio maretijal, instalirao i predao na korišćenje parno grijanje u gimnaziji na Cetinju.
U januaru 1953. godine naziv preduzeća „Industrija ribe – Rijeka Crnojevića“ promijenjen je u Trgovinsko preduzeće za izvoz i uvoz „Export-import Obod“ – Cetinje. Pored ulova, prerade i prodaje ribe, njegova djelatnost je proširena na nabavku i prodaju stoke i mesa i drugih poljoprivrednjih proizvoda na veliko i malo, proizvodnju hemijskih proizvoda i dr.
Petar Sinanović je otvorio restoran za ishranu radnika, hotel na Rijeci Crnojevića i odmaralište za radnike u Kamenovu. U Crmnici je osnovao ekonomiju koja je poljoprivrednim proizvodima snadbijevala restoran za ishranu radnika. Krajem 1953. godine odlučeno je da se pogon „Ribarstvo“ izdvoji iz „Oboda“ i da se odustane od trgovačke djelatnosti. Preduzeće je 1954. godine počelo pod imenom „Obod“-Industrija elektrotehničkih materijala i preciznih instrumenata. Po selima su formirani manji pogoni za malu proizvodnju koja traži ručni rad. U početku je inžinjere, tehničare i majstore dovodio sa strane, pretežno iz Beograda. Da bi se obezbijedio neophodan kadar otvorene su sopstvene škole: prvo industrijska pa tehnička. U periodu od 1953. godine do 1957. godine „Obod“ je proizvodio: toaletne spune, paste za obuću, armature za rasvjetu, mjerne i instrumente, glancače parketa, usisivače za prašinu, radio-aparate, frižidere, veš mašine, elektroinstalacioni materijal. Od 15 radnika koliko je bilo početkom 1953. godine „Obod“ je krajem 1956. godine imao oko 1.300 radnika.
Petar Sinanović je bio neponovljivi vizionar i pregalac, ne samo na prostorima Crne Gore nego i bivše Jugoslavije, koji je bio više decenija ispred svog vremena.
Literatura: -Neimari Crne Gore, Velizar Sredanović, Podgorica, 1996., list “Obodin”
51-DUBROVAČKA
Dio sadašnje Ulice proleterskih brigada (od Golubarnika do E-Distribucije) od Bulevara do Bajove treba da se zove Dubrovačka jer se nekada tako zvala a i iz drugih razloga…
„Oni koji traže raj na zemlji trebaju doći i vidjeti Dubrovnik!“-zapisao je to poznati irski pisac G.B. Shaw (Bernard Šo) nakon što ga je posjetio 1929. godine, očaran njegovom ljepotom, veličanstvenošću, skladom i svim onim što Dubrovnik čini tako jedinstvenim i posebnim u svjetskim razmjerima.
Ovaj mali grad, smješten na samom jugu Hrvatske, ponosno nosi titulu jednog od najljepših gradova svijeta. Nekad je bio grad-država, nadaleko poznata Dubrovačka republika, uz Veneciju najsnažnije jadransko središte.
Od 1979 godine UNESCO ga je stavio pod svoju zaštitu. Danas je jedna od najprivlačnijih turističkih destinacija Mediterana.
Crna Gora je uvijek imala dobre odnose sa Dubrovnikom a Cetinje je listom ustalo u odbranu Dubrovnika 1991 godine. Dodaću još i da se Crnogorski predsednik Milo Djukanovic izvinuo hrvatskom narodu zbog učestvovanja Crnogoraca u agresiji na dubrovacko područje 1991. i 1992. godine.
Cetinje treba da ima Dubrovačku ulicu kažu i stanari ove ulice…
52-ULICA DRAGA JOVOVIĆA
Od Peka Pavlovića do Bulevara (Cetkom)
DRAGO JOVOVIĆ (1923-1996)
Rođen je 1923. godine u selu Ćeklići nadomak Cetinja. Osnovnu školu i gimnaziju završio je na Cetinju. Kao đak Cetinjske gimnazije rano se uključio u pokret otpora protiv okupatora i bio jedan
od organizatora Skojevskog pokreta na Cetinju. Po zadatku Komunističke partije ostaje da radi na Cetinju, gdje je u prvim danima rata bila aktivna partijska organizacija.
Kao aktivan član organizacije biva rano otkriven i uhapšen, a potom i interniran u Albaniju i Italiju. U internaciji u Italiji nastavlja sa partijskim radom. Nakon kapitulacije Italije i bjekstva iz zatvora Kolfiorito, uzima učešće u aktivnostima prekomorskih brigada u borbi protiv fašizma u Italiji.
U toku rata se prebacuje na ostrvo Vis, tada jednu od oslobođenih teritorija, i završava obuku za meteorološku službu u avijaciji koju su organizovale savezničke snage. Oslobođenje je dočekao kao oficir JNA u Rajlovcu gdje je učestvovao u razvoju hidrometeorološke službe avijacije.
Nakon što je demobilisan po zadatku je vraćen na Cetinje, gdje je obavljao niz odgovornih državnih i partijskih funkcija. Najznačajnija je bila dužnost predsjednika opštine Cetinje, koju je obavljao u vrijeme kada se odlučivalo o počecima rada Oboda, tako da se može reći da je u osnivanje Oboda bio uključen praktično od prvog dana.
Shvatajući da Cetinju koje je izgubilo poziciju prijestonice i glavnog grada treba uliti novi život i trasirati put njegovog daljog razvoja, vjerovao je da se to najbolje može postići ekonomskim razvojem, kroz podsticaj osnivanja privrednih kolektiva kao što je Obod.
Krajem 1959. godine dolazi na čelo Oboda. Na ovoj funkciji ostao je do 1970. godine. U tom periodu izgrađene su fabrike elektromotora i mašina za pranje rublja na novom komplesku.
Nakon tog perioda od 1971. godine odlazi na dužnost člana Sekretarijata CKSKCG. Po završetku mandata biva izabran za člana delegacije Crne Gore u Skupštini SFRJ.
Početkom marta 1976 godine ponovo je izabran na mjesto generalnog dirketora Oboda
Period njegovog «drugog boravka» u Obodu karakteriše živa tehničko-tehnološka aktivnost. Rezultat toga je izgradnja i puštanje u rad tri nove fabrike i to horizontalnih zamrzivača, kombinovanih hladnjaka i vertikalnih zamrzivača i fabrika ledomata. Na ovoj funkciji ostaje do kraja 1980. godine, kada biva izabran za člana predsjedništva Crne Gore.
U Obod se po treći put vraća nakon velikog požara u februaru 1985. godine i ostaje kao v.d. direktora do septembra iste godine.
Za svoje učešće u ratu i dugogodišnji uspješan rad u privredi dobio je brojna ratna i mirnodopska odlikovanja, među kojima se izdvaja Partizanska spomenica 1941. 13-julska nagrada…. Nosilac je odlikovanja i titule Commendatore d’Italia.
Krajem 1959. godine dolazi na čelo Oboda. Na ovoj funkciji ostao je do 1970. godine. U tom periodu izgrađene su fabrike elektromotora i mašina za pranje rublja na novom komplesku.
Nakon tog perioda od 1971. godine odlazi na dužnost člana Sekretarijata CKSKCG. Po završetku mandata biva izabran za člana delegacije Crne Gore u Skupštini SFRJ.
Početkom marta 1976 godine ponovo je izabran na mjesto generalnog dirketora Oboda
Period njegovog «drugog boravka» u Obodu karakteriše živa tehničko-tehnološka aktivnost. Rezultat toga je izgradnja i puštanje u rad tri nove fabrike i to horizontalnih zamrzivača, kombinovanih hladnjaka i vertikalnih zamrzivača i fabrika ledomata. Na ovoj funkciji ostaje do kraja 1980. godine, kada biva izabran za člana predsjedništva Crne Gore.
U Obod se po treći put vraća nakon velikog požara u februaru 1985. godine i ostaje kao v.d. direktora do septembra iste godine.
Za svoje učešće u ratu i dugogodišnji uspješan rad u privredi dobio je brojna ratna i mirnodopska odlikovanja, među kojima se izdvaja Partizanska spomenica 1941. 13-julska nagrada…. Nosilac je odlikovanja i titule Commendatore
Drago Jovović je jedan od najvećih privrednika Crne Gore. On je najzaslužniji što je Petar Sinanović Nagib, osnivač Obod-a, došao i ostao na Cetinje. Zahvaljujući njegovom menadžerskim sposobnostima i preduzetničkom osjećaju, “Obod” je nepogrešivo izabrao razvojni put i postao proizvođač aparata za domaćinstvo čiji su se proizvodi prodavali po cijelom svijetu. Sve ideje za razvoj “Obod”-a na novom kompleksu (Fabrika Elektromotora, Fabrika Horizontalnih zamrzivača, Fabrika Veš mašina, Fabrika Kombinovanih hladnjaka i vertikalnih zamrzivača) su isključivo njegove. Osim toga, zahvaljujući njegovom visokom privrednom i političkom rejtingu obezbijeđeni su povoljni krediti i realizovani su svi ti projekti. Otvorio je i fabriku žičanih proizvoda za rashladne aparate ”Obod”-a u Plavu i tako doprinio da se tamo zaposli oko 150 radnika. U njegovo vrijeme ”Obod” je zapošljavao oko četiri hiljade radnika.
Predlažem da ulica od Peka Pavlovića do Bulevara (Cetkom) nosi ime Draga Jovovića, dugogodišnjeg genaralnog direktora EI Obod i čovjeka zahvaljujući kojem su podignute sve fabrike na kompleksu Novog Oboda jer se ona nalazi između zgrada u kojima žive obodovi radnici.
Literatura: Obodin, Konsultacije sa familijom – profesorom dr Miškom Jovovićem
53-BULEVAR CRNOGORSKIH HEROJA-broj
Od Njegoševe do Katunske (Novog Oboda) OSTAJE
U toku NOB-a 1941-1945, broj boraca iz Cetinja i njegove okoline (Cetinjskog sreza) iznosio je preko 5.000 od kojih je poginulo 1.414.
Od 1.322 narodna heroja bivše Jugoslavije, Crna Gora je imala 256 a 49 heroja je dalo Cetinje.
Vrhovni komandant oružanih snaga Jugoslavije i njen doživotni predsjednik Josip Broz Tito, zbog velikih zasluga za vrijeme rata, proglasio je Cetinje za grad-heroj 7. maja 1975 godine s obrazloženjem: “Za herojska djela i podvige, za bezbrojne žrtve i izvanredan doprinos pobjedi nad neprijateljem u narodnooslobodilačkom ratu”.
Literatura: Život za život, 1997, Narodni heroji, 421 str.
54-ULICA Dr NIKŠE IVANOVIĆA
Od Donjokrajske (pored i iza fabrike Bauknecht) do brda
Primarijus dr Niko-Nikša (Jošov) Ivanović cijeli svoj životni i radni vijek proveo je i posvetio Cetinju. Rodjen je 05. novembra 1928. god. u porodici Joša K. Ivanovića, uglednog predratnog učitelja, i supruge mu Olge (rodjene Marinović). Veoma rano, još kao predškolsko dijete, dr Niko-Nikša Ivanović ostaje bez oca, što će umnogome obilježiti njegov život i otežati mu životni put. Osnovnu školu i gimnaziju završio je na Cetinju, a studije medicine na Medicinskom fakultetu u Sarajevu (Bosna i Hercegovina, tadašnja Jugoslavija), kao jedan od najzapaženijih studenata u generaciji. Specijalizirao je pedijatriju na Medicinskom fakultetu u Beogradu, a specijalistički rad je odbranio pred komisijom kojom je predsjedavao prof. dr sci Vukan Čupić, jedan od najuglednijih pedijatara koga je bivša Jugoslavija ikada imala i po kome Klinika za majku i dijete iz Beograda danas nosi naziv “Klinika za majku i dijete “Vukan Čupić““. Prof. Čupić je smatrao dr Nika-Nikšu Ivanovića svojim najboljim specijalizantom, ne samo u generaciji, već za vrijeme svog cjelokupnog radnog vijeka, što nije krio i što je javno saopštavao kad god i gdje god mu se za to pružila prilika. Dr Ivanović i prof. Čupić, i institucije na čijem čelu su se nalazili, nastavili su svoju stručnu saradnjui nakon specijaliziranja dr Ivanovića na, za to vrijeme, veoma naprednim principima, ali i blisko druženje na Cetinju i u Beogradu sve do smrti prof. Čupića.
Dr Niko-Nikša Ivanović je osnivač Neonatološke službe i pionir neonatologije u Crnoj Gori. Po povratku sa specijalizacije, na svom Cetinju ulaže ogromne napore najprije da Medicinski centar “Danilo I“ dobije dječju bolnicu, prvu dječju bolnicu u Crnoj Gori fizički odvojenu od ostalih odjeljenja, a potom i da se kupi, donacijom i uz pomoć Italijanske vlade, prvi inkubator u Crnoj Gori, te da se, na koncu, osnuje Centar za nedonošenu djecu na Cetinju, prvi centar ove vrste u Crnoj Gori i jedan od prvih u bivšoj Jugoslaviji (nakon Klinike za majku i dijete iz Beograda). Centar za nedonošenu djecu bio je regionalnog karaktera, a njegov kapacitet i stručni resursi bili su na raspolaganju i stanovništvu izvan SR Crne Gore. Centar je u svakom trenutku raspolagao vozilom i pripravnom medicinskom ekipom, a sve u službi prevoza i pratnje malih bolesnika od svojih kuća do Centra na Cetinju. Principi na kojima je dr Ivanović zamislio i formirao službe Centra za nedonošenu djecu bili su veoma napredni i jedinstveni u Crnoj Gori u to vrijeme. Dr Ivanović je bio doživotni šef Dječje bolnice koja je radila u sklopu Medicinskog centra “Danilo I“ i načelnik Centra za nedonošenu djecu (danas Neonatologije). Ogroman trud, zalaganje i samopregoran rad dr Ivanovića (“rad bez radnog vremena“, kako su govorili savremenici i kako jednom prilikom u Cetinjskom listu napisa kolega i savremenik dr sci Vasilije Kusovac), kao i visoka stručnost nijesu prošli nezapaženo. Naprotiv, visoko su bili cijenjeni ne samo od strane kolega i stanovnika Cetinja, već i u cijeloj Crnoj Gori i Jugoslaviji. Dobitnik je Povelje pedijatara Jugoslavije, najvišeg priznanja Društva jugoslovenskih pedijatara,i Trinaestonovembarske nagrade Cetinja, priznanja do kojeg je najviše držao. Dugotrajni aplauz koji je dobio primajući Trinaestonovembarsku nagradu i danas je duboko urezan u sjećanju i odzvanja u ušima njegovih savremenika koji su prisustvovali dodjeli priznanja. Pored stučnog, dr Nikša Ivanović se bavio i naučnim radom, saradjujući u “Medicinskim zapisima“, stručnom časopisu Društva ljekara Crne Gore.
Dr Ivanović je preminuo rano, sa nepune 53 godine (19. oktobra 1981. god.). Ispraćaj koji su mu priredili gradjani Cetinja i Crne Gore još je u sjećanju ljudi koji su mu prisustvovali. Na taj način, odata je počast voljenom “narodnom“ doktoru, kako zapisa Svetozar Đonović u Večernjim Novostima od 20. oktobra 1981. god. Koliki ugled u društvu je uživao dr Nikša Ivanović,kako su ga zvali savremenici, najbolje oslikava jedinstveni i nikada više ponovljeni gest uprave EI Obod, tadašnjeg jugoslovenskog industrijskog giganta sa nekoliko hiljada zaposlenih. Naime, 19. oktobra 1982. god., rukovodstvo EI Obod proglasilo je neradan dan unutar te radne organizacije, kako bi zaposleni mogli otići na obilježavanje godišnjice smrti dr Nikše Ivanovića.
Umjesto daljeg navodjenja činjenica citirat ću dio razmišljanja koja su o dr Niku-Nikši Ivanoviću saopštili njegove kolege i savremenici na njegovom ispraćaju.
Svetozar Đonović u svom osvrtu “na vest o smrti Dr Nikše Ivanovića sa Cetinja“ u beogradskim Večernjim novostima od 20. oktobra 1981. god. u tekstu pod naslovom “Otišao narodni lekar“, izmedju ostalog napisa: “… Ne samo što je bio savestan i human zato što mu je tako nalagala profesija, već je on u pravom smislu reči bio od onih dobrih ljudi, koji su uvijek mirno i uspravno koračali kroz život, starajući se da svakome pomognu, da nikog ne uvrede, a najmanje ostavljajući vremena za sebe. Bio je od onih retkih ljudi, za koje se ima utisak da nikad ne mogu da se naljute na čoveka. Za doktora Nikšu nikada, ne samo u Cetinju, već i po besputnim selima, nije bilo teškoće da stigne makar i pešice do malog pacijenta. Zahvaljujući njegovoj predanosti, ljudskosti i humanosti, njegovoj izuzetnoj stručnosti i prilježnosti svom pozivu – sačuvani su mnogi mladi životi u Crnoj Gori. Stoga je vest o njegovoj smrti prvenstveno pokosila njih i njihove roditelje. Zaplakaće mnogi danas na njegovoj sahrani. Reći će mu: Zbogom, dragi doktore Nikša! Ostaće doktor Nikša kao svetao lik Cetinja, kao lekar sa najlepšim epitetom “narodnog lekara“, kao čovek u pravom smislu te reči.“
Prof. Dušan Gvozdenović, prilikom ispraćaja, nad odrom dr Nikše Ivanovića, pored ostalog kaza: “… Mnoge su te vrline krasile. Sve ono što je crnogorskom imenu dalo svoj pečat i što je bilo sažeto u riječi čojstvo, nalazilo se je kod tebe. A to znači – poštenje, poštovanje drugog, ljubav prema čovjeku, odmjerenost, savjestan rad, principijelnost, hrabrost. … Ljudi kao što si ti bio ne umiru svojom fizičkom smrću. Oni i dalje zrače i učestvuju svojim primjerom u formiranju drugih.“
Kolega pedijatar i dragi prijatelj dr Ilija Vukotić na ispraćaju dr Nikše Ivanovića, pored ostalog kaza: “… Koliko djece danas ne bi bilo živo, kojima priroda nije dala ono što im omogućava život, da nije bilo njegovog (dr Nikšinog, prim.a.) znanja, truda, topline i ljubavi da im to nadoknadi, da tim tek započetim životima nadomjesti ono što im je priroda bila uskratila. A dr Nikša je svoj posao obavljao znalački, savjesno, predano i smireno uz svu ljubav neizmjerno veliku i toplu prema svojim malim pacijentima. Skromnost je krasila ovog vrlog čovjeka, a on je njome služio za primjer. Lik dr Nikše Ivanovića ne bi bio potpun ako se ne bi nešto reklo i o njegovom dugogodišnjem radu na formiranju medicinskih kadrova uopšte, a posebno u Medicinskoj školi na Cetinju. Može se slobodno reći da ti kadrovi Medicinske škole služe na čast ne samo svojim profesorima, već i Cetinju baš po tom ljudskom pristupu radu za koji su se okvalifikovali. Kao izuzetan stručnjak dr Nikša je dobio Povelju pedijatara Jugoslavije, jer su rezultati njegovog rada bili veoma visoko ocijenjeni. A kao čovjek koji je radio na svom Cetinju i za svoje Cetinje, bezrezervno i u svakoj prilici, koji je taj grad volio kao samog sebe – Cetinje mu je dodijelilo Trinaesto-novembarsku nagradu. … Pokojni dr Nikša govorio je jednako, bez zamora o bolesnoj djeci i o perspektivama razvoja Cetinja. Ove dvije teme su bile uvijek prisutne u razgovorima koje je vodio taj široko i svestrano obrazovani čovjek, a često su bile i jedine teme. O Cetinju – tražio je informacije i bio je uvijek dobro i znalački informisan. Svakom i najmanjem uspjehu se radovao, a neuspjehe i propuste uvijek je teško doživljavao. I nama svima svima teško pada pomisao da mu se nije ispunila njegova velika želja da doživi ostvarenje rješenja vitalnih problema grada, a uz to da doživi da se ostvare ideje o kompletnoj dječijoj zaštiti otvaranjem dječijih vrtića, jaslica i drugih institucija zdravstvene zaštite, na čemu je neposredno radio i za što se uvijek zalagao. … o našem drugu, prijatelju i sugradjaninu primarijusu Dr Nikši Ivanoviću može da se kaže da je njegovo rodjenje, rad i smrt vezano za Cetinje, i samo za njega. Jer ljubav prema Cetinju dovela ga je iz studentske skamije direktno na Cetinje, iako je u ono vrijeme imao veliki izbor. Tako će Nikša jednako postupiti i nakon specijalizacije pedijatrije na Institutu za zaštitu majke i djeteta SR Srbije, gdje je svojim znanjem i radom stekao povjerenje i ugled. Na tom Institutu je bio cijenjen od svih s kojima je dolazio u kontakt: svojih kolega i drugih, a posebno od pokojnog prof. dr Vukana Čupića. Dr Nikša će kasnije sa Institutom za majku i dijete razviti visoki nivo saradnje na savremenim principima pedijatrije.“
Ispred pedijatrijske sekcije društva ljekara Crne Gore, kolega pedijatar dr Miodrag-Džijo Marković, pored ostalog, je rekao: “… Bez namjere da ga činim većim nego što je bio, ali sa obavezom da kažem ono što znam o njemu, moram reći da je uvijek birao onaj teži put, opredjeljivao se za ono što drugi nije znao, a njegovoj sredini je to bilo potrebno, za ono što nijesmo imali, birao je ono što je bilo neophodno, bez obzira na to koliko će to njega opteretiti, i bez iluzija da će mu to nešto donijeti. Tako motivisan opredijelio se da prvi u SR CG osnuje Centar za nedonešenu djecu. Izabrao je djelatnost sa kojom se niko nije i neće se proslaviti, ali koja će realizovati humanost našeg poziva, ohrabriti i dati nadu roditeljima, zbrinuti nemoćnog i neminovno dati rezultate koji će za mnoge od njih život značiti. Toliko dugo je radio taj posao, da smo većina nas u Crnoj Gori svjedoci već odraslih i psiho-fizički zdravih ljudi kojima je on život udahnuo. Zato danas – sada i ne možemo a da bolno ne uzdahnemo za čovjekom, čija smrt uzdah spontano izaziva. Ja sam imao sreću da ga upoznam na studijama, kada se uspravljao uprkos teretu koji ga je golemo pritiskivao. Svi smo svjedoci da smo ga uspravnog i upoznali. Da je takav i kroz život ostao i išao – da je beskompromisan borac za osnovne postavke etike svoga poziva. Da je išao još i dalje, pripadao onima koji se bore da istorija ne padne u zaborav, istraživao je i učio, pisao i drugima prenosio ono što je iz istorije svoga kraja, posebno medicine, saznao. Tako je istoriografija sve više bila njegova preokupacija, pored normalnog posla. Izabravši svoj poziv dječijeg ljekara i radeći u svom Cetinju, već na samom početku se odlučio da cijelom snagom svoga bića pripadne djetetu u teškom stanju njegove bespomoćnosti, čak i u periodu kada je i te kako bila potrebna briga, pažnja i terapija drugih njemu samome. Svoj radni vijek počeo je i završio ovdje (na Cetinju, prim.a.). U mukotrpnom i neprekidnom bdenju nad mladim životima, pokazao je veliko strpljenje i upornost, snagu i ljubav, a u ljudskim odnosima besprimjernu istinoljubivost i principijelnost. Takav rad je i jedino mogao dati tako vrijedne rezultate kakve je Nikša postigao. Time je bio ispunjen život ovog običnog, ali pravog čovjeka. Živio je život onih ljudi koji pošteno služe svom narodu, svojoj zemlji i jedu njen hljeb. … Dr Nikša nam je ostavio trajnu inspiraciju da pripadamo svom pozivu i da ga razvijamo do nivoa koji zaslužuje naš naraštaj i za koji se on čitavog svog života iskreno borio.“
Prilikom ispraćaja dr Ivanovića, kolega i dragi prijatelj dr sci Veselin-Ine Vujović, pored ostalog, je rekao: “… Veliku ljubav i emotivnost koju si (dr Nikša, prim.a.) gajio prema rodnom Cetinju, dovele su te u ovaj grad svijetlih tradicija, gdje si svojim nesebičnim, požrtvovanim i kvalitetnim stručnim radom, ušao u plejadu i elitu poznatih crnogorskih dječjih ljekara. Bio si omiljen, medju djecom, tvojim odanim pacijentima, medju roditeljima koju su gajili beskrajno povjerenje prema tebi i tvojem radu. … Za svoj predani, uspješni i kvalitetni rad, kojim si izrazito unaprijedio pedijatrijsku službu, dobio si najveće priznanje ovog grada (Cetinja, prim.a.) kojeg si toliko volio. Ovaj tužni skup, koji ti ovim putem odaje posljednju ljubav i priznanje za sve što si napravio za svoje nejake pacijente, te na taj način usrećio njihove roditelje, je dokaz istinske ljubavi Cetinjana i Crne Gore za tvoje velike doprinose i zasluge…“
Praveći osvrt u Cetinjskom listu povodom smrti dr Nikše Ivanovića pod naslovom “Djeca će čekati“, dugogodišnji kolega i dragi prijatelj dr sci Vasilije Kusovac, pored ostalog, zapisa: “… Zaljubljenik u Cetinje (dr Ivanović, prim.a.) vratio se u rodno mjesto, da služi ovom kršu i ovoj djeci i narodu. Malo ga je gledao – rano je umro Nikša Ivanović. Volio je čovjeka – ta ljubav ga je povela medicinskim naukama. Nije imao radnog vremena – ono je bilo ugradjeno u potrebe bolesnog čovjeka i njegovih malih pacijenata i noću i danju. Volio je svoje rodno Cetinje – ta ljubav ga je dovela da ugradi sebe u njega, da se uvrsti u red čestitih žitelja toga grada. Sav je bio u željama i planovima za unapredjenje zdravstvene zaštite i prosperitet Cetinja i Crne Gore. I u tim razgovorima, taj skromni čovjek “sa trotoara“ je dobijao u žustrini i tonu zrelim i naprednim rezonima. I nauka je interesovala Nikšu – saradjivao je u “Medicinskim zapisima“, a istorija ovog kraja je bila njegov fah. U to se unosio svim bićem svojim, ponosan je bio na tu istoriju. … Humanista je veliki bio – mnoge cetinjske zore je dočekao pored bolesničkog kreveta. Gledao je te zore preko kapije bolnice, tamo prema Lovćenu. Ponosan je na njega bio, pun je njega umro. Sahranjen je u njegovu, podlovćensku zemlju 20. oktobra 1981. godine.“
Literatura: Cetinjski list – tekst: “Djeca će čekati“, Beogradske Večernje novosti od 20. oktobra 1981. god. – tekst pod naslovom “Otišao narodni lekar“… Konsultovana familija – prof dr Veselin Ivanović
Neimenovana ulica od Donjokrajske pored i iza fabrike Bauknecht treba da nosi ime dr Nikše Ivanovića
55-ULICA BOŽIĆNIH USTANIKA
Od Katunske ulice ispod Bajičke crkve do spomenika Božićnim ustanicima
Božićni ustanak crnogorskog naroda, podignut 6. januara 1919. po novom, ili 24. decembra 1918. godine, po starom kalendaru, na Badnje veče, imao je za cilj da se ponište odluke tzv. Podgoričke skupštine, od 26. novembra 1918. godine o nelegalnom i nelegitimnom prisajedinjenju Crne Gore Srbiji; da se Crna Gora oslobodi faktičke vojne okupacije srpske vojske; da se odbrani i afirmiše crnogorska državna nezavisnost i da Crna Gora kao punopravan i ravnopravan državno-pravni subjekt stupi u jugoslovensku konfederaciju.Postojala je velika podjela oko toga na koji način Crna Gora treba da uđe u zajedničku Jugoslaviju. Bjelaši ili organizatori Podgoričke skupštine su smatrali da Crna Gora treba da u Jugoslaviju uđe kao dio Srbije i zbog toga su oni izglasali prisajedinjenje Crne Gore Srbiji, dok su protivnici tih odluka, organizovali Božićni ustanak, i tražili da Crna Gora na ravnopravan način uđe u zajedničku državu, odnosno da se Crna Gora obnovi kao država i da u skladu sa njenim ustavnim i pravnim poretkom odluči o daljoj sudbini.
Pripreme za ustanak su bile intezivne … Na oružje se diglo oko 35.000 ustanika… Parola ustanika je bila: „Za pravo, čast i slobodu Crne Gore“… Štab pobunjenika se nalazio u Bajicama.
Pop Stevo Drecun je otkrio plan pobune i rekao Mitrofanu Banu-mitropolitu, koji obavještava komandu srpskih trupa na Cetinju. Opkoljeni su Cetinje, Rijeka Crnojevića, Virpazar 21 decembra 1918 godine. Na pregovore dolaze Janko Vukotić i Jovo Bećir sa ciljem da spriječe obračun i prolivanje krvi.
Pobunjenici su u načelu prihvatili mirovne inicijative uz određene uslove.
Ustaničke zahtjeve potpisao je kapetan Krsto Zrnov Popović.
Komandant Jadranskih trupa general Milutinović odbija zahtjeve i dolazi do oružane borbe.
Oko Cetinja je poginulo 16 a ranjeno 63 ustanika. Prvi je poginuo Đuro Drašković kod Orlova krša. Oko Nikšića gine 29 ustanika. Veliki broj ljudi je uhapšen, osuđen, kuće porušene i popaljene, bilo je i svirepih zločina o kojima govori i „Krvavi album Karađorđevića“.
Vlast i bjelaši su u krvi ugušili Božićni ustanak i komitski pokret ali će se otpor nastaviti.
Od decembra 1918 do avgusta 1929 godine u vrtlogu sukoba nestalo je nekoliko hiljada ljudi. Ubijeno je preko 3.200, opljačkano preko 5.800 crnogorskih kuća, kroz zatvore je prošlo preko 4.700 muškaraca, žena i djece. U egzil odlazi preko 3.000 crnogorskih porodica.
Uprkos činjenici da je zamišljena na širokoj osnovi, Božićna pobuna nije, za crnogorske ustanike, dala očekivane rezultate. No, oružani otpor srpskoj vlasti i njihovim pristalicama u Crnoj Gori, potrajao je različitim intezitetom do 1929. godine.
Sukobi u Crnoj Gori, inicirani Božićnom pobunom, prvi su i – u vrijeme njihova trajanja – jedini primjer masovnoga oružanoga otpora srpskoj politici u Kraljevini SHS.
Svjesni što za crnogorsko državno biće predstavljaju borci Božićnog ustanka, predlažemo da bivša Čermakova ulica (od Gimnazije pored spomenika Božićnim ustanicima) nosi naziv po junacima bez kojih ne bi bilo crnogorskog identiteta i države.
Literatura: Internet, sajt: montenegrina.net, Novak Adžić
56-KATUNSKA ULICA
Predlažem da neimenovana ulica od kraja Bulevara do puta za Njeguše dobije ime KATUNSKA ULICA iz više razloga …
Katunska nahija je dala žig crnogorskoj državi i crnogorstvu a najveći dokaz za to je 1918 godina kada je ostala vjerna kralju Nikoli. Nekada se Katunska ulica prostirala do Bajica do Lokande i sadašnja Njegoševa ulica se zvala Katunska pa predlažem da ulica kojom se iz Cetinja ide za Katunsku nahiju nosi ime KATUNSKA ULICA i čini mi se da je ovaj predlog idealan.
57-BAJIČKA ULICA
Neimenovana ulica od Katunske, ispod Sandinog vrha, do crkve u Bajicama treba da se nazove Bajička po kriterijumu kojim se želi naglasiti ko su bili starosjedioci ovog dijela cetinjskog polja u vrijeme dolaska Ivana Crnojevića …
Pored Donjokrajaca i Humaca jedno od najstarijih plemena koja su naseljavala Cetinjsko polje su i Bajice pa predlažem da se glavna ulica koja sa sjeverne strane tangira Bajičko polje nazove BAJIČKA ULICA
-Konsultovao sam ugledne predstavnike Bajica … Miša Tomovog Martinovića itd
58-BUDVANSKI PUT
Od raskrsnice CT-PG-BU (kružni tok) do restorana “Konak”iz već navedenih razloga predlažem da se ova dionica nazove BUDVANSKI PUT
Kako je dio magistralnog puta od Cetinja prema Budvi posebno u reonu pod imenom Zagrablje, zbog velikog broja stambenih i poslovnih objekata praktično postao gradska ulica a i zbog koncepta priče da pođeo u susret komšijama, predlažem da se dio od kružnog toka do restorana “Konak” nazove BUDVANSKI PUT.
59-ULICA PETRA TOMANOVIĆA
Od Jabučke (Zrnožit) do Gnjijevog dola
PETAR TOMANOVIĆ (1928-2004.)
Rođen je 1928. na Cetinju
Osnovnu školu i Gimnaziju završio je na Cetinju. Ekonomski fakultet studirao je u Lenjingradu i Beogradu.
Bio je rukovodilac značajnih privrednih preduzeća: Košute, Trgoprometa, Kartonaže, predsjednik opštine Cetinje (1967-1973), direktor fonda za izgradnju infrastrukture na Cetinju. član inicijativnog odbora za podizanje Njegoševog mauzoleja i podpredsjednik Odbora za izgradnju Mauzoleja na Lovćenu.
U vrijeme njegovog mandata kao predsjednika opštine izgrađeni su značajni objekti: Dječija bolnica 1970, Tehnička škola 1972, Naselje 4. Jul, Nova gradska tržnica 1972, Gornji pogoni Oboda (Fabrka EM, Fabrika HOZ, Fabrika VM, Fabrika Bauknect. Urađen je put kroz Katunsku nahiju.
Urađene su i uređene mnoge gradske saobraćajnice. U dva navrata ugostio je na Cetinju predsjednika SFRJ Josipa Broza Tita. Na jednom od susreta (1968.godine) pokrenuo je pitanje prebacivanje posmrtnih ostataka kralja Nikole I na Cetinje. (U knjzi ”Prenos i sahrana posmrtnih ostataka Nikole I Petrovića Njegoša” dokumentovan je predlog Petra Tomanovića drugu Titu).
Poseban doprinos dao je osamdesetih godina i kao rukovodilac Službe za obnovu Cetinja nakon zemljotresa.
Obavljao je mnoge društvene funkcije a navešću samo jednu, da je šezdesetih godina bio predsjednik FK“Lovćen“ (do 1967. godine) jer je za FK“Lovćen“ svim svojim bićem bio vezan.
Učesnik NOB-a od 1943. god.
- Odlikovan od strane predsjednika FNRJ Josipa Broza Tita medaljom rada
- Odlikovan od strane predsjednika SFRJ Josipa Broza Tita ordenom rada sa zlatnim vijencem
- Odlikovan je od strane predsjednika SFRJ Josipa Broza Tita ordenom za vojne zasluge sa srebrnim mačevima
- Odlikovan od strane predsjednika Republike Italije Giuseppe Saragat ordenom za zasluge
Petar Tomanović (desno) u društvu predsjednika SFRJ Josipa Broza Tita i njegove supruge Jovanke Broz (Cetinje, 14. maj 1969).
Literatura: Arhiv CG + Materijal dobijen od njegove familije – Saše Tomanovića
60-STAZA ŽARKA MARINOVIĆA
Od Ulice Petra Sinanovića kroz Umjetnički kompleks
Žarko Marinović (1911 — 1936), Cetinjanin, student prava i član Komunističke partije Jugoslavije, koji je ubijen 4. aprila 1936. godine tokom studentskog štrajka i taj dan se praznuje kao Dan studenata Beogradskog univerziteta.
Žarko Marinović je simbol antifašističke Crne Gore
Literatura: -Dr Đuro Batrićević, Žarko Marinović, student u aleji velikana, 2011.
61-PODGORIČKI PUT
Od raskrsnice CT-PG-BU do Kruševa ždrijela ka PG
Sa obadvije strane magistralnog puta prema Podgorici počeli su uveliko da se grade stambeni i poslovni objekti pa smatram da bi potez od kružnog toka do Kruševa ždrijela trebalo da nazovemo PODGORIČKI PUT i da tako “pođemo” u susret GLAVNOM GRADU …
62-ULICA JOVANA TOMAŠEVIĆA
Od Grahovske (Zelena zgrada) do Novice Cerovića (kuća Popovića)
JOVAN TOMAŠEVIĆ (1891-1924)
Jovan Tomašević je osnovnu školu završio u rodnim Brčelima (Crmnici) (1898-1902. godine), a gimnaziju je učio u Cetinju, Sremskim Karlovcima i okončao u Beogradu (1902-1910. godine). Studije prava započeo je na Pravnom fakultetu u Beogradu (1910-1912. godine), a završio u Poatjeu (Francuska) (1916-1918. godine). Govorio je nekoliko svjetskih jezika. Kratko je radio kao učitelj u
Srbiji uoči Balkanskih ratova i u rodnom selu uoči Prvog svjetskog rata. Po završetku studija vraća se u Crnu Goru i radi na Cetinju prvo kao advokatski pripravnik a potom kao advokat. Učestvovao je u Prvom balkanskom i Prvom svjetskom ratu.
Još kao učenik Cetinjske gimnazije, sa grupom omladinaca, počeo je borbu protiv monarhije. Na Univerzitetu u Beogradu povezao se sa socijalističkim pokretom Dimitrija Tucovića. Krajem 1918. godine u Crnoj Gori počinje da radi na stvaranju socijalističkih organizacija. Prva takva stvorena je 1919. godine na Cetinju. Na Kongresu ujedinjenja socijalističkih, radničkih i ljevičarskih organizacija 1919. godine u Beogradu stvorena je Socijalistička radnička partija Jugoslavije (komunista) (SRPJ(k)). U proljeće 1920. godine u Podgorici je održana Prva oblasna konferencija SRPJ(k) za Crnu Goru, Boku Kotorsku i Metohiju. Za predsjednika njenog oblasnog odbora izabran je Jovan Tomašević. Na Drugom kongresu sredinom 1920.godine u Vukovaru SRPJ(k) mijenja ime u Komunistička partija Jugoslavije (KPJ). Jovan Tomašević je bio opredijeljen za ujedinjenje u zajedničku državu (Jugoslaviju), ali na principima demokratskog i federativnog uređenja. Obznanom 1920. godine i Zakonom o zaštiti države 1921. godine KPJ je stavljena van zakona.
Potom nastavlja rad u ilegalnim uslovima u kojima je donijeta odluka da se osnuje legalna partija pod čijim bi imenom ona (KPJ) nastavila sa radom. Početkom 1923. godine u Beogradu je osnovana Nezavisna radnička partija Jugoslavije (NRPJ). Za člana Zemaljskog vijeća NRPJ izabran je Jovan Tomašević i predložen za člana CK KPJ. Nešto kasnije u Podgorici je održana osnivačka konferencija NRPJ za Crnu Goru i Boku Kotorsku na kojoj je izabran Oblasni odbor sa Jovanom Tomaševićem na čelu.
Jovan Tomašević, osnivač i vođa komunističkog pokreta u Crnoj Gori bio je nepokolebljiv i dosljedan borac za pravedno društvo.
Literatura: Wikipedija
63-ULICA PAVLA ROVINSKOGA
Od Peka Pavlovića (između Banskih stanova) do Nikole Tesle
PAVEL APOLONOVIČ ROVINSKI (1831-1916)
Pavel A. Rovinski je gimnaziju završio u Saratovu (1842-1848. godine), a studije filologije i književnosti na filozofskom fakultetu Univerziteta u Kazanju (1848-1853. godine). Kao odličan student zadržan je na katedri ruske slavistike gdje je predavao istoriju književnosti (1853-1856. godine). Titulu magistra nauka dobio je 1857. godine. Prilikom proslave stogodišnjice Univerziteta u Kazanu 1904. godine dodijeljena mu je titula doktora slovenske filologije za zasluge u izučavanju slovenstva. Bavio se i istorijom, biologijom, posebno interesovanje je iskazao za etnografiju (za proučavanje narodnog života). U tom cilju mnogo je putovao svijetom. Njegovo putovanje po slovenskim zemljama započelo je 1862. godine, da bi 1879. godine došao u Crnu Goru (na Cetinje) i u njoj, sa manjim prekidima, ostao do 1907. godine.
Njegova bibliografija sadrži preko 250 monografskih publikacija, studija, članaka. Među njima poseban značaj ima trotomno djelo „Crna Gora u prošlosti i sadašnjosti“ (1888-1915. godine) u kome je dat geografski prikaz Crne Gore, njena istorija od vremena Zete do 19 v., život naroda i „Rovinski o Njegošu“, dao pregled crnogorske bibliografije za 1895. godinu. Bio je jedan od inicijatora za podizanje „Zetskog Doma“ i predsjednik odbora za proslavu 400-godišnjice štamparije „Obod“ 1893. godine. Zbog velikog ugleda koji je uživao u Crnoj Gori, vlasti su ga određivale da dočekuje visoke goste na Cetinju i prati strane naučnike prilikom njihovog proučvanja Crne Gore. P. A. Rovinski je za više od 30 godina naučno-istraživačkog rada o Crnoj Gori, napisao o njoj više nego bilo ko prije i poslije njega.
Literatura: – Pavle Rovinski, Cetinje 1484-1889, “Grlica” 1889.
64-ULICA JOSIPA BROZA TITA
Od Nikole Tesle (kod Male pjace) do Donjokrajske ulice (kuća Počeka). Logično je da Cetinje Grad heroj ima ulicu vrhovnog komandanta NOV Jugoslavije koji mu je i dodijelio Orden grada heroja…
JOSIP BROZ TITO (1892-1980)
Josip Broz je osnovnu školu i dva razreda građanske škole završio u rodnom Kumrovcu (1900-1905. godine). Zanatsku školu i bravarski zanat izučio je u Sisku (1907-1910. godine). Radio je u Zagrebu (1910-1911. godine, 1927-1928. godine), u Ljubljani i Trstu (1910-1911. godine), Kamniku (Sloveniji) (1911-1912. godine), Minhenu i Manhajmu (Njemačka) (1912. godine), Bečkom Novom Mestu (Austrija) (1912-1913. godine), Velikom Trojstvu (kod Bjelovara) (1921-1925. godine), Kraljevici (1925-1926. godine), Smederevskoj Palanci (1927. godine). Bio je predsjednik vlade Jugoslavije (1945-1963. godine), ministar odbrane u vladi Jugoslavije (1946-1953. godine), vrhovni komandant oružanih snaga Jugoslavije (1946-1980. godine), predsjednik Jugoslavije (1953-1980. godine). Govorio je njemački, češki i ruski jezik.
Od 1910. godine bio je član Saveza metalskih radnika i Socijaldemokratske stranke Hrvatske i Slovenije. U jesen 1920.godine postao je član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Početkom 1924.godine bio je član Okruglog komiteta KPJ za križevačko-bjelovarsku županiju, u aprilu 1927. godine član, a od jula 1927. godine organizacioni sekretar Mjesnog komiteta KPJ za Zagreb. Februara 1928. godine izabran je za političkog sekretara Mjesnog komiteta KPJ za Zagreb, a avgusta iste godine za sekretara pokrajinskog komiteta KPJ za Hrvatsku. U sjedištu CK KPJ u Beču kooptiran je u CK KPJ jula, a u Politbiro CK KPJ avgusta 1934. godine. Od tada je počeo da koristi pseudonim Tito. U jesen 1934. godine organizovao je partijsku konferenciju za Hrvatsku i kao delegat CK KPJ učestvovao na partijskoj konferenciji sa Sloveniju. Na Četvrtoj zemaljskoj konferenciji KPJ održanoj u Ljubljani decembra 1934. godine izabran je za člana CK KPJ i člana Politbiroa CK KPJ. U periodu 1935-1936. godine radio je u Jugoslovenskoj sekciji Balkanskog sekretarijata Kominterne. Na Sedmom kongersu Kominterne u Moskvi 1935. godine bio je član jugoslovenske delegacije. Tokom 1936. godine dolazio je u Jugoslaviju kao član Politbiroa i organizacioni sekretar CK KPJ. Od Kominterne je postavljen za generalnog sekretara KPJ 1937. godine. Oragnizovao je i rukovodio radom Pete zemaljske konferencije KPJ održane oktobra 1940. godine u Zagrebu. Na njoj je izabran za generalnog sekretara KPJ. Na svom Šestom kongresu 1952. godine KPJ je reorganizovana u Savez komunista Jugoslavije (SKJ). Na Desetom kongresu SKJ održanom 1974. godine izabran je za predsjednika SKJ bez ograničenja trajanja mandata.
Politbiro CK KPJ je na sjednici od 22.06.1941. godine izdao proglas narodu Jugoslavije s pozivom na oružanu borbu, a CK KPJ na sjednici od 27.06.1941. godine stvorio glavni štab narodnooslobodilačkih partizanskih odreda sa Titom kao vrhovnim komandantom. Na sjednici Politbiroa CK KPJ održanoj 04.07.1941. godine donijeta je odluka o dizanju ustanka. U Bihaću je 26-27.11.1942. godine stvoreno Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) koje je na svom Drugom zasijedanju u Jajcu 29-30.11.1943. godine odlučilo da Jugoslavija formira na demokratskom i federativnom principu. Na istom je Titu dodijeljeno zvanje maršala Jugoslavije. Sa Nehruom i Neserom osnovao je Pokret nesvrstanih zemalja (1961. godine) i bio njegov prvi generalni sekretar (1961-1964. godine). Bio je počasni doktor na univerzitetima u Rangunu, Bandungu, Santjagu, Alžiru, Adis Abebi, Ulan Batoru, Halifaksu, Varšavi, Ljubljani, Zagrebu, Beogradu, Sarajevu i Prištini i počasni član svih akademija nauka i umjetnosti u Jugoslaviji
Josip Broz Tito je bio jedan od najistaknutijih i najuticajnijih državnika 20. vijeka.
Literatura: Internet – Vikipedija
65-ULICA VOJVODE MARKA MARTINOVIĆA
Od Katunske (kroz Bajice-Osoje) do Čermakove
VOJVODA MARKO DRAGOV MARTINOVIĆ (1830-1917)
Marko D. Martinović je potomak Tomaša Martinovića, brata vojvode Batrića. Bio je vojvoda i senator. Vatreno krštenje imao je kao petnaestogodišnjak. Junaštvom i vještim komandovanjem istako se u bici na Grahovcu (1858. godine) , u ratu 1862. godine i bici na Vučijem Dolu (1876. godine). Dobitnik je Obilća medalje, Medalje za hrabrost, Danilovog krsta trćeg stepena, Danilovog krsta petog stepena, Medalje za junaštvo 1862. godine, Medalje spomenice za rat 1876-1878. godine i drugih odlikovanja.
P.S.: U istorijijskoj literaturi se sporadično i nerijetko i neprcizno navode nazivi domaćih i stranih odlikovanja.
66-HERCEGOVAČKA ULICA
Od Ulice Peka Pavlovića do Ulice vojvode Boža (kod Željezare)
Hercegovci su se u drugoj polovini XIX vijeka pomagani od strane knjaza Nikole i Crne Gore intenzivno borili protiv Turaka. Tokom I svjetskog rata gro Hercegovaca borilo se u redovima Crnogorske i Srpske vojske protiv zajedničkog neprijatelja Austrougarske pa je kralj Nikola u znak sjećanja na zajednička ratovanja jednu ulicu na Cetinju nazvao Hercegovačka. Predlažem da ona ostane ali skraćena za dio koji sam predložio da pripane Kenju Jankoviću tako da bi njena relacija bila od Bulevara Svetoga Petra Cetinjskoga do ulice Vojvode Mirka
67-ULICA PROLETERSKIH BRIGADA
Od Vojvode Boža (Željezara) do Danila Kiša (Plavenkapa) – bivša ULICA X CRNOGORSKE
Seli se na mjesto X CRNOGORSKE čime bi sve proleterske brigade bile obuhvaćene i locirane u dio Cetinja koji pripada II svjetskom ratu…
PROLETERSKE BRIGADE (1941-1945)
Partizanski odredi su od samog početka bili glavni nosioci borbi i akcija. Kao teritorijalne jedinice koje su uglavnom branile svoj kraj nijesu bili sposobni za teža i složenija borbena dejstva van svoje teritorije. Zato je Vrhovni štab Narodno-oslobodilačke vojske donio odluku o formiranju brigada, regularnih vojnih jedinica spremnih da napuste svoju teritoriju i spremnih da se bore svugdje gdje budu zahtijevale ratne potrebe. Svaka brigada sastojala se od štaba, najmanje četiri bataljona, prateće čete, artiljerijskih jedinica, motomehanizovanih jedinica, komore i saniteta. Štab su sačinjavali: komandant, politički komesar i njihovi zamjenici. Pri štabu je postojao vod za vezu, konjički vod i kulturna ekipa. Brigade su bile pokretne taktičko-operativne jedinice sa velikom manevarskom sposobnošću. U svom djelovanju kombinovale su partizansku taktiku i frontalno ratovanje. Posebno su bile izvježbane za borbe na planinsko-šumskom terenu i oko naseljenih mjesta.
Naziv proleterska dobilo je prvih pet udarnih bigada NOVJ formiranih od decembra 1941.godine do juna 1942. godine i to uglavnom od boraca iz Srbije i Crne Gore. Kasnije u toku rata taj naziv je dodjeljivan odlukom Vrhovnog štaba NOVJ brigadama koje su se posebno istakle u borbama. Naziv proleterska dobilo je u Narodno-oslobodilačkom ratu četrnaest, a poslije rata šest udarnih brigada. Prva proleterska brigada formirana je 21.12.1941. godine u Drugom svjetskom ratu (6 bataljona sa oko 1.200 boraca), druga 01.03.1942. godine u Čajniču ( 4 bataljona sa oko 1.000 boraca), treća (sandžačka) 05.06.1942. godine ( 5 bataljona sa oko 960 boraca), četvrta ( crnogorska) 10.06.1942. godine (5 bataljona sa oko 1.080 bataljona), peta (crnogorska) 12.06.1942. godine (4 bataljona sa oko 850 boraca). Pobjedama nad udruženim snagama okupatora i njegovih domaćih pomagača, izuzetnim junaštvom i žrtvama, korektnim odnosom prema narodu i njegovoj imovini, višenacionalnim sastavom proleterske bigade su znatno doprinosile jačanju Narodno-oslobodilačkog pokreta i postale uzor za sve oružane formacije NOP-a. Preko 400 boraca i rukovodilaca iz njihovog sastava proglašeno je za narodne heroje. Od toga iz Prve proleterske 81, iz Druge 48, iz Treće 20, iz Četvrte 48 i iz Pete 46.
Formiranje brigada značilo je veliki preokret u daljem stvaranju i organizaciji oružanih snaga naroda Jugoslavije.
Literatura: -Martinović Dušan, Cetinje, buntovno i revolucionarno, Cetinje 2003.
68-ULICA GLEDSTONOVA
Od 21 maja između Parka 13 jul i Lokande do Evropske (Englesko poslanstvo)
Gledston Viljem Evart (1809-1898.)
Engleski državnik, vođa liberala, četiri mandata predsjednik Vlade Velike Britanije, rođen je u Liverpulu 1809 godine kao sin trgovca. Bio je škotskog porijekla.
Njegova politička karijera je trajala 60 godina. Prvi put je ušao u Parlament 1832 godine. Napustio je Parlament 1894. Bio je poznat po svom govorništvu.
Evo što o Crnoj Gori i Crnogorcima piše Gledston:
-Ljudi što odoše sa Ivanom Crnojevićem u gore bjehu ljudi velikog duha; i ova veličina naslijeđena u krvi a utvrđena navikama, mogla je pripomoći da nam dade ono što izgleda kao rijedak primjer prirodnog i božijeg izbora.
Evo kako upoređuje bugarske pomake i bosanske begove koji su primili islam sa Crnogorcima koji su ostali vjerni prađedovskoj vjeri:
-I Crnogorci su mogli kao ono bugarski pomaci i bosanski begovi kupiti ponižavajući mir. I pred njih je iznošen trostruki izbor alternative smrti, ropstva ili kurana. Crnogorci nijesu morali gubiti glave jer je i za njih posla bilo ali oni više voljahu živjeti na muci u ljutoj sirotinji i vječitoj opasnosti nego li se turčiti ili robovati…
Kod Crnogoraca su važila pravila:
-da za vrijeme borbe sa Turcima nijedan Crnogorac ne smije ostaviti bojno polje bez naredbe svojega glavara
– da se bjegunac za navijek sramom žigoše i na progonstvo iz zemlje osudi
-da mu se tada obuče žensko ruvo i preslica za pojas pripaše
-da žene sa svojim preslicama izjure takvu kukavicu iz svetoga hrama Slobode
Ukoliko je meni poznato, kaže Gledston, jedino se u tursko-crnogorskim ratovima nalaze primjeri gdje broj poginulih turaka nadmašuje cjelokupnu brojnu snagu protivstajućih im gorskih vitezova i dodaje:
-To je pleme koje kada mu se harač zaište nudi kamenje, to je narod kod koga je tako ljuta sirotinja da u izvjesnoj prilici rado u zamjenu daje nekoliko stotina turskih zarobljenika za ravan broj krmadi. To su oni čije žene smjelo puške laćaju kada potreba zahtijeva, to su oni čiji djedovi poniješe sa sobom štampariju u planine i zaključuje: Slobodno se može reći da i najromantičnije i najpotresnije slike drugih istorija blijede pred običnim životom Crne Gore. Ona Crna Gora se tokom četiri stoljeća nalazila u sredini velikih talasa opasnosti a provela je u njemu život pun čara i ona neće umrijeti niti će ruski i austrijski orao sviti gnijezdo na njenim kršnim visovima.
Svoju ljubav prema Crnoj Gori Gledston je pokazao i prilikom rešavanja političke afere Plava i Gusinja koji su na Berlinskom kongresu bili pripali Crnoj Gori. Arnauti iz sjeverne Albanije pomognuti od Visoke Porte i Austro-Ugarske obrazovali su poznatu Arnautsku ligu koja se vojnički oduprla okupaciji Plava i Gusinja od strane Crnogoraca. Dolazi do diplomatskih pregovora i zahvaljujući angažovanju Gledstona Crna Gora je izašla na more dobivši Ulcinj sa okolinom.
Malo je ko do danas (u prozi), tako uzdigao crnogorsku prošlost i njeno oružje, kao što je to učinio engleski državnik, vođ liberala, četiri mandata predsjednik vlade Gledston Viljem Evart (1809-1898) u svojoj apoteozi Crnoj Gori.
Literatura: sajt: montenegrina.net
69-STAZA KRALJICE JELENE
Predlažem da neimenovana staza od Cetinjskog manastira do Orlovog krša, Ljetne pozornice i Vučedolske ulice nosi ime STAZA KRALJICE JELENE iz više razloga…
JELENA PETROVIĆ-SAVOJSKA (1872-1952)
Jelena Petrović je kćerka kralja Nikole. Sa 10 godina otišla je u Smoljni institut u Petrograd koji je bio pod caričinim patronatom i organizovan za princeze i djevojčice iz uglednih porodica. Govorila
je francuski, ruski i engleski jezik. Udala se 1896. godine za Viktora Emanuela Savojskog, princa od Napulja. Viktor Emanuel je 1900. godine postao kralj Italije, a Jelena kraljica.
Uradila je idejno rješenje spomenika vladici Danilu, rodonačelniku dinastije Petrović. Ono je predviđalo sarkograf pod kupolom koju podupiru četiri stuba. Na osnovu njega su francuski arhitekta Fruše i vajar Moro Vojtler projektovali spomenik koji je na Orlovom kršu otkriven 01.01.1897. godine povodom 200-godišnjice vladavine porodice Petrović. Na inicijativu Sofije Petrovne Mertvago osnovala je Žensku radničku školu 1901. godine na Cetinju.
Jelena se vrlo rano počela baviti humanitarnim radom. Uz majku, knjeginju Milenu, pomagala je ranjenicima koji su na Cetinje pristizali sa hercegovačkog ratišta. U razornom zemljotresu koji je 1908. godine zadesio italijanski grad Mesinu i njegovu okolinu, rizikujući svoj život , sa ljekarima je zbrinjavala ranjenike. Pedeset godina kasnije u znak zahvalnosti u Mesini joj je podignut spomenik. Iskazivala je posebnu brigu o djeci. Za nihove potrebe izdvajala je svoja velika novčana sredstva. Sa damama iz italijanskih aristokratskih porodica organizovano je prikupljala pomoć za bolnice i sirotišta. Nakon Njemačke okupacije Poljske 1939. godine i objave rata Francuskoj i Engleskoj napisala je otvoreno pismo vladarkama šest još uvijek neutralnih evropskih država sa molbom da se zauzmu da se zaustavi rat i prestanu zvjerska mučenja i ubijanja.
Zbog njenih dobročinstava iz milošte su je zvali „kraljica majka“. Za humanitarni rad dobila je : britansku Zlatnu medalju britanskog kraljevskog crvenog krsta, njemačku Veliku zvijezdu kraljice Lujze, španski Orden reda Dobročinstva, ruski Orden Crvenog krsta, srpski krst Sv. Save i od pape Zlatnu ružu.
Literatura: –Renato Barneski: Jelena Savojska: Novo delo, Beograd, 1988. 362 str.
70-JABUČKA ULICA
Od Bulevara do Donjokrajske (Zrnožit)
Za ovu ulicu važi obrazloženje kao i za ulice ostalih Donjokrajskih bratstava …
71-ULICA PAVLA MIJOVIĆA – Od Bulevara do Mojkovačke (bivše Puškinova)
PAVLE MIJOVIĆ
Pavle Mijović (Crmnica, Kraljevina Crna Gora 1914.– Beograd, SRJ, 1996), rođen je u Crmnici i svoj životni put ispunio je od osnovne škole i Gimnazije koju je učio na Cetinju i u Baru, do Medicinskog fakulteta u Beogradu te Istorije umjetnosti, pa do doktorata istorijskih nauka u Beogradu. Ova enciklopedija od čovjeka je sve ovo uspješno završio i svuda pokazao vanserijske sposobnosti.
Pored toga radio je kao asistent na Arheološkom istitutu u Beogradu, kao naučni saradnik i naučni savjetnik za srednjevjekovnu arheologiju. Bio je redovni profesor istorije umjetnosti i dekan Kulturološkog fakulteta na Cetinju i konačno prvi predsjednik Crnogorskog PEN centra,zaslužni predsjednik emeritus Pen centra, gdje se posebno istakao u borbi za priznavanje crnogorskog jezika. Jedan je od osnivača Crnogorskog PEN centra, Kulturološkog fakulteta i Matice crnogorske na Cetinju 1993.godine.
Isto tako ne smije se zaboraviti da je Pavle Mijović učesnik Trinaestojulskog ustanka. Saradnik »Borbe« i urednik u Radio Beogradu, dopisnik »Tanjuga i »Borbe«, ataše za štampu i savjetnikAmbasade u Moskvi i Stokholmu…
Za svoj rad je nagrađivan i odlikovan Ordenom Zasluga za narod II reda (dva puta) i ordenom Narodnog oslobođenja. Član je Crnogorske akademije nauka i umjetnosti i vodeći crnogorski arheolog i istoričar umjetnosti. Dobitnik je najvišeg crnogorskog priznanja – 13.julske nagrade Crne Gore.
Od 1951. godine posvetio se naučnom, istorijsko-umjetničkom i arheološkom radu, kao i kulturološkoj publicistici. Ovo je samo dio opusa naučnog rada i djelovanja ovog velikog, svestrano obrazovanog i humanog čovjeka.
Na samom kraju veliki dio naučnog rada posvetio je proučavanju srednjevjekovne umjetnosti, posebno menološkog ciklusa u venecijanskoj umjetnosti koje je sistematizovao za monografiju »MENOLOG«, za koju je dobio prestižnu nagradu »Gustav Schlumberger« Francuske akademije.
Njegov doprinos je za Ulcinj i čitavu Crnu Goru ogroman i neizmjerljiv. Stoga smatram da ovakve ljude ne smijemo zaboraviti. Oni su dio nas, našeg bivstvovanja i naših sjećanja. Ako ih zaboravimo, zaboravićemo i same sebe. Zbog toga, sjećajmo ih se i ne dozvolimo da ih vrijeme, drugačiji način života i odnosi u njemu na njih bace sjenku zaborava. Mijović je autor preko 2oo studija i 35 kapitalnih knjiga od kojih su najpoznatije uz već pomenuti Menolog, djela “Umjetničko blago Crne Gore”, “Ozloglašeno nasljeđe” i “Cetinje kao Feniks”. Pokrenuo je biblioteku “Njegoševo pero” Crnogorskog PEN Centra.
Izvor: CRMNICA, ličnosti, Virpazar 2o14. strana 97 i 98.
72- ULICA DANILA KIŠA
Od Proleterskih brigada (ispred Plavenkape) do naselja i kroz naselje
DANILO KIŠ (1935-1989)
Danilo Kiš je osnovnu školu započeo u Novom Sadu, a završio u Karkabarabašu (Mađarska) (1941-1945. godine). Gimnaziju je pohađao u Zalabaški (Mađarska) i na Cetinju (1945-1954. godine). Filozofski fakultet (svjetska književnost) je završio u Beogradu (1945-1958. godine). Bio je član uredništva časopisa „Vidici“ (1957-1960. godine). Radio je kao lektor za srpskohrvatski jezik na fakultetima u Strasburu (1962-1964. godine), Bordou (1973-1978. godine) i Lilu (1979-1983. godine) i dramaturg u pozorištu „Atelje 212“ u Beogradu (1965-1968. godine). Za dopisnog člana SANU izabran je 1986.godine. Od 1962. godine živio je i stvarao u Beogradu i Parizu.U devetoj godini napisao je prve pjesme. Pisao je romane, pripovjetke, drame, eseje studije, rasprave, kritike. Iz njegovog stvaralaštva izdvajaju se romani: „Bašta, pepeo“ (1965. godine) i „Peščanik“ (1972. godine), zbirke pripovjeteka: „Rani jadi“ (1969. godine), „Grobnica za Borisa Davidoviča“ (1976. godine) i „Enciklopedija mrtvih“ (1983. godine). Prevodio je sa mađarskog, francuskog i ruskog jezika. Dobio je NIN-ovu nagradu (1972. godine) i nagradu „Ivo Andrić“ (1984. godine). Proza Danila Kiša predstavlja spomenik srednjoevropskom jevrejstvu, koje više ne postoji.
Literatura: sajt: cetinje-mojgrad.org – Sjećanje na Danila Kiša – Vesko Pejović
73-ULICA CRVENOG KRSTA
Od Pavla Rovinskoga do Ulice Draga Jovovića
Crveni krst Crne Gore, osnovan je na Cetinju 1875. godine, je najstarija humanitarna organizacija na Balkanu a 22 u svijetu.
Na tajnom sastanku sa hercegovačkim glavarima, održanom na Lovćenu, 26. jula 1875. godine, knjaz Nikola se dogovara o pružanju pomoći ustanicima. U avgustu iste godine, u Crnoj Gori je oformljen Odbor za pomoć stradajućim Hercegovcima, koji je imao sedam članova. Prvi predsjednik odbora bio je Ilarion Roganović. Neposredno po osnivanju, Odbor poziva strane ljekare da dodju u Crnu Goru i organizuju bolnice na Grahovu, Župi Nikšićkoj, Drobnjacima, Šavniku i Andrijevici. Misija Crvenog krsta Crne Gore usmjerena je na sprječavanje i olakšavanje ljudske patnje, ma gdje ona bila. Crveni krst štiti život i zdravlje, naročito u vrijeme oružanog sukoba i drugih vanrednih stanja, radi na sprječavanju bolesti i unaprjeđivanju zdravlja, socijalne zaštite, podstiče dobrovoljnost i solidarnost svog članstva da pruže pomoć svima kojima je pomoć potrebna, radi na podizanju nivoa svijesti o humanitarnim potrebama i djelovanju na zaštiti dostojanstva i poboljšanju života ugroženih.
Pored navedenog Crveni krst: realizuje obuke za volontere koji su uključeni u program, obilježava značajne datume, zastupa prava starijih, informiše širu javnosti o potrebama i problemima starijih u Crnoj Gori, sarađuje sa svim relevantnim institucijama i organizacijama iz ove oblasti, promoviše aktivno starenje i međugeneracijsku solidarnost, učestvuje u radnim grupama za kreiranje dokumenata i razmjenjuje iskustva i primjere dobre prakse sa drugim članovima Pokreta.
Literatura: -Martinović Dušan, Cetinje – postanak, razvoj i turističke mogućnosti, Cetinje 1977
74-ULICA VLADIMIRA POPOVIĆA ŠPANCA
Sada Švedsko naselje nosi ime Naselje Vladimira Popovića Španca – Predlažem da se neimenovana ulica od Ulice Nikole Tesle (Mala pjaca) do i kroz naselje “4 jul” zove ULICA VLADIMIRA POPOVIĆA ŠPANCA a da se naselje nazove ŠVEDSKO jer je država ŠVEDSKA donirala montažne kuće za ovo naselje a i taj naziv je već opšte prihvaćen. Na ovaj način i ova ulica se locira na pravo mjesto u dijelu đe je “priča” o Drugom svjetskom ratu.
Vladimir Popović Španac (1914-1972)
Rođen je 27 januara 1914. godine u selu Gornji Brčeli kod Bara. Potiče iz siromašne, ali ugledne seljčke porodice. Osnovnu školu je završio u rodnom mestu, a gimnaziju na Cetinju. Apslovirao je na Medicinskom fakultetu u Beogradu.
Još u ranoj mladosti, uključio se u rad omladinskog radničkog pokreta. Član SKOJ-a je postao 1930, a Komunističke partije Jugoslavije 1932. godine. Za vrijeme studija na Beogradskom univerzitetu je bio jedan od organizatora i rukovodilaca revolucionarnog studentskog pokreta. U periodu od 1935. do 1937. godine je bio član, a potom i sekretar Univerzitetskog komiteta KPJ. Zbog revolucionarne aktivnosti više puta je hapšen.
Učestvovao je na Svjetskom kongresu studenata-komunista u Parizu 1937. godine, kao predstavnik Beogradskog univerziteta. Poslije kongresa uspio je da se prebaci iz Francuske u Španiju i pristupi Republikanskoj armiji. Prvo se borio u bataljonu “Dimitrov” 15. internacionalne brigade, pa u 129. internacionalnoj brigadi, u kojoj je bio sekretar partijske organizacije Jugoslovena. Imao je čin kapetana španske republikanske armije. Poslije poraza Španske republike, zajedno sa drugim interbrigadistima, bio je zatvoren u koncentracionim logorima u Francuskoj. Godine 1939. uspio je da pobjegne iz logora i ilegalno se prebaci u Jugoslaviju. U Beogradu ponovo preuzima dužnost sekretara Univerzitetskog komiteta KPJ, a ubrzo postaje i član Pokrajinskog komiteta SKOJ-a za Srbiju. Kasnije je bio instruktor CK KPJ u Crnoj Gori i Dalmaciji. Učestvovao je u radu Pete zemaljske konferencije KPJ, održane oktobra 1940. godine u Zagrebu.
Na sjednici Politbiroa CK KPJ, 4. jula 1941. godine u Beogradu na kojoj je donijeta odluka o podizanju opštenarodnog ustnaka, Vlado Popović je određen za delegata CK KPJ pri CK KP
Hrvatske. Učestvovao je i na vojno-političkom savjetovanju u Stolicama, septembra 1941. godine, kada je izabran za člana Vrhovnog štaba NOP odreda Jugoslavije.
Pored funkcije delegata CK KPJ, Vladimir je u Komunističkoj partiji Hrvatske obavljao razne druge odgovorne dužnosti. Od polovine jula 1941. godine bio je sekretar Operativnog rukovodstva CK KPH, a od proljeća 1942. bio je sekretar Biroa CK KPH.
Sredinom 1943. godine imenovan je za političkog komesara Trećeg bosanskog korpusa NOVJ. Kada je 1944. godine Kosta Nađ, postavljen za komandanta Glavnog štaba NOV i PO Vojvodine, Vlado preuzima funkciju komandanta Trećeg korpusa i dobija čin general-majora. U ovom periodu korpus je vodio borbe za oslobođenje Bosne i stvaranje uslova za prodor jedinica NOVJ u Srbiju. Novembra 1944. godine Vlado prelazi na rad u centralnim organima nove Jugoslavije, i radi u Vrhovnom štabu NOVJ i Centralnom komitetu KPJ.
Poslije oslobođenja Jugoslavije radio je u diplomatskoj službi:
-od 1945. godine bio je predstavnik Demokratske Federativne Jugoslavije pri vladi Otačastvenog fronta Bugarske i predstavnik CK KPJ kod CK Bugarske radničke partije,
-od 1945. do 1948. godine ambasador FNRJ u SSSR-u,
-od 1948. do 1950. godine prvi pomoćnik ministra inostranih poslova FNRJ,
-od 1950. do 1954. godine ambasador FNRJ u SAD-u.
-od 1954 do 1955. godine predsjednik Odbora za inostrane poslove Narodne skupštine FNRJ
-od 1955 do 1958 godine prvi ambasador FNRJ u NR Kini
-od 1958. godine izabran je za člana Saveznog izvršnog vijeća i predsednika Odbora za ekonomske odnose sa inostranstvom. Kasnije je bio generalni sekretar predsjednika SFRJ Josipa Broza Tita i član Savjeta federacije.
Kao diplomata učestvovao je na velikom broju međunarodnih, regionalnih i drugih skupova. Bio je član jugoslovenske delegacije na Pariskoj mirovnoj konferenciji, 1946. godine. Učestvovao je na više zasijedanja Organizacije ujedinjenih nacija, u periodu od 1946. do 1955. godine; na Drugom samitu nesvrstanih zemalja u Kairu, oktobra 1964 i na nizu sastanaka diplomatskih predstavnika Jugoslavije sa predstavnicima drugih zemalja i organizacija.
Za člana CK KPJ biran je na Petom, Šestom, Sedmom i Osmom kongresu, a na Devetom kongresu SKJ, održanom marta 1969. godine u Beogradu izabran je za člana Predsjedništva SKJ.
Umro je 1.1.1972 godine u Londonu, a sahranjen je u Beogradu u aleji velikana na Novom groblju.
Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i niza drugih jugoslovenskih i inostranih odlikovanja. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 10 jula 1952. godine.
Literatura: -Vladimir Popović Španac, 1914-1972, Marko Špadijer, MC, 2012.
75-ULICA PERA POČEKA
Od Bulevara Svetoga Petra Cetinjskog do Donjokrajske – Predlažem da ova ulica ostane nepromijenjena.
PERO POČEK (1878-1963)
Pero Poček je osnovnu školu pohađao u rodnom Cetinju. Studirao je slikarstvo na Institutu lijepih umjetnosti u Napulju (1897-1903. godine). Tu je završio sve kurseve slikartva, vajarstva i arhitekture. Poslije okončanih studija kratko je živio i stvarao na Cetinju, a od 1907. godine u Rimu.
Slikao je figuralne kompozicije sa crnogorskim motivima, portrete, pejzaže, mrtve prirode. Radio je i na ilustracijama „Gorskog vijenca“ ispunjavajući tako i Njegoševu želju da njegovo djelo bude popraćeno slikama. Kasnije se bavio i religioznim temama. Njegova najpoznatija djela su : „Vršidba“ (1903. godine), „ Lovćenska kapela“, „Mlin na Cetinju“, „Ulcinjsko polje“, „Gusle“ 1908. godine).
Prvi je imao samostalnu izložbu na Cetinju (1907. godine). Izlagao je u Rimu (1906. godine, 1911. godine, 1937. godine), Londonu (1907. godine, 1910. godine), Amsterdamu (1908. godine)…
Dobitnik je Gran prija u Londonu 1907. godine.
Pero Poček je najsnažnija slikarska ličnost prve generacije crnogorskih školovanih slikara i rodonačelnik crnogorskog modernog slikarstva.
Literatura: -Slikari i vajari iz Crne Gore, 1900 – 1960, Veljko Đurić, Cetinje, 1964.
76-SUODOLSKA ULICA
Kako ova neimenovana ulica u Bajicama vodi od Katunske ulice do naselja formiranog u području koje se zove Suvodo, predlažem da nosi ime SUVODOLSKA ULICA.
77-ULICA JANKA BRAJOVIĆA
Od Peka Pavlovića do Lovćenske (bivša Dušana Vuksana) i da se produži do kuća Jovićevića
Janko Brajović
Janko Brajović je rođen u Rijeci Crnojevića, 1889. godine. Školovao se na Cetinju, a Višu školu i akademiju za vajarstvo završio je u Beču. U I Balkanskom ratu, kao član štaba Kralja Nikole teško je ranjen u borbi za Skadar. U I Svjetskom ratu, učestvovao je kao član štaba princa Petra. Nestanak crnogorske države 1918. godine Janko je doživio veoma teško. Pokušao se tome oduprijeti šireći istinu o Crnoj Gori, u Velikoj Britaniji, Kanadi, Sjedinjenim Američkom Državama. Zbog svojih aktivnosti dospijeva u zatvor Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, đe u ropstvu provodi oko 3 godine. Uspijeva da pobjegne iz zatvora i nikad se više nije vratio na prostor tadašnje Kraljevine SHS. U odbranu Crne Gore sa zahtjevom da se obnovi njena državnost, objavljuje knjigu “Glas Crne Gore”, “Voice of Montenegro”. Odlazi u London, pa zatim u Kanadu, Sjedinjenje Američke Države, Meksiko, Kubu, đe je iza sebe ostavio velike radove u vajarstvu. Najveći je crnogorski vajar, čija se djela nalaze širom svijeta u mnogim metropolama, galerijama i akademijama nauka, a mali dio njegovog opusa nalazi se u Narodnom Muzeju CG-u na Cetinju.
Vajarska djela
Neka od poznatih njegovih djela su: Bista generala Burhnama, čije postavljanje je bilo planirano na Cetinju. Ali zbog prilika u Crnoj Gori, ova bista nije nikad stigla u crnogorsku prijestonicu. Prema pisanju Nelson Daily News-a, u požaru, 18. Februara 1955. godine, koji je zahvatio i lječilište u poznatoj banji Halcyon Hot Springs (lječilište je, inače, bilo vlasništvo generala Burnhama) general je nastradao, a sa njime i ova bista. U kanadskoj provinciji Britanska Kolumbija, u gradu Vankuveru, ispred Gradske Kuće nalazi se bista poznatog gradonačelnika ovog grada – Gerarda MekGira. (Gerard Graton McGeer). U arhivi grada Vankuvera zavedeni su osnovni podaci o ovoj bisti. Bista je otkrivena 18. oktobra 1948. godine. Danas se nalazi ispred Gradske Kuće u Vankuveru. Ideja da se uradi bista je potekla od grupe biznismena iz ovog najvećeg grada Britanske Kolumbije, sa ciljem da se oda počast gradonačelniku koji je veoma puno uradio za ovaj grad. Za vajara je izabran Janko Brajović koji je za nekoliko mjeseci, u bronzi, napravio postolje, torzo, gradonačelnika. Janko Brajović je u bijelom mermeru isklesao torzo đevojke u koju je bio ludo zaljubljen. Ova bista je bila u vlasništvu te iste đevojke od 1948. (kada je Janko umro), pa sve do njene smrti 1970. godine, da bi potom bistu otkupila jedna porodica. Pored svoje ljepote i savršenosti u vajarstvu, ova bista je predstavljala i najitimniji dio Jankovog stavaralaštva. Na poleđini, Janko je isklesao J. Brayovitch, a pored imena se nalazi i neki kružni simboli, čije značenje nije odgonetnuto. Janko Brajović je isklesao u mermeru i bistu, poprsje dobitnika Nobelove nagrade, Britanca Ronalda Rosa. koji je dobio Nobelovu nagradu za Medicinu 1902. godine za njegovo otkriće u liječenju malarije. Otkriće ovog doktora je dovelo do velikog pomaka u liječenju ove zarazne bolesti širom svijeta. Danas, više Univerziteta i škola u Velikoj Britaniji, kao i mnoge naučne institucije nose ime ovog naučnika.
Naš vajar je pozvan da dođe u London 1925. godine, pošto je već imao svjetsku reputaciju da je vrhunski vajar, a rad na bisti – poprsju Ronalda Rosa počeo 1926. godine u jednom komadu mermera.
Jedno djelo Janka Brajovića je i dan danas sakriveno od očiju javnosti. Radi se o bisti poglavice Indijanaca sa prostora današnje Kanade i Sjedinjenih Američkih Država – Crvenom indijancu. OVO DJELO JE NEPROCJENJIVE VRIJEDNOSTI I JEDINA JE SKULPTURA U MUZEJU TATE U LONDONU, ENGLESKA, KOJA SE MOŽE VIĐETI SAMO UZ SPECIJALNU DOZVOLU. NIKAD NIJE DOZVOLJENO NI FOTOGRAFISANJE OVE SKULTPURE. Radi se o skulpturi neprocjenjive vrijednosti i kvaliteta.
NY GAZETTE, 01. JANUARA 1926
Dio teksta koji objavljuje NY GAZETTE, 01. JANUARA 1926:
“… Kao simbol svjetske potrebe za mirom, Janko Brajović, rođeni Crnogorac, je upravo završio mermernu statuu Hrista, visoku 2 metra i 70 cm, koju će ponuditi Ligi Naroda (Ujedinjenim Nacijama) da bude postavljena na Balkanu. Ova ogromna statua je isklesana u Londonu i nalazi se u studiju u Noting Hill-u, đe čeka da bude premještena. Brajović nije koristio model za glavu skulpture. Objasnio je da prikaz glave predstavlja njegov ideal i da on nije mogao pronaći čovjeka u Londonu, niti bilo đe drugo, čije crte bi odgovarale njegovom poimanju Hrista.
Brajović je skoro izašao iz pritvora, služeći dvogodišnu kaznu u Beogradu, nakon što je bio optužen za prekršaj prema srbijanskoj Vladi. Takođe, bio je u zatvoru i u Italiji, zbog navodnih srbijanskih intriga, zbog čega je i dva puta proćerivan sa italijanske zemlje, bez obzira što je bio u dobrim odnosima sa Kraljem i Kraljicom, koja je bila potonja kćerka bivšeg Kralja Crne Gore. Na Brajovićevoj statui – ruke su ispružene prema nekome, kao da – po riječima umjetnika – moli cijelo čovječanstvo da budu njegovi prijatelji.
THE MILWAUKEE JOURNAL
Dio teksta objavljenog 21. Jula 1930. u THE MILWAUKEE JOURNAL:
“Na kraju, nakon velike patnje i muke, uspio sam da pobjegnem iz zatvora, uz pomoć mojih prijatelja, prije svega Radića, hrvatskog lidera koji je kasnije ubijen u beogradskom Parlamentu. Otišao sam u Beč, đe sam odlučio da ako budem mogao da pomognem svoju zemlju- to će onda biti kroz umjetnost. 1924. godine otišao sam ponovo za Sjedinjenje Američke Države đe sam uradio biste nekolicini poznatih Amerikanaca. Kasnije, otišao sam za London, đe sada imam svoj studio. Nakon što sam list Sunday Express objavio priču o statui Isusa Hrista, koju sam napravio, mnoge engleske asocijacije su pokrenule ideju da se ova statua postavi ispred Sjedišta Ujedinjenih Nacija u Ženevi. Moja propaganda je počela sa glijetom.Od tada, uspio sam da uradim biste engleske Kraljice Aleksandre, Lorda Ronalda Rosa, poznatog slikara Džona Laverija, Kralja i Kraljice Crne Gore Nikole i Milene i mnogih drugih poznatih sa obje strane Atlantika.”
- Brajović se upravo vratio sa u SAD iz Meksika i Kube. U Havani je uradio bistu heroju Hoseu Martiju, osnivaču Kube i kubanskom patrioti, koja će biti predstavljena naciji i postavljena u Kabitoliju. U Meksiku on je za meksičku vladu uradio mermernu statuu predsjednika ove države generala Obregona, a takođe je započeo i neke druge radove. Bista bivšeg Biskupa Meksika – Morea de Rioa je takođe urađena u mermeru. Od 1915. godine, ovaj rodoljub i vajar u izbjeglištvu je izgubio skoro sve. Nema više ni svoju porodicu, niti kuću u Crnoj Gori. Vijest o smrti svoje žene dobio je dok je još bio u zatvoru u Beogradu; vijest o smrti svoje majke dok je bio u Londonu.
Njegov brat je umro dok je on boravio na Kubi; njegova sestra je umrla dok je vajao u Meksiku. Svoje dvoje đece nije vidio od kad je napuštio Crnu Goru. “Moja najveća želja je da vidim Crnu Goru slobodnu, a ne kao vojnu provinciju Srbije, kao što je slučaj danas. Ako ne mogu da uradim ništa više za moju zemlju, onda ću pokušati da ostavim iza sebe ove monumente svijetu, kao – sjećanje na patnje moje zemlje”. Janko Brajović je pored niza drugih napravio i spomenike Petru II Petroviću Njegošu i Nikoli Tesli,Bihajmeru,Patriku Šidviku,Klodu Bouersu, Džejmsu Rolfu,Dezire Josifu Mersijer i drugim velikanima svjetske istorije.
Sahranjen na Cetinju
Janko Brajović je sahranjen na Cetinju, nekoliko godina nakon što je njegova urna sa pepelom stigla iz Vankuvera na Cetinje. Urna je položena u grobnicu njegovog preminulog brata. Umro j 8.2.1948. a urna sa njegovim pepelom je položena u njegovu grobnicu na Cetinju 18 oktobra 1952. godine
Literatura: -Nenad Stevović, Janko Brajović i Crna Gora, 2018.
78-ULICA LSCG – CRNOGORSKIH LIBERALA
Od Nikole Tesle do Donjokrajske ulice (bivša Omladinska)
Januarski puč u Crnoj Gori 1989. godine dovodi na vlast mlado rukovodstvo koje, bez obzira na svu složenost političkih okolnosti, nema “SKOPOSTI” da se suprotstavi talasu velikosrpskog nacionalizma …
Od 17 marta 1989 godine do 23 decembra 1990 godine predsjednik Crne Gore bio je Branko Kostić a na prvim višestranačkim izborima organizovanim 09.12.1990 godine pobjeđuje prvi čovjek tadašnjeg Saveza komunista CG – od 22.06.1991. Demokratske partije socijalista Momir Bulatović, koji će tu funkciju obavljati osam godina.
Kurs njihove politike najbolje ilustruje izjava Momira Bulatovića da je Crnogorcima ime Crnogorsko a prezime Srpsko…
Pošto tada na političkoj sceni Crne Gore nije bilo procrnogorski orjentisane partije na Cetinju se 26. januara 1990. godine osniva Liberalni savez Crne Gore, kao asocijacija slobodnih, samosvjesnih pojedinaca okupljenih oko ideja liberalne demokratije i oko odbrane ideje nezavisne države Crne Gore.
Ocjenjujući danas ulogu i djelovanje LSCG na političkoj sceni Crne Gore, moramo, između ostalog, konstatovati:
-Da je početkom devedestih godina, imao neprocjenjivo značajan antiratni angažman i da je dao veliki doprinos uspostavljanju i razvoju demokratskih procesa u Crnoj Gori,
-Da je u veoma teškom periodu za Crnu Goru i sve one koji su je srcem voljeli, iako izložen brojnim podmetanjima, progonima i zastrašivanjima, uspio da nevjerovatnom a čini se i neponovljivom energijom, upali LUČU koja je obasjala put do nezavisne i međunarodno priznate države Crne Gore…
-Da je dao značajan podsticaj za osnivanje crnogorskih nezavisnih institucija i obnovu međunarodne afirmacije civilizacijskih vrijednosti Crne Gore i principijelno djelovao u oblasti zaštite ljudskih prava,
-Da je bio za očuvanje jugoslovenske zajednice u formi Saveza suverenih jugoslovenskih država,
-Da se od trenutka istupanja Socijalističke Republike Slovenije iz tkiva SFRJ zalagao za konstituisanje samostalne, liberalno-demokratski uređene Crnogorske države,
Sve ovo je potvrdio i današnji predsjednik Crne Gore Milo Đukanović, u svojem govoru na Dvorskom trgu 22. maja. 2006 godine, neposredno nakon svitanja, za Crnu Goru, „najljepše majske zore“ kada se zahvalio LSCG za doprinos koji je dao na putu obnove državnosti Crne Gore.
Literatura: List Liberal
79-ULICA NIKOLE LEKIĆA– Od Bulevara do Vojvode Boža – ostaje
NIKOLA LEKIĆ (1909-1941)
Nikola Lekić je osnovnu školu (1916-1920.godine) i nižu gimnaziju (1920-1924.godine) pohađao u rodnom Cetinju, a trgovačku akademiju u Novom Sadu (1924-1928.godine). Studije na Visokoj ekonomskoj komercijalnoj školi (u rangu fakulteta) završio je u Zagrebu (1928-1933. godine). Po okončanju studija prvo je radio u Državnoj hipotekarnoj banci u Novom Sadu (1933-1934. godine), a potom u istoj na Cetinju. Učestvovao je u Drugom svjetskom ratu. Primljen je u Komunističku partiju Jugoslavije (KPJ) 1932. godine u Zagrebu. Na Pokrajinskoj konferenciji KPJ 1934. godine u Podgorici izabran je za političkog sekretara Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru, Boku Kotorsku i Kosovo i Metohiju. Organizovao je više masovnih skupova i demonstracija protiv tadašnjih vlasti: Belvederski protestni skup 1936. godine i drugi. Nakon skoro dvogodišnjeg robijanja u Lepoglavi, 1939. godine izabran je za sekretara Okružnog komiteta KPJ za Cetinje. Učestvovao je na Pokrajinskoj konferenciji KPJ za Crnu Goru 1940. godine u Barama
Žugića (na Žabljak) i Petoj zemaljskoj konferenciji KPJ iste godine. Poginuo je u bici na Pljevljima 01.decembra 1941. godine.
Nikola Lekić je izuzetna ličnost u revolucionarnom pokretu u Crnoj Gori i obnovitelj KPJ u Crnoj Gori.
Literatura: Život za život, 1997, Narodni heroji, 421 str.
80-ULICA ALEKSANDRA LESA IVANOVIĆA
Od Ulice dr Pavla Mijovića (Puškinova) do Donjokrajske
ALEKSANDAR LESO IVANOVIĆ (1911-1965)
Aleksandar Ivanovć je osnovnu školu i nižu gimnaziju završio u rodnom Cetinju. Radio je kao činovnik u Higijenskom zavodu na Cetinju (1931-1941. godine), Ministarstvu zdravlja i Ministarstvu prosvjete, kao lektor u „Narodnoj knjizi“ i „Pobjedi“ dajući njihovim izdanjima uzornu jezičku fizionomiju.
Kao gimnazijalac imao je jednu samostalnu izložbu likovnih radova. U književnosti se pojavio 1926. godine. Objavio je pjesme u beogradskom „Vencu“ i crnogorskim publikacijama: „Srž“, „Pregled“, „Zapisi“, „Cetinjski odjeki“, „Zetski glasnik“, „Susreti“ i „Stvaranje“. Bio je jedan od urednika književnog časopisa „Stvaranje“ i član redakcije Zbornika poezije Crne Gore. Izdao je dvije zbirke pjesama: „Stihovi“ (1950. godine) i „Čapur u kršu“ (1960. godine) koje dostojno predstavljaju lirsko stvaralaštvo. Od njih se izdvajaju antologijske pjesme: „Kari Šabanovi“, „Ljudi sjenke“, „Biljarda“, „Pogled u nebo“, „Slomljenom oku“, „Jutra jugova“…
Bio je očigledan primjer saglasja pjesnikovog života i djela. Živio je onako kako je pisao, a pisao kako je živio i osjećao. Nepokolebljivo je ostao poklonik ljepote izraza i čistote misli i osjećanja.
Aleksandar Ivanović je izuzetna pojava u crnogorskoj poeziji između dva svjetska rata i rodonačelnik njenog intimističkog pravca.
Dobitnik je nagrade Vlade Crne Gore (1950. godine) i Trinaestojulske nagrade (1961. godine).
Literatura: Knjiga – Stihovi – Aleksandra Lesa Ivanovića
81-ULICA ŠPADIJERA – Od Donjokrajske ulice do brda
Ovo je neimenovana ulica koja vodi od Donjokrajske ulice prema brdu do kuća starosjedilaca Donjeg kraja – bratstva Špadijer, pa smatramo da treba da se zove ULICA ŠPADIJERA
82-ULICA IVANIŠEVIĆA
Neimenovana ulica koja vodi od Donjokrajske prema brdu do kuća starosjedilaca Donjeg kraja – Ivaniševića, treba da nosi ime ULICA IVANIŠEVIĆA
83-ULICA POČEKA
Neimenovana ulica koja vodi od Donjokrajske ulice prema brdu pored kuća bratstva Poček, treba da se zove ULICA POČEKA
84-ULICA DELJA
Sada neimenovana ulica u Donjem kraju … Od Donjokrajske prema brdu
Svako bratstvo u Donjem kraju još je od duboke starine imalo svoju ,, ulicu“ koje su po istim bratstvima nosile svoje ime. Da je upravo tako, možemo se uvjeriti i uvidom u etnografsku studiju Jovana Erdeljanovića ,, Stara Crna Gora“ koja je publikovana 1924. godine. Delje su, inače, sa Ivanovićima i Ivaniševićima najstarije bratstvo u Donjem Kraju, ali i u Cetinjskom Polju. Njihov rodonačelnik Stevan Delja doselio se na Cetinje još u doba Ivana Crnojevića. Prema tome, kontinuitet trajanja istog bratstva na Cetinju iznosi više od pet stotina godina.
Kako su ulice u Donjem kraju definisane po bratstvima smatramo da neimenovanu ulicu broj IV koja vodi do teritorije gdje su nekada živjele porodice Delja treba nazvati ULICA DELJA.
85-ULICA IVANOVIĆA
Neimenovana ulica koja ide od Donjokrajske prema brdu pored stambenih objekata među kojima je najviše kuća bratstva Ivanović (koje je jedno od najstarijih u Donjem kraju) predlažemo da nosi ime ULICA IVANOVIĆA
86-ULICA JOVANA MILOŠEVIĆA – Od Vučedolske do kuća Miloševića (Sava Dubovičanina)
Jovan Milošević (1895-1959)
Rođen je na Cetinju 1895. godine, gde mu je otac Ilija bio član vojne muzike koji je tada radio Čeh F. Vimer. Uvidjevši talenat svog sina otac ga, uz preporuku Vimera, a uz pomoć crnogorskih vlada, šane na izučavanju muzičkog udruženja u Pragu, koje je kod poznatih profesora Jozefa Bohuslava Ferstera i Karela Boleslava Jihaika započeo je 22. januara. Po završetku školovanja Milošević se vraća u rodno Cetinje gde je svoje profesionalno praksu vezivati za gimnaziju i pevačko društvo „Njegoš“ a nekoliko godina kasnije (1926. god.) preuzme mesto kapelana vojske.
Boraveći u Pragu, kulturnom i muzičkom centru ne samo Češke već i Evrope, on je sakupljao dragocjena iskustva koja je povratak u svoj kraj, uz mnogo vođe i truda, prenio na podešavanje muzičkih i opšte kulture.
Inicijator je osnivanje prve muzičke škole (1932. god.) Pri pjevačkom društvu „Njegoš“(Cetinje)je prvi direktor i nastavnik nekoliko muzičkih predmeta. U organizovanju i nastavnom procesu ove škole značajnu pomoć Miloševiću pružili su muzički pedagozi i kompozitori: Bohuslav Šula iz Češke i Milo Cipra iz Hrvatske, kasniji poznati kompozitor koji je u svom djelu koristio i crnogorski folklor, (sin 19, Cenov 19, Simeon. .).
Tih godina, kada su uslovi za razvoj muzike bili minimalni, i kada je potrebno položiti temu šire muzičke kulture, Milošević se hrabro i predao hvatao u koštac sa svim problemima organizacije i reprodukcije poznatih muzičkih djela i po prvom putu poznavanja svoje muzike sa ljepotama muzike jednog Betovena, Mocarta, Smetane i drugih.
Prvo izvođenje fragmenata iz opere „Prodana Nevjesta“ Bedžiha Smetane 1924. godine izveo je Milošević sa solistima i horom pevačkog društva „Njegoš“ i orkestrom vojne muzike, a 1927. godine povodom smrti L. V. Betovena priredio je svečani koncert. 0 tom događaju iz pere jednog nemačkog publicistea, koji se tu slučajno našao, u berlinskom mestu „Dojče Algemajne Cajtung“ objavljen je tekst: „Siguran sam da ima mnogo većih gradova u Nemačkoj koji neće započeti raj. Malo, ali kulturno Cetiće, međuvremenu, dostojno ga je proslavilo ”. Miloševićevo delovanje kao dirigenta (u orkestru Crnogorskog narodnog pozorišta), horovođe, pedagoga i muzičkog organizatora potvrdilo je samo očiglednost da je, kao kompletan i svestran muzičar, svestan svog dubokog duhovnog mišljenja. Kao vojni kapelinik između dva rata, pedagog i organizator muzičkog života i nakon oslobođenja, razvio je bogatstvo i plodnu aktivnost na podešavanju muzičke kulture na jednom višem nivou. Ne, od posebnog značenja bio je njegov melografski rad. Putujući po svim krajevima Crne Gore neumorno je sakupljao,čuvao i gajio i razvijao biće narodne melodije, grupisao ih u celine, harmonizovao i obrađivao za horske sastave i tim postavljao teme crnogorske etnomuzikologije. Zbirka ovih narodnih melodija, (od nekoliko stotina) koja još uvek nije ugledala svijetlo dana, predstavlja dragocenu građu za proučavanje crnogorskog muzičkog folklora, kao isto tako i obimni materijal kompozitora za stvaranje većih umetničkih dela. Na planu kompozicije njegova djetlatnost je razgranata. Tu je svega pripadaju horske kompozicije, obrade narodnih melodija, orkestarske minijature pretežno za duvački orkestar, itd.
Horška pesma „Sa Lovćena“, čija se harmonija tematizira na citiranoj crnogorskoj narodnoj melodiji varoške tradicije sa ustaljenim tonskim odnosima kroz karakteristične snage tečajnika sa povećanim sekundama, rezultirao je hromatskim pozivanjem. Radi se u stvari o harmonskom a – molu koji je autor na samom početku kompozicije, u trajanju od jednog takta, pokazao je melodiju u niskom kretanju glasova, da bi u drugom taktu izvršio podelio dionica koja se nalazi u građevinskoj platformi. U harmonskom pogledu prvi deo pjesme pokazuje sirovost u akordskim vezama koje se kreće na relaciji tonika – dominanta, jer kratak dah melodija, podvrgnut zahtevima teksta, nije dozvoljeno korišćenje složenja harmonskog izraza. Drugi odsjek pjesama, poslovi izlaganja tonuskim građevinama i tekstom, čiji su osnovni činovi dva osmorska stiha, završava autentičnim kodeksom koja označava kraj jedne kontrastne cjelinske karakteristike za narodno pjevanje.
Pored izvornog narodnog stvaralaštva, Milošević je pokazao interesovanje za umjetničku poeziju za koje je vezao svoj individualni i stvaralački izraz, bez upotrebe folnih citata. To se nedvosmisleno ogleda u kompoziciji „Crnorac Crnogorki“ na stihove Đure Jakšića sa izraženim romantičnopoetskim akcentom. Kompozicija se sastoji od niza malih rečenica koje je u harmonskom smislu, svojim završetkom ne obezbeđuje uslov za njihovo povezivanje u većim muzičkim celinama u obliku perioda. Međutim, kompozitor je kroz srodne tonalitete znalačke radio pjevačke dionice koje je u zajedničkom nastupu, ocjenjuju akordske sklopove. Oni se javljajuu obliku kvintakorde, malih i umanjenih četvorozvuka i svog raznovrsnog zvučnog obojenog stvaranja specifičnog izraza “- (Vukašin Vlahović). Ako je mali kompozicioni opus, jednostavan i nepretenciozan u izgovoru, solidno tehničke činjenice ostaje značajan kao dokument svog vremena i kao verzni donos prvih razvojnih etapa muzičkog stvaralaštva u Crnoj Gori. “ Uz pobrojane aktivnosti – dirigenta, muzičkog pedagoga, etnomuzikologa, kompozitora, muzičkog organizatora – Milošević je bio član i predsjednik mnogih naših muzičkih institucija i udruženja kao što su Udruženje muzičkih i folklornih umjetnika,predsjednik Udruženja muzičkih umjetnika Crne Gore,član Udruženja kompozitora Crne Gore,dirigent Pozorišnog orkestra Cetinjskog pozorišnog društva 1919-1931,Narodnog pozorišta Zetske banovine 1931-1941,Narodnog pozorišta Zetski dom 1941-1944,Narodnog pozorišta Crne Gore na Cetinju 1944-1955,umjetnički direktor profesionalnog folklornog ansambla NR Crne Gore “Oro” sa Cetinja, član i dirigent Cetinjske filharmonije, urednik Muzičkog programa Radija Cetinje i radija Crne Gore u Titogradu i drugih, što ukupno svjedoči o njegovom djelu koje je ostalo kao trajan spomenik u širenju muzičke i druge kulture crnogorskog naroda.
Izvori: N.Racković, Leksikon crnogorske kulture, Dob, Podgorica 2oo4. str. 476.
87-ULICA HUMCI –NOVA broj 13 i 14
Sada neimenovana od Lovćenske (START) prema Humcima
Ova ulica ima dva kraka. Jedan je takozvani Umački put koji vodi od Lovćenske (start) do kuća Miloševića a drugi vodi od Lovćenske (malo iznad starta) do kuća Tomaševića.
Neimenovana ulica koja vodi od Lovćenske (Start za auto trke) prema kućama starosjedilaca zaseoka HUMCI (koje se tako zvalo i kad je u Cetinjsko polje došao Ivan Crnojević) predlažem da se zove ULICA HUMCI.
88-ULICA ĐURA DRAŠKOVIĆA – Od Ratka Đurovića do Vučedolske (Bojana -BIVŠA PETROGRADSKA- Na Grudi)
ĐURO DRAŠKOVIĆ
Kapetan crnogorske vojske Đuro Drašković rodjen je na Čevu 1880. godine. Bio je stameni ratnik i oficir. Do smrti je bio odan crnogorskom barjaku i domovini Crnoj Gori. Kao oficir istakao se u balkanskim ratovima (1912-1913). Učesnik Prvog svjetskog rata (1914-1916), do vojnog sloma Crne Gore i njenog pada pod austro-ugarsku okupaciju. Potom je bio interniran u austro-ugarski zarobljenicki logor, iz kojega je pušten krajem 1918. godine. Prva je žrtva Božićnog ustanka.
Odlukama tzv. Podgoričke skupštine od novembra 1918. godine energično se suprotstavio. Nije prihvatio velikosrpsku okupaciju i nasilnu aneksiju Crne Gore, već se s oruzjem u ruci borio za pravo, cast i slobodu svoje drzave. Jedan je od glavnih organizatora Božićnjeg ustanka crnogorskog naroda, podignutog januara 1919. godine. U njemu je bio jedan od vodećih vojnih komandanata i njegova je prva žrtva. Poginuo je 6. januara 1919. godine herojski, u borbi sa srpskom okupacionom vojskom i domaćim bjelaškim janjicarima u Cetinju iznad Škrke i Bogdanova Kraja.
Sin kapetana Đura Draškovića, Golub Drašković (1916-1995) pripadao je crnogorskom nacionalnom pokretu i zelenaškoj vojsci kojom je komandovao veliki prijatelj i saborac njegovog oca general Krsto Zrnov Popović, vojni vođa Božićnjeg ustanka januara 1919. godine. Golub Drašković bio je uz Krsta Popovića skoro do samog kraja Krstovog života, zapravo, bezmalo sve do njegove pogibije u sukobu sa potjerom OZNE u noći 13/14. marta 1947. godine u Cucama. Kada je general Krsto Popović vodio svoju potonju bitku u životu, Golub je Drašković bio u grupi koja mu je pomagala, spasavala ga i jatakovala u Katunskoj nahiji. Golub Drašković se dvadesetak dana prije pogibije Krsta Popovića predao komunističkim vlastima u Crnoj Gori na prijedlog Jova Kapičića. Bio je osuđen prvo na 15 godina robije. Potom mu je zatvorska kazna preinačena i smanjena na 7 godina, koje je izdržao po zatvorima u Crnoj Gori. Golub Drašković je osuđen zato što je pripadao Štabu “Crnogorske nacionalne komande” i “Lovćenske brigade” koji je tokom Drugog svjetskog rata bio pod komandom Krsta Popovića i što je skoro do same Krstove pogibije bio uz njega kao njegov prijatelj, jatak i saborac.
Kada je 1918. godine Kraljevina Crna Gora postala žrtva velikosrpske invazije, okupacije i aneksije kapetan Đuro Drašković bio je predvodnik Čevljana u oružanom otporu uništenju crnogorske države i nacionalnom obespravljivanju Crnogoraca. Heroj je narodnog ustanka “Za pravo, čast i slobodu Crne Gore” izvedenog januara 1919. godine. Lojalan kralju Nikoli i institucijama pravnog poretka Kraljevine Crne Gore ustao je u odbranu crnogorskog državnog i etniČkog individualiteta.
U jednom pismu koje je upućeno sa Njeguša 1. decembra 1918. godine kapetanu Đuru Draškoviću sa Čeva i kapetanu Dušanu Vukoviću iz Prediša (Bjelice) stoji da su crnogorski ustanici odložili podizanje ustanka za određeno vrijeme »dokle vojvoda Djuro Petrović i brigadir Vučinić provedu organizaciju u svojim mjestima«. Politički vođa Bozićnjeg ustanka bio je Jovan Simonov Plamenac iz Crmnice, koji je emigrirao prije nego što su borbe otpočele, a vojnički vođa ustanka bio je Krsto Z. Popović. Iz Katunske nahije, pored Krsta Popovića, ustaničke vođe bili su i: komandiri (majori) Petar Lompar, Sćepan Mijušković, Milo Martinović, Petar Gvozdenović, Joko Martinović, kapetani: Đuro Drašković, Dušan Vuković, Andrija Dragutinović, Niko Kasćelan, Đuro Kapa, Marko Z. Popović, Blagota Martinović, poručnik Janko Pešikan i drugi.
Svoje političke ciljeve i zahtjeve Štab crnogorskih ustanika, koji se nalazio u Bajicama kod Cetinja, pod komandom Krsta Popovića, izložio je i u ovom aktu:
“Skupština odrzana u Podgorici u dane 11. i 13. mjeseca novembra 1918. godine, sazvana je protiv ustavnih odredaba naše zemlje, a najviše protiv volje apsolutne većine crnogorskog naroda, što je dalo povoda da se – protiv skupštinske odluke kojoj ste Vi izvršni organi – digne opšti pokret i ustanak u Crnoj Gori.”
Već su prošla dva dana, da se prestolnica Cetinje nalazi u opsadi od strane nekoliko hiljada ustaških četa, koje sa nestrpljenjem očekuju da čim prije uljegnu u prestolnicu Cetinje, te svojim ulaskom uspostave stanje koje dostojno odgovara crnogorskom imenu i budućoj državi Jugoslaviji.
Da bi se izbjeglo prolijevanje bratske krvi, koja ako poteče istorija neće pamtiti, potpisati Ustanički odbor našao je za shodno da izvršnom odboru uputi izražaj volje crnogorskog naroda u sljedecćem:
I – Mi smo svi složni da Crna Gora udje punopravno sa ostalim pokrajinama u jednu Jugoslovensku državu bez ikakvih unutrašnjih političkih granica, a oblik vladavine ostavljamo da punopravno riješi redovno izabrana skupština svih jugoslovena – Konstituanta – čemu ćemo se srdačno pokoriti.
II – Mi tražimo da prethodno jedan narodni sud pronađe krivce za sve događaje koji su bacili ljagu na naše oružje i da tek onda čista vedra čela pristupimo velikoj jugoslovensloj zajednici, za koju su i najstariji naši preci najvjerniji zatočnici bili.
III – Tražimo anuliranje odluka Podgoričke skupštine i nove slobodne izbore za Crnu Goru, čiji će izaslanici punovažno rješavati sve naše sadašnje domaće poslove, te privremeno predstavljati Crnu Goru iznutra i izvana.
Za izvršenje rada po ovom programu, ustaničke trupe sjutra 23. ovog mjeseca umarširaće u prijetonicu Cetinje i radi uspostavljanja budućeg reda zaposjesti će sva nadleštva, u koju svrhu s naše strane bit ce očuvan najbolji red, te sa ovim preko vas opominjemo vojsku koja se sada nalazi u Cetinje da sa svoje strane ne bi izazivala prolijevanje bratske krvi- u kojem slučaju smatrali bi se odgovornim članovi toga Odbora, a mi sa svoje strane dajemo časnu riječ da će kako život tako i imovina svakom biti zagarantovani, sem u slučaju da budemo napadnuti.
Bajice, 22. decembar 1918. godine
U ime Ustaničkog Odbora
Kapetan Krsto Popović, s. r.“.
Ovaj memorandum je iz Bajica 22. decembra 1918. godine, u ime ustaničkog Odbora poslao kapetan Krsto Popović “Komandi Jadranskih trupa” i tzv. “Izvršnom odboru Cetinje”, te komandantu savezničkih trupa u Kotoru generalu Polu Venelu. Ovaj Memorandum i ustaničke zahtjeve u ime ustaničkog Odbora sa upustvima za vođenje pregovora odnijeli su i predali u Štab srpskog generala Dragutina Milutinovića crnogorski oficiri Đuro Drašković i Mirko Grujičić. Na ovo pismo crnogorskim ustanicima odgovorio je komandant okupacionih srpskih trupa u Crnoj Gori general Dragutin Milutinović.
U tom odgovoru general Milutinović je 23. XII 1918. godine naveo, pored ostalog, da će sa svojim »trupama i ostalim naoružanim Crnogorcima održavati red, i nikakve naoružane trupe ne mogu ulaziti u varoš – grad Cetinje, a da ne sretnu naoužani otpor sa naše strane«. U svojim Memoarima general Milutinović navodi da je crnogorskom ustaničkom stabu poručio: »Na svaku i najmanju demonstraciju odgovoriću topom i mitraljezom«. Bila je to uvertira u početak krvavih obračuna.
Na jednom sastanku nekolicine organizatora crnogorskog ustanka održanom u Bokovu 13/26/ XII 1918. godine, odlučeno je da se pozovu srpske trupe da do 20. XII 1918/ 2. januara 1919. godine napuste Crnu Goru, a ako to ne učine da će ih Crnogorci silom protjerati sa svoje zemlje. Na tom skupu je bilo dogovoreno da crnogorski ustanici osvanu oko Cetinja i da ga opsadiraju 21. XII 1918/ 3. I 1919. godine. Raspored trupa bio je odredjen na način da Đuro Drašković bude komandant Čevljana i Zapadnog sektora Crnogorskih ustaničkih snaga.
Oficiri Đuro Drašković i Mirko Grujičić su kopiju ustaničkih zahtjeva predali generalu Milutinoviću. U aktu kojeg su Drašković i Grujičić predali Milutinoviću traži se da se srpska vojska mirno ponaša i da se ne miješa u unutrašnje stvari Crnogoraca. Medjutim, ustaničke zahtjeve je general Milutinović u razgovoru sa Draškovićem i Grujičićem odbio.
Tako će do oružanog obračuna doći na krvavi Badnji dan, 6. januara 1919. kada je sa crnogorskim ustaničkim snagama jedan od njenih komandanata kapetan Đuro Drašković probao nemoguće: da izmijeni zlu sudbinu Kraljevine Crne Gore. Iako je Bozićnji ustanak ugušen u krvi, mora mu se priznati očinstvo za sve one mučne godine borbe “za čast, pravo i slobodu Crne Gore” koje su se potom dogodile i u kojima se, mada očajnicki, dokazivala i potvrdjivala u krvi crnogorska državotovorna i nacionalna svijest i posebnost.
Crnogorske ustaničke snage su 24. XII 1918./6. I 1919. godine krenule u akciju nastupanja prema Cetinju u cilju njegovog oslobadjanja. Tada su srpska vojska i bjelaši zapucali, otvorili žestoku vatru na njih. Prvo je došlo do otvaranja vatre na sektoru Orlova Krša. Borbe ustaničkih snaga i okupatorskih srpskih formacija počele su 6. januara 1919. godine u 8 sati izjutra i trajale su čitav dan. Srpska vojska i bjelaši koristili su u sukobu artiljerijska oružja. U početku sukoba na zapadnom sektoru poginuo je kapetan Djuro Drašković, jedan od vodećih ustaničkih vodja.
Stradao je u borbi da se sačuva crnogorski barjak, koji je ulaskom srpske vojske u Crnu Goru oskrnavljen od strane domaćih renegata (bjelaša). Naime, 1918. godine stara crnogorska zastava nije poštedjena. Crnogorski barjak sa dvoglavim orlom domaći izrodi u službi srpske okupacione vlasti su skinuli sa Cetinjskog Dvora i brutalno, ogavno ga oskrnavili. Da napomenem da je crnogorsku zastavu u vrijeme okupacije Austro-Ugarska iz rojalistickog pijeteta i obzira ostavila nedirnutu. Ali, kad je Crna Gora 1918. godine prisajedinjena Srbiji crnogorska zastava nije poštedjena, nego je skinuta sa Dvora na Cetinju, zgažena i uprljana na mjestu đe je bio monogram kralja Nikole, t.j. na mjestu đe su inicijali crnogorskog suverena izvezeni. To je okupacionom srpskom generalu Dragutinu Milutinoviću, komandantu Jadranskih trupa, rekao crnogorski kapetan sa Čeva Đuro Drašković, saopštivši mu da su to uradili crnogorski potudjenici. General Dragutin Milutinović je to naveo u svojoj memoarskoj gradji. Naime, okupacioni srpski general Dragutin Milutinović u svojim Zabiljeskama (Arhiv SANU 11441/11443, 1-8.) veli i ovo:
»Komandir Đuro Drašković i ovi kod Belvedera rekoše mi da je crnogorsku zastavu poštedela i Austrija, a da je s našim dolaskom skinuta sa Dvorca na Cetinju i da ju je neko uprljao i to gde je ime kralja Nikole izvezeno. Upitam da nije ko to od nas izvršio. Rekoše mi da su to Crnogorci izvršili. Pored toga oficiri u Bajicama pokazaše mi i na samovolju policijske vlasti u Danilovom Gradu gde su kaznili na 10 dana zatvora jednog mladića, što je rekao da je Crnogorac a nije kazao da je Srbin; i kod Belvedera jedan od pobunjenih oficira reče mi, da je deset dana kažnjen što je nosio medalju kralja Nikole«.
Kapetan Đuro Drašković, crnogorski junak i patriota, bio je jedna od prvih žrtava u Božićnom ustanku crnogorskom početkom 1919. godine. Ubijen je na Cetinju 6. januara 1919. godine prilikom ustaničkog jurisa na okupacione trupe na zapadnom sektoru iznad Cetinja. Kako piše istaknuti bjelaš Jovan Ćetkovic, koji je neposredno učestvovao u ugušivanju januarskog ustanka 1919. godine na području Cetinja, u svojoj knjizi «Ujedinitelji Crne Gore i Srbije«, Dubrovnik 1940, situacija na zapadnom frontu oko Cetinja (iznad Škrke i Bogdanova Kraja) bila je najteža. »Protivnika mnogo, ovdje je najjaca njina snaga, a imaju jake zaklone. Nase puške i mitraljezi ne mogu da ih dignu iz ovih klisura, bombe smo već sve utrošili, artiljerije za ovaj front nemamo. Bljeskaju sablje protivnickih oficira, a poneki se prkosno ukaže i razdere koliko ga grlo nosi. Na desnom našem krilu tako se ukaza jednom, prkosno, izazivački, na nepunih sto koraka pred našima sa isukanom sabljom protivnički vođa kapetan Đuro Drašković i podviknu:- »Kralj Nikola jaše vranca, a kralj Petar na magarca«. Jedan naš omladinac zgodno ga uze na nišan i obori ga jednim metkom. Drašković pade mrtav«, piše Jovan Ćetković.
Nikola Tomanov Zec, u svojim Memorima, piše i ovo: »Zelenaši su sa svoje strane činili sve da do krvi ne dodje. Oni su čak i poslije Vukotićevog dolaska u Bajice preduzeli još jedan put što se moglo u prilog mirnog rješenja. Po prethodnom dogovoru i pristanku bjelaša poslali su kapetana Đura Draškovića kao pregovarača. U času kada se Drašković slobodno i sa povjerenjem približavao bjelaškoj strani (iznad Bogdanovoga kraja) sa bjelaške strane ispaljen je na njega plotun i Drašković je pao mrtav. To je bio povod za otvaranje žestoke vatre sa obije strane, koju niko više nije mogao spriječiti«.
Đuro Drašković je za pravo, čast i slobodu Crne Gore dostojanstveno poginuo, pjevajući jednu crnogorsku rojalističku i patriotsku pjesmu, noseći crnogorski slavni krstaš barjak u jednoj, a sablju u drugoj ruci. U stavu gorštačkom, lovćenskom, oficirskom pao je pokošen okupacionim kuršumima. Prema određenim izvorima, kapetan Đuro Drašković je, pri potonjem izdisaju, uputio teške riječi na račun političkog vodje ustanka Jovana Simonova Plamenca, koji je, umjesto da sa svojim snagama učestvuje na frontu protiv okupacionih srpskih trupa, bez opaljenog metka pobjegao u inostranstvo. Prema iskazu ljudi koji su prisustovali momentu njegove smrti kapetan Đuro Drašković je izgovorio: »Plamenče, Plamenče, kuća ti se iskopala što me izdade«.
Izvor: Novak Adžić, Sudbine crnogorskih patriota, Dux,Podgorica 2oo4.g.2o3-215.
89-ULICA MIRKA BRATIČEVIĆA
Sada neimenovana, od ulice Peka Pavlovića do i kroz Švedsko naselje dobila bi ime Ulica Mirka Bratičevića …
MIRKO BRATIČEVIĆ (1933-1989)
Rođen je 13 juna 1933 godine na Cetinju gdje je završio osnovnu školu i gimnaziju. Sa neshvatljivom ljubavlju za muzikom, školovanje ga je vodilo preko Beograda, Zagreba i Bostona i do drugih značajnih svjetskih centara. Jedno vrijeme imao je i vlastiti ansambl, koji je naprosto plijenio Evropom, ali i van nje.
Živio je dugo u Švedskoj u Geteborgu ali s Cetinjem u mislima. Osnivač je i internacionalnog zbora “Rade Tomov”, koji je podjedanko okupljao i Jugoslovene i strance. Mirko Bratičević, spada u rijetke Crnogorce koji su za svoje stvaralaštvo dobili pregršt kako domaćih, tako i međunarodnih priznanja.
Svojim ugledom čovjeka, muzičara, kompozitora i neprevaziđenog džez-pijaniste i dirigenta, njemu je pošlo za rukom da sve što je zamislio podari rodnom gradu.
Što se dalje nalazio, stalno je bivao sve bliži Cetinju, “sanjajući braću na okupu” – “onda kada prošlost u čovjeku najviše i najjače govori”.
Idejni je tvorac manifestacije “Cetinjani svome gradu”, koja je prvi put organizovana 1973 a zablistala u punom i čini se neponovljivom sjaju 1986 godine, kada je grad pod Lovćenom pretvorio
u stjecište muzičara, književnika, slikara, sportista… Bili su tu, Danilo Kiš, Dado Đurić, Dimitrije Popović, Tereza Kesovija, Ksenija Cicvarić, Vjera Miranović, Nikola Popović, Dragica Tomas, Mišo Pajović, Veselin Vujović i mnogi drugi.
Bolovao je od vječite nostalgije za Cetinjem. Prilikom njegovog zadnjeg susreta sa Cetinjem, 23 januara 1989 godine, dok je gledao panoramu Cetinja sa benziske pumpe, rekao je svojim prijateljima: “Vi ne znate u koliko lijepom i čarobnom gradu živite”.
Smrt ga je sustigla svega četiri dana kasnije u Geteborgu. U to vrijeme bio je na mjestu rektora Muzičke akademije u tom gradu. Kada je na Novom groblju na Cetinju 1. jula 1989. godine položena urna s pepelom, od Mirka se oprostio pokojni Radovan Jablan riječima : “… Evo, umrije u dalekom svijetu Mirko Bratičević, čovjek-gigant”.
Mirko je bio muzički umjetnik, pedagog i dobrotvorkoji je pola života proveo u Švedskoj i u znak sjećanja na njega i sve što je uradio za Cetinje smatramo da ulica koja vodi do Švedskog naselja i kroz njega treba da nosi njegovo ime.
Literatura: Cetinjski list, Radovan Jablan
90-ULICA PETRA ZVICERA
Od Katunske kroz naselje (blizu spomenika Božićnim ustanicima)
PETAR ZVICER
Crnogorski narod je ustao na oružje na Božić 1919 (po julijanskom kalendaru) sa ciljem da poništi odluke veleizdajničke tzv. Podgoričke skupštine (od 26. novembra 1918) i da Crnu Goru oslobodi od vojne okupacije Srbije.
Vođa jedne od crnogorskih ustaničkih, gerilskih, komitskih četa u borbi protiv velikosrpske okupacije i aneksije Crne Gore, izvršene 1918. godine, bio je mladi i hrabri crnogorski patriota
Petar Zvicer (rođen 1896. godine u Rokočima, u Cucama, a ubijen od strane srpske vojske i žandarmerije 28. decembra 1923. godine u Šćepan dolu, u Rubežima kod Nikšića).
Kratko o zločinu nad njegovom familijom:
Srpska patrola od 12 žandarma, kojom je zapovijedao major Kecmanović, u noći između 25 i 26. aprila 1923. došla je kod porodične kuće Zvicera u selu Rokoči da traži Petra. Kada su vidjeli da ga tu nema, unutar kuće su zavezali Petrovu majku Anđu (bila je stara oko 60 godina), suprugu Zagorku (oko 23 godine), sestru Planu (20 godina), brata Vidaka (13 godina), te troje Petrove maloljetne djece, zaklali ih i zapalili a babu Đurđu su zavezali za trešnju ispred kuće da gleda kako gori njena poklana porodica.
Premda su o ovom zločinu u parlamentu Kraljevine SHS izvijestili poslanici Crnogorske stranke dr. Sekula Drljević i Savo Vuletić, protiv odgovornih srpskih vojnika nije povedena istraga ili suđenje.
Predlažem da ulica od Katunske (pored kuće Vidaka Radevića) prema spomeniku Božićnim ustanicima nosi ime Petra Zvicera.
Literatura: Novak Adžić – sajt: montenegrina.net
91-ULICA IVANA BOROJEVA – Od Donjokrajske do brda
Predlažem da neimenovana ulica sa kojom počinje teritorija Donjeg kraja dobije ime ULICA IVANA BOROJEVA
IVAN BOROJEV
Pri kraju prve polovine 15. vijeka (oko 30 do 40 godina prije Ivana Crnojevića) doselio se na Podlovćenski dolac vojvoda Ivan Borojev iz Starog Vlaha (Zlatibora). Bio je ne samo glasoviti junak i sposoban harambaša, već i izuzetno mudar i dalekovid čovjek.
Po dolasku na Podlovćenski dolac, Ivan Borojev sa ženom Jelicom i sinovima Borojem, Vladislavom, Vušurom i Dragoslavom, je bio prinuđen da krči šumu i stvara plodno zemljište. Posebnu pažnju posvetili su stočarstvu, za koje su imali povoljne uslove.
Rječica Cetina je bila prije toga ostavila tok cetinjskim poljem tako da je ličila na običan potok.
Ivan je uspio je da uspostavi trgovinske odnose sa Mletačkom Republikom, isporučujući joj kastradinu i poznati lovćenski sir, za one potrebe u kojima su oni oskudijevali.
U Podlovćenskom polju Ivan je sa sinovima podigao kuće za stanovanje. Ovo mu se mjesto dopadalo jer je blizu more i Skadarsko jezero, pa se tu stalno nastanio.
Savjetovao je sinove, “da što prije podignu crkvicu na najpogodnije mjesto i da je posvete rođenju sv. Bogorodice i da njega i ženu mu Jelicu ukopaju onđe, đe misle crkvu graditi – ako bi umrli prije podignuća crkve; da paze Dolac i da ga dobro rade; da im je najljepše mjesto kućama ispod prisoja sjevernijem krajem Doca; da se ljube, slušaju i složno žive; da se ne uznose od siromaha; da budu čuvari narodnijeh običaja, svojih svetinja, branioca slobode, branioca vjere i zakona i da budu pokorni zetskijem gospodarima.”
Na kraju je poručio sinovima da ako izvrše njegove amanete, biće dostojni zvat se sinovima vojvode Ivana i imaće pristupa i mjesta kod ljudi.
Ivan Borojev je u dubokoj starosti proživio u novoj postojbini pet-šest godina, pa je umro, a uskoro po njegovoj smrti umrla je i njegova žena Jelica. Sinovi su ih ukopali na Velju Gomilu, đe odrede graditi crkvu, a na grobove su navalili dva velika kamena, koji se i danas mogu vidjeti pred Vlaškom crkvom.
Oko trideset godina prije dolaska Ivana Crnojevića na Cetinje sinovi Ivana Borojeva podigli su crkvu na „Velju Gomilu” (danas Vlaška crkva) opleli je prućem, oblijepili blatom, pokrili slamom i posvetili rođenju sv. Bogorodice,
Stanovnici iz okola nazvaše ovu crkvicu „Vlaška” pa joj to ime ostade za vazda.
Podlovćenski dolac prozvan je Cetinjem po rijeci Cetini, no pošto je ona čitava presušila, a pošto je Ivan Crnojević ogradio manastir i dvorac na uvoru rječice Cetine, pa stanovnici izokola i sinovi vojvode Ivana Borojeva ne šćeše se pošlje zvati „Starovlašanima”, no „Cetinjani”, tako ih nazvahu i docniji naseljenici na Cetinje, pa docnije to ime „Cetinjani” primiše svi naseljenici Podlovćenskog doca”.
Literatura: -Ivanišević Jovan, Podlovćensko Cetinje – Javor, Novi Sad, 1892. – Ljubomir Kapisoda: Vlaška crkva
92-ULICA BOROVIČKA
Sada neimenovana – Vučedolske kroz naselje Borovik
Predlažem da se neimenovana ulica na Grudi koja ide Ulice Vladike Danila (ranije Vučedolske) ulice prema Boroviku tj kućama u ovom reonu zove ULICA BOROVIČKA
93-ULICA KAPETANA ANGELA
Sada neimenovana – Od Donjokrajske i Ivana Borojeva do brda
Predlažem da neimenovana ulica u Donjem kraju, koja je poznata zimi kao ski staza dobije ime
Henrik August Angel (1861-1922)
Henrik August Angel rođen je 1861. godine u mjestu Luster (Norveška) a umro je 1922. godine.
Bio je norveški kapetan, koji je u Crnu Goru prvi put došao 1893. godine na poziv knjaza Nikole da obučava skijanju vojsku i civilstvo iz vojnih, praktičnih i sportskih razloga. Sa njim su u Crnu Goru
došle prve skije, tako da time Crna Gora i cetinjske padine u podnožju Lovćena postaju kolijevka skijaškog sporta na Balkanu.
Zadivljen crnogorskom borbom za svoju samostalnost napisao je tri knjige o Crnogorcima: “Kroz Crnu Goru na skijama” 1895, “Sinovi crnih gora” 1896. godine i „Moćni narod – priče iz Crne
Gore“, koja još nije doživjela izdanje na našem crnogorskom jeziku. Knjigu “Kroz Crnu Goru na skijama” je posvetio norveškoj mladeži, kao primjer kako se treba boriti za nezavisnost svoje zemlje. Tekst ove knjige je nekoliko decenija bio omiljeno štivo norveške omladine i informacije dobijene čitanjem ove knjige bile su njihovo prvo saznanje o jednoj dalekoj zemlji, koje su je i približile norveškom narodu. Zahvaljujući Angelu, Crnogorci nijesu više morali da se muče hodajući kroz snijeg. Skije su brzo postale moda, a Angel je s razlogom dobio status heroja u Crnoj Gori.
Literatura: Kroz Crnu Goru na skijama
94-ULICA BOŽIDARA IVANIŠEVIĆA
Predlažem da se sada neimenovana ulica od Ulice Ivana Borojeva do brda –nazove Ulica Božidara Ivaniševića koji je afirmaciji i očuvanju crnogorske narodne baštine posvetio cio svoj život …
BOŽIDAR IVANIŠEVIĆ (1920-2012)
Božidar Ivanišević se rodio 31. decembra 1920. godine na Cetinju, u porodici Donjokrajca Đura Krstova Ivaniševića i Marice rođene Nikolić iz Dobrote. Božidar je završio tri razreda osnovne škole na Cetinju, dok je IV razred i malu maturu završio u Senti. Peti Gimnaziju je maturirao na Cetinju.
Božidar je od djetinjstva pokazivao zanimanje za muziku. Od svoje muzikalne majke učio je stare crnogorske pjesme. Istu je sklonost pokazivao i nakon preseljenja u Vojvodinu. Božidar je lijepo pjevao dalmatinske pjesme i nastupao zajedno s Branislavom – Branom Martinovićem, koji je svirao gitaru. Nastupali su na plesnjacima, a kasnije je Božidar i samostalno nastupao. Godine 1937-1938 Božidar je bio član društva ‘Budućnost’ u kulturnoj sekciji, gdje je glumio u komadima s pjevanjem, kao što je ‘Đevojačka kletva’. Godine 1940. postao je član SKOJ-a i bio omladinski rukovodilac. Od 13. jula 1941. sudjelovao je u Narodno-oslobodilačkom pokretu, kao pripadnik Cetinjske čete Lovćenskog odreda, sa zadatkom u pozadinskomu štabu na Cetinju. Uhapšen od Italijana, robijao je u cetinjskomu zatvoru, gdje je obolio na pluća i postao trajni invalid. Po izlasku iz zatvora, nakon nekog vremena se prebacio u Hrvatsku. Godine 1944, u Zagrebu, počeo je da piše pjesme za horove. Kao pripadnik Jugoslavenske armije, od maja do oktobra 1945. uključio se u kulturno-prosvjetnu sekciju i pjevao u horu Prve armije. Pjevanje je usavršavao oko godinu dana kod profesora Fritza (Miroslava) Lunzera i Draga Hržića. Godine 1947. zapjevao je na Radio Zagrebu, gdje je primljen kao solista za zabavnu i narodnu muziku. Pjevao je prvenstveno narodne pjesme, među kojima naročito stare crnogorske pjesme. Bili su to prvi snimci crnogorskih narodnih pjesama na radio talasima poslije II svjetskoga rata.
Godine 1951. započeo je snimati gramofonske ploče – ukupno dvadesetak ploča. Na prijedlog profesora i dirigenta Slavka Zlatića, prešao je u Državni narodni ansambl narodnih igara ‘Lado’ kao solist, što nije uspjelo nikome prije ni poslije njega. Nastupao je sa starim pjesmama bez muzičke pratnje. U stilskom i izražajnom pogledu uzori su mu bili Vuka Šeherović i Rešad Bešlagić. Gostovao je i u Sovjetskomu Savezu s muzičkim ansamblom ‘Montenegro 5′, kao i u Kursalu u Bernu u Švajcarskoj. Učestvovao je na jugoslavenskim festivalima ‘Beogradsko proleće’ i na Ilidži, i osvojio dvije prve nagrade. Godine 1963. i 1968. gostovao je u Sjedinjenim Američkim Državama, a 1976. i u Kanadi. Oslanjajući se na najbolje tradicije crnogorskoga izvornog melosa komponovao je veći broj pjesama s različitom tematikom.
Božidar Ivanišević je najviše djelovao na području narodne muzike tokom svog 35-godišnjeg boravka u Sarajevu. Tu je s kolegama osnovao Udruženje muzičara Bosne i Hercegovine i bio njegov prvi predsjednik tokom osam godina. Plod njihovog rada je i organizacija festivala narodne glazbe Ilidža.
Godine 1992. napustio je Sarajevo, sklanjajući se od strahota rata i vratio u Crnu Goru. Tu se trajno nastanio u svojoj kući u Prčanju, u Boki Kotorskoj.
Dobio je “13 novembarsku nagradu” Cetinja a 2003 godine dobio je i Trinaestojulsku nagradu za životno djelo.” Umro je u Kotoru, 22. februra 2012 godine.
Božidar Ivanišević, jedan od najistaknutijih stvaralaca crnogorske narodne muzike, svoju ljubav prema Crnoj Gori pretočio je u brojne pjesme, a među najpoznatijima su “Pod Lovćenom zeleni se trava”, “Jedno jutro u svitanje zore”, “Pivljanka”, “Donji Kraj”, “Kad prošetam Crnom Gorom” i mnoge druge, koje su postale dio muzičkog blaga.
Literatura: Knjiga – Brošura o Božidaru Ivaniševiću
95-ULICA BORE STANKOVIĆA
Sada (mala) neimenovana (DRUGI KRAK)- od ulice Josipa Broza Tita prema ulici Crnogorskih heroja …
Zbog bratimljenja Cetinja sa Vranjem 13. novembra 1970 godine jednoj ulici je dato ime Bore Stankovića. Kako sam predložio da se ta ulica da dr Niku Miljaniću, smatram da je najbolje da se susjedna neimenovana (koja se do sada tretirala kao dio ove ulice) nazvove ULICA BORE STANKOVIĆA.
BORISAV STANKOVIĆ (1876-1927)
Borisav Stanković je osnovnu školu pohađao u rodnom Vranju, a gimnaziju u Vranju i Nišu. Pravni fakultet (ekonomsko-politički odsijek) završio je u Beogradu. Kao stipendista Ministarstva prosvjete Srbije boravio je u Parizu (1903-1904. godine). Radio je kao činovnik u Ministarstvu finansija i Ministarstvu prosvjete Srbije. U toku Prvog svjetskog rata kraće vrijeme je boravio na Cetinju (1915. godine).
Počeo se baviti književnošću još u nižim razredima gimnazije. Prvu zbirku priča „Iz starog jevanjđelja“ objavio je pri kraju srednjoškolskog obrazovanja. Njegova najznačajnija djela su: pripovjetke „Stari dani“ (1902. godine), drame „Tašana“ i „Koštana“ (1902. godine) i roman „Nečista krv“ (1911. godine), njegovo najbolje djelo, koje mu je donijelo slavu do tada najvećeg srpskog pisca i tvorca modernog srpskog romana.
Literatura: Vikipedija
96-ULICA DR NIKA MILJANIĆA
Od Crnogorskih junaka do Josipa Broza (Prvi krak Ulice Bore Stankovića)
- NIKO P. MILJANIĆ (1892-1957)
Niko Miljanić je osnovnu školu pohađao u rodnom Cetinju i Ženevi, a gimnaziju u Ženevi i Lozani. Studije medicine je završio (1910-1918. godine) i odbranio doktorat (1920. godine) na medicinskom fakultetu u Parizu. Bio je jedan od utemeljivača i prvih profesora Medicinskog fakulteta u Beogradu (1920-1941. godine, 1946-1954. godine). Između dva svjetska rata osnovao je i rukovodio sa više medicinskih ustanova u Beogradu, a na nakon Drugog svjetskog rata organizovao je zdravstvenu službu u manje razvijenim krajevima širom Jugoslavije. Na njegovu inicijativu osnovano je Društvo crvenog krsta Crne Gore.
Učestvovao je u Prvom (1912-1913. godine) i Drugom (1913. godine) balkanskom ratu, Prvom (1914-1915. godine) i Drugom (1941-1945. godine) svjetskom ratu. Bio je predsjednik Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja (ZAVNO) Crne Gore i Boke (1943. godine), član
AVNOJ-a i predsjednik crnogorske antifašističke skupštine narodnog oslobođenja (CASNO)(1944. godine).
Objavio je veći broj naučnih i stručnih radova iz oblasti anatomije i hirurgije. Izabran je za člana Francuske hirurške akademije . Bio je redovan član Naučnog društva Crne Gore (1950-1957. godine).
Dobitnik je francuskog Ordena legije časti, jugoslovenskog Ordena narodnog oslobođenja prvog reda.
Literatura: INTERNET + Materijal dobijen od Pavla Miljanića
97-ULICA TEODORA VALERIA
-Sada neimenovana – od Ulice Peka Pavlovića do naselja Škrka
TEODOR VALERIO (1819 – 1879)
Teodor Valerio rođen 1819 u livnici Herseranž, blizu Lonvia (Longwy) u Freancuskoj. Odao se rano umjetnosti i postao već u petnaestoj godlini đak čuvenog slikara Šarlea. Sa njim je 1836
obišao Njemačku, Švajcarsku, Italiju, Siciliju, i otuda donio crteže i akvarele koje je sa uspjehom izlagao tokom 1838. godine.
Među tim početničkim radovima Teodora Valeria nalaze se i motivi iz naših krajeva.
Valerio je 1864 godine duže vremena proveo obilazeći Dalmaciju i Crnu Goru i nakon toga je izložio niz akvarela i crteža, pod naslovom: La Dalmatie i Le Montenegro.
Čuvarka oružja, lula i kolijevka pred cetinjskim manastirom (1876), Crnagorski senator (1876), Devojka iz Njeguša (1876), Svještenik sa crkvenim barjakom, Pastirka sa albanske granice, Odlazak na trg u Kotor (1864), Garda crnogorskog Kneza, Unutrašnjost crnogorske kuće (crnogorska porodica), Crnogorski stražar, Brđanka, Naricanje pred cetinjskim manastirom (1876), S trga na Cetinju, Crnogorac sa hercegavačke granice, Crnogorska parodica oplakuje svoje poginule pred cetinjskim manastirom, Crnogorke na Cetinjskom bunaru, Puškaranje crnogorskih vojnika (1877), su nazivi radova iz tog perioda.
U knjizi Šarla Iriarta objavio je pored drugih drvoreza i Dječaka iz Njeguša, Crnogorca iz Grahovca i Mladu Crnogorku iz Riječke Nahije.
Teodor Valerio je umro 14 septembra 1879, u Višiu. Njegove akvarele i skice otkupila je francuska država još prije 1870, i oni se sada nalaze u Biblioteci Lijepih Vještina (Ecole nationale superieure des Beaux-Arts, 14, rue Bonaparte), u dosijeu »Etudes sur les populations hongroises, slaves et valaques«.
Njegova uljana slika “Crnogorska porodica oplakuje svoje mrtve” nalazi se u muzeju u Mecu.
Rađeni “s prirode”, na licu mjesta, sa velikom savjesnošću i ljubavlju, njegovi portreti govore u isti mah oku i srcu. Jer pod izrazitim crtama, ovih lica, pod živopisnom nošnjom umjetnik je težio, i uspijevao, da, otkrije njihovu dušu, onu prisnu poeziju kojom je nadahnut svaki njihov stav.
Koliko je on tu ulagao truda, svjedoče mnogobrojne studije, skice, koje su mu služile za kompozicije, o kojima govore hroničari njegovih izložbi. Valerio je, pored portreta davao i vjernu sliku predjela, grupa (ljudi, žena, đece), nošnje, oružja, konja, stada. Modeli su mu uvijek bili stvarne ličnosti.
Izvjesne tipove, naročito ženske, malo je idealizavao, ali ostajući pri tom uvijek u tonu. Na to ga je, u ostalom, navodila ljepota žena u Crnoj Gori, klasična pravilnost njihovih crta i patrijarhalna otmenost njihovog držanja. Za “Čuvarku oružja pred cetinjskim manastirom” Ronša nalazi da “opisuje cio život svoga plemena” a za pratioce crnogarskog senatora, da “u svojim traljama’ izgledaju još ponosniji nego i sam senator”. Nije čudo šta se, ovdje-ondje, nazire i naličje naše patriarhalnosti, na primer u grupi koja silazi sa crnogorskih krševa na trg u Kotor: dok čovjek mirno
korača sa zabačenam puškom iza vrata, žena pored njega, »ka domaća životinja«, posrće pod svojim teretom.
U knjizi “Jugoslavija u očima francuskih umjetnika” koja predstavlja veliku i značajnu zbirku slika, akvarela i bakroreza Teodora Valeria i jedan od najizrazitijih dokumenata te vrste o nama na Zapadu, nalaze se slikarski i grafički dokumenti iz naših krajeva, ilustracije naših predjela i naselja, naših tipova i našeg narodnog života. Bez obzira na umjetničku vrijednost oni su davali mogućnosti zapadnom svijetu da “vidi” našu zemlju i naše ljude.
Slikar Teodor Valerio je zaslužio da bude poznat kod nas i da jedna ulica na Cetnju nosi njegovo ime.
Literatura:
-Teodor Valerio i Teofil Gotje, slikari naših narodnih tipova, Miodrag Ibrovac
98-ULICA ALFREDA TENISONA
Predlažem da se sada neimenovana ulica (pored teniskih terena SC “Orlov krš”) od Njegoševog parka tj. od Islandske ulice do Ulice štampara Makarija nazove ULICA ALFREDA TENISONA.
ALFRED TENISON (1809-1892)
Lord Alfred Tenison veliki humanista i čuveni engleski pjesnik, glorifikovao je u svojim stihovima Crnu Goru i Crnogorce, zbog njihove nekompromisne borbe protiv Osmanlija. Posvetio im je poznati sonet, koji glasi:
Crna Gora
„Uzdigli su se onamo gdje njihov carski orao jedri,
Sačuvali su svoju vjeru, svoju slobodu, na toj visini,
Čestiti, nemašni, divlji, naoružani danju i noću
Protiv Turaka; ČIJI UPADI NIGDJE NE PRODIRU
Glavačke krenu, ali ne mogu ni da kroče
I Polumjesec sav crven od krvi posrće iz boja
Pred njihovim neustrašivim stotinama ničice lete
Na hiljade niz grebene i kroz doline.
O najmanji među narodima! ti velika Crna Goro,
Ti prestole od kamena, s kog uzleće carski oro,
Petvjekovni branioci zore protiv turskog mraka
Nikada otkada tvoje Crne litice privukoše oblake i ukrotiše oluju
Nije disalo pleme moćnijih gorštaka“.
Pjesmu je napisao u Londonu 1877 godine i pozvao engleskog državnika Gledstona da o njoj napiše komentar. Malo je ko do danas (u prozi), pa gotovo ni sam Njegoš, tako uzdigao crnogorsku prošlost i njeno oružje, kao što je to učinio engleski državnik Gledston u svojoj apoteozi Crnoj Gori.
Smatram da Alfred Tenison, velikan poetske riječi i oduševljeni poklonik crnogorskog slobodarstva zaslužuje jednu ulicu na Cetinju.
Literatura: sajt: montenegrina.net
99-ULICA MARKA MILJANOVA
Od Vučedolske do Miloša Vuškovića (Mila Milunovića)
Vojvoda Marko Miljanov do sada nije imao nikakvo spomen obilježje na Cetinju a smatram da treba da se nađe u ovoj istorijskoj priči iz više razloga.
VOJVODA MARKO MILJANOV POPOVIĆ
Marko Miljanov je bio perjanik knjaza Danila, komandir Kuča, vojvoda i senator. Vatreno krštenje imao je kao četnaestogodišnjak (1847. godine). Učestvovao je u crnogorsko – turskim ratovima 1862. godine i 1876-1878. godine. Posebno se istakao hrabrošću i umiješnošću u komandovanju u mnogim čuvenim bitkama a posebno u velikoj pobjedi crnogorske vojske na Fundini (1876. godine). Od 1873. godine imao je krupnih uspjeha u pridobijanju glavara albanskih plemena. Sarađivao je sa dr. Valtazarom Bogišićem na „Imovinskom zakonu Crne Gore“ za oblast Albanije. Bavio se i književnim radom. Njegovo najznačajnije književo djelo je „ Primjeri čojstva i junaštva “ (1901. godine). Smatran je jednim od najvrednijih karaktera koje je dala jedna zemlja. Dobio je rusko odlikovanje, Orden Velikomučenika Georgija četvrtog reda.
Literatura: Vikipedija-Marko Miljanov Popović
100-ULICA VISARIONA BORILOVIĆA
Predlažem da se sada neimenovana ulica – od Ulice vladike Danila do Đinova brda nazove Ulica Visariona Borilovića
VISARION BORILOVIĆ
Poslije smrti vladike Ruvima III u januaru 1685. godine skoro pola godine vladičanska stolica nije bila popunjena, što je imalo teških posljedica na odnose među crnogorskim plemenima. Na skupštini crnogorskih glavara na Cetinju u maju iste godine iz svih katunskih, riječkih, crmničkih i lješanskih plemena za novog Cetinjskog vladiku izabran je Visarion Borilović. Zatekavši Crnu Goru popaljenu i posvađanu, odmah je pristupio mirenju i ujedinjenju crnogorskih plemena i u tome je uspio za tri godine. Potom su njegovom velikom zaslugom pridobijena brdska plemena: Kuči, Piperi, Vasojevići i dio Bjelopavlića. Na njegovu inicijativu održana je 1688. godine skupština crnogorskih vladara na Cetinju na kojoj je donijeta odluka da se traži pomoć od Mletaka radi zajedničke borbe sa Turcima, a zatim je na Zboru na Gradcu iste godine odlučeno da se ustane na Turke. U doba vladike Visariona Borilovića Turci nijesu uspjeli da podvlaste nijedno crnogorsko pleme niti da ga prisile da plaća danak.
Ustanak 1688. godine označio je početak novog perioda u istoriji u kome Crna Gora u prvi plan svoje politike stavlja zbacivanje vrhovne turske vlasti, a ne kao do tada, očuvanje autonomije pod njom.
Literatura: -Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
101-ULICA NOVAKA RAMOVA JOVOVIĆA
Od ul. Vučedolske ulicom kroz naselje do ispod Đinovog brda
Novak Ramov Jovović (Markovina, Katunska nahija, 1834 — Nikšić, 1910) bio je crnogorski brigadni barjaktar. Učesnik je Hercegovačkog ustanka 1875. godine, prvo kao jajoš (uskok) u odredu Peka Pavlovića, a zatim kao barjaktar čete. Od 1876. godine je brigadni barjaktar. U ratu od 1876—1878. godine, borio se u sastavu Čevsko-bjeličkog bataljona. Potiče iz junačke porodice Jovovića iz malog sela Markovine, koje se nalazi pod planinom Garač, u oblasti nekadašnje Katunske nahije. Njegov otac Ramo i stričevi pop Luka i pop Milo (takođe i izuzetan guslar) su bili odlikovani heroji Crne Gore još od vremena bitke na Grahovcu 1858. godine. Njihovo junaštvo u borbama protiv Turaka, nagrađivano je i od strane knjaza Nikole I Petrovića Njegoša.
Još kao dijete, Novak sa šesnaest godina polazi u borbu zajedno sa četama svojih stričeva po cijeloj tadašnjoj Hercegovini. Istoričari ga opisuju kao izuzetno bistrog i snalažljivog borca, vještog u rukovanju oružjem.
Kao jedan od najboljih crnogorskih heroja, posjedovao je brojna odlikovanja među kojima su: grahovska medalja, Obilića medalja, Đurđevski krst, medalja za hrabrost, tri ruska ordena, turska zvijezda, Danilov krst prvoga reda, italijanski krst i mnogi drugi.
Ovaj junak je došao glave mnogim turskim zulumćarima: Osmanu Zvizdiću, begu Jusufu Džidiću, Arslanu Ferizoviću, Arslanu Bauku, bratu najboljeg turskog junaka iz Nikšića, Ahmeta Bauka, čiju je kuću Novak dobio na poklon od knjaza Nikole. Tu je živio sve do svoje smrti, 1909. godine, kada je, po želji Nikole I Petrovića Njegoša sahranjen na uzvišici pored hrama Svetog Vasilija Ostroškog u Nikšiću. Hram je sagrađen u znak sjećanja na Crnogorce i Hercegovce koji su poginuli u borbama za oslobođenje od Turaka u periodu od 1875. do 1880. godine.
“Ordenje se nije moglo vidjeti od široke struke prebačene preko prsiju i ramena. U lijevoj ruci drži kratak čibuk. Ovako skroman, jednostavan i neupadljiv, ulivao je još više ljubavi i poštovanja. Mnogi su znali da je to onaj neustrašivi Novak Ramov, da je samo u borbi na Grahovcu posjekao četiri turske glave a na Vučjem Dolu tri. Znali su da je sedam puta teže ranjavan, tri zrna da su mu prošla kroz grudni koš, nekolika kroz noge, obje ruke osakaćene, a desna potpuno. Znali su i to da Novak nikad ne govori o junaštvu. Samo bi na pitanja odgovarao i pričao o borbi i drugim junacima, a o sebi uzgred i ponešto. Znali su i to da Novak neobično voli djecu, da je u stanju sa malim djetetom razgovarati po nekoliko sati, učiti ga igrama i pričati mu o Turcima i Crnogorcima.” (Znameniti crnogorski i hercegovački junaci – Marko Vujačić)
Izvori: Vujačić Marko, Znameniti crnogorski i hercegovački junaci,knji.1, Cetinje, 1951 i knjiga 2,3 i 4. Beograd 1952,1953 i 1956.
102-ULICA SULE RADOVA
Predlažem da se sada neimenovana ulica od Ulice Nikole Tesle do Ulice 4 Josipa Broza Tita (iza E-Distribucije) nazove ULICA SULE RADOVA
SULA Radov RADULOVIĆ (1790-1872)
Nije do sada tačno utvrdjeno kada je rođen Sula Radov Radulović, ali se pretpostavlja da je rođen 1790. godine u Komanima. Umro, je u osvit proljeća, 1872. godine – na crkveni praznik “Cvijetni” i bio sahranjen, o državnom trošku, uz prisustvo dvora i svih predstavnika državnih organa ondašnje Crne Gore. Dakle, živio je, po navedenoj pretostavci, 82 godine. Pravo mu je ime (kršteno) – Kostadin.
Radulovići su se u Komane doselili sa Čeva. Otac Sulin je Rade Muratov, a majka Dokna, od Pejovića iz Komana. Nadimak Sula mu je dao narod.
Imao je četiri sina, i to: Sava, Marka, Boja i Njenja. Kad mu je bilo 15 godina, ranjen je u nogu, u jednom ratu sa Turcima i od tada je bio hrom. Nije pohadjao školu. Sulu je, od vladara Petrovića, zapazio Petar I, čin kapetana mu je dao vladika Rade, raskapetanio ga je knjaz Danilo, a rehabilitovao knjaz Nikola.
Za vrijeme Petra I, Sula je postao član Kuluka, prve jedinstvene sudske institucije u Crnoj Gori, koja je uspostavljena 1798. godine. Istakao se, kao član te institucije, i, kao takvog, cijenio ga je Petar I. Po nekim izvorima, Sula je učestvovao, veoma mlad, sa knezom Mrđanom Jovanovićem, na suđenju u manastiru Stanjevići – opatu Dolćiju, sekretaru Petra I, kao jedan od 48 biranih Crnogoraca. Kao član Kuluka, već je bio prepoznatljiv po zalaganju za pravdu i pravilnost, javno ističući: »Ne može čojek griješit – ako istinu reče. Griješi bi, ako je zaturi i krije od ljudi.« Vođen ovom mišlju i tim životnim stavom, trudio se da, u izricanju presuda, bude oštar i pravičan, odnosno da presude zaštite pravoga, a pogode krivoga. Znao je, tada, govoriti: “Lako je čojeka ubiti u boju –još lakše u osveti, ma je muka, u ime naroda, po pravdi kaznu mu izreć! Čojeku, tada, ne uzimaš samo život, no i čojstvo, a to je više od života.”
Na prijedlog Senata, i preporuku Novaka Cerovića, Petar I je postavio Sulu za komansko-zagaračkog kapetana, jer je već bio glasovit i cijenjen čovjek u ondašnjoj Crnoj Gori. Takodje je – 1832. godine, postao član Gvardije i pročuo se širom Crne Gore, kao najpravičniji i najumniji gvardijan.
Sula je, za Njegoševo vrijeme, bio oduševljen otvaranjem škola, pa je pokušavao da u Komanima otvori školu, što mu nije pošlo za rukom. No, onda je pozvao u Komane jeromonaha Evgeniju Nikića, iz Podgorice, da bi opismenio nekoliko komanskih momaka. Nikić je, neko vrijeme, boravio u Komanima, o čemu svjedoči njegova rukopisna knjiga »Molitva svetih vračeva«, koju je poklonio popu i komandijeru Simu Raduloviću. Govorio je tada Sula: »Čojek ne traži mnogo: koru ljeba – da nije gladan, knjigu – da nije slijep i slobodu – da smije zborit.«
Sula je, za svoje rane mladosti, u svom najbližem društvenom okruženju, stasavao kao neko ko je izuzetno pametan, darovit i plemenit. Dakle, na sebe je skretao pažnju, ne toliko fizičkim izgledom, koliko svojom duhovnošću i moralnošću. Kad je stasao, u selu, bratstvu, plemenu, a, kasnije, kapetaniji, svi su mu se, takoreći, obraćali za savjet, da im pomogne u porodičnim i životnim teškoćama, da riješi sporna pitanja, te, na taj način, postajao je, sve više, psihološka, moralna i duhovna potreba ljudi, njihov orijentir, savjetnik i presuditelj, čovjek kojem se vjerovalo u svakom pogledu, neko ko sve razumije i koji hoće i može svima pomoć.
Literatura: sajt: montenegrina.net
103-ULICA dr ANTA GVOZDENOVIĆA – NOVA broj 33
Od Donjokrajske (pored kuća Abramovića) do brda
Dr. ANTO GVOZDENOVIĆ (1854-1935)
Anto Gvozdenović je osnovno obrazovanje stekao u rodnim Ćeklićima (Cetinje). Poslije drugog razreda Bogoslovije na Cetinju (1869-1971. godine) odredjen je za studije medicine koje je zavšio u Moskvi 1879. godine. Govorio je ruski, francuski i italijanski jezik. Učestvovao je u crnogorsko – turskom ratu (1876. godine), rusko – turskom (1877-1878. godine), ratu u Turkmeniji (1879-1880. godine), rusko – japanskom (1904-1905. godine), balkanskim ratovima (1912-1913. godine) i Prvom svjetskom ratu 1914-1916. godine). Poslije rusko – japanskog rata dobio je ruski čin general – lajnant. Odlikovan je ruskim Ordenom Svetog Stanislava prvog i trećeg stepena s mačevima,
Ordenom Svetog Vladimira trećeg i četvrog stepena s mačevima, Ordenom Svete Ane trećeg stepena i Ordenom Danila i trećeg i četvrog stepena.
Literatura: Dr Đuro Batrićević 2011 – Dr Anto Gvozdenović General u tri vojske
104-ULICA PRINCEZE KSENIJE – NOVA broj 2
Od Vučedolske pored kuće Tasana kruži i izlazi kod kuće Latkovića opet na Vučedolsku – NOVA (Može se dati nekoj drugoj znamenitoj ženi jer će Ksenija imati spomenik)
PRINCEZA KSENIJA PETROVIĆ 1881-1960
Osma ćerka kralja Nikole, Ksenija, obrazovanje je stekla na cetinjskom Dvoru, kod stranih učitelja. Govorila je ruski, njemački i francuski jezik i jednako se zanimala za društvene i za prirodne nauke. Bila je desna ruka svome ocu, njegov najsavjesniji sekretar. Nije se udavala, iako su za brak sa njom bili zainteresovani srpski kralj Aleksandar Obrenović i bugarski car Ferdinand..Ksenija je prva žena na Balkanu koja je vozila automobile. Pisala je memoare i uspješno se bavila fotografijom. Bila je članica Bečkog društva za fotografiju. Umrla je u Parizu u krajnjoj nemaštini i osami. Njeni zemni ostaci preneseni su 1989. Godine, zajedno sa ostacima njenih roditelja i sestre Vjere, na Cetinje.
Literatura: Anđe Kapičić, Crna Gora u magičnom oku princeze Ksenije
105-ULICA JOVANA POPOVIĆA LIPOVCA – NOVA broj 38
Neimenovana ulica od Lovćenske (iza Rasadnika) do Čermakove ulice
JOVAN POPOVIĆ LIPOVAC (1856-1919)
Jovan Popović je osnovnu školu i gimnaziju učio u Kotoru, Zadru, Zagrebu i Beogradu. Po okončanju srednje škole završio je artiljerijsku akademiju u Moskvi. Od 1883-1898. godine živio je na Cetinju. Čin brigadira crnogorske vojske dobio je 1890. godine, a čin general-majora u rusko-japanskom ratu 1904-1905. godine. Bio je ađutant knjaza Nikole. Istakao se hrabrošću i vještinom u komandovanju u Hercegovačkom ustanku (1875. godine), crnogorsko-turskom ratu (1876. godine), rusko-turskom ratu (1877-1878. godine), ratu u Turkemniji (1879-1880. godine), rusko-japanskom ratu (1904-1905. godine) i Prvom svjetskom ratu (1914-1918. godine) kada je komandovao divizijom u borbi protiv Njemaca u Galiji.
Za vrijeme boravka na Cetinje (1883-1989. godine) učestvovao je u kulturnom i javnom životu Crne Gore. Objavio je 6 knjiga od kojih su najznačajnije: „Rusija i Crna Gora“ (1883. godine) i „Crnogorci i crnogorske žene“ (1887. godine). Bavio se i poezijom i prevodilačkim radom. Najpoznatije pjesme su mu: Bosanski osvetnik“ i „Izdajica“. Bio je jedan od pokretača amaterske pozorišne umjetnosti. Igrao je kao glumac-amater u prvim predstavama „Balkanske carice“ u „Zetskom Domu“ 1888. godine.
Odlikovan je ruskim odlikovanjima: „Krstom Sv. Đordja“ prvog stepena i „Ordenom Sv. Vladimira“ i Crnogorskom Obilića medaljom.
Literatura: Jovan Popović Lipovac, Matica crnogorska, 2019.
106-VOJVODE KRCA PETROVIĆA
(Od crnogorskih junaka sa izlaznim priključkom na crnogoske junake)
VOJVODA KRCO PETROVIĆ ( Njeguši 1821.g. – Cetinje, 19.2.1883.g.) je najistaknutiji crnogorski junak svih vremena što potvrđuje broj ratnih trofeja koje pripadaju ovom heroju. Crnogorski vojvoda, vojskovođa i državnik. Rođen i kršten pod imenom Nikola, poznat je pod imenom Krco sa kojim je zastupao Crnu Goru u oficijelnim političkim i diplomatskim misijama u zemlji i inostranstvu. Legendarni crnogorski ratnik koji se proslavio u ratovima 1852, 1853,1858,1862 i 1876.godine.
U ratovima 1853 i 1862. bio je zamjenik glavnokomandujućeg crnogorske vojske Velikog Vojvode Mirka i u pojedinim operacijama glavnokomandujući crnogorske vojske. Ratovao je od svoje 13.godine života, od 1834. godine kada je pobio prve neprijateljske otomanske borce. Od tada je postao strah i trepet za neprijatelja. O njegovom junaštvu su se pričala i pisala čuda. Opjevan je u crnogorskoj narodnoj epskoj poeziji. U svoje vrijeme slavljen kao niko stičući ogromnu popularnost u crnogorskom narodu. U odbrani Ostroga 1852. godine golim rukama je odbio vrele turske topovske granate i eksplozive spašavajući crnogorske branitelje ove svetinje i ćivot Sv. Vasilija Ostroškog, što je jedinstven podvig u istoriji crnogorskog ratovanja. Bio je najistaknutiji od prvih 22 branioca ostroške svetinje. U završnoj fazi te odbrane se probio sa 3oo svojih boraca kroz 4oooo turske vojske. Svoje herojske podvige ponavlja u ratu 1853, u slavnoj grahovačkoj pobjedi 1858. kada je bio komandant lijevog krila crnogorske vojske i odbrani Cetinja 1862.godine. Posjekao je sto turskih glava – više od ijednog crnogorskog junaka, više od Baja Pivljanina, Nikca od Rovina, Novaka Ramova Jovovića, Novaka Miloševa Vujoševića, Peka Pavlovića, Kenja Stankova Jankovića, Velikog vojvode Mirka, Marka Miljanova, Jola Piletića i svih drugih znanih i neznanih crnogorskih heroja. U bici na Vučjem dolu 1876. kao član Glavnog štaba knjaza Nikole, iako štapski starješina, posjekao je 12 turskih vojnika i oficira, a Muktar pašu je gonio do vrata Bileće. Dvanaest teških rana koje je zadobio u ratovima nijesu slomile njegovo čelično tijelo. Njegove grudi su krasila brojna i najviša ruska, francuska, austrijska i crnogorska ratna odlikovanja. Bio je senator – član Crnogorskog Senata. Godine 1865 i 1866. je potpredsjednik Senata i zamjenik predsjednika Vojvode Mirka. Teška bolijest ga je spriječila u daljem obavljanju visokih državnih dužnosti i učešća u brojnim misijama u zemlji i inostranstvu. I pored bolijesti i liječenja brojnih teških rana, on iako invalid i dalje ratuje okončavajući svoju ratničku karijeru u vučedolskoj pobjedi i bitkama Veljeg rata 1876-1878.godine. Kao državnik vršio je prijem visokih državnih stranih delegacija. Sahranjen je sa najvišim državnim i vojnim počastima. Bio je posljednji stric knjaza Nikole I Petrovića Njegoša. Krco-Krsto, Nikola Petrović Njegoš je bio sin Joka Stijepova Petrovića Njegoša, rođenog brata Stanka Stijepova, oca knjaza Danila i Velikog Vojvode Mirka. Kako je knjaz Nikola Mirkov 186o, smrću knjaza Danila postao vladar Crne Gore, njegov stric, rodom, očev brat od strica Nikola-Krsto da nebi nosio vladarevo ime i poistovjećivao se sa njim, preimenuje se i dobija novo ime Krco, postajući vojvoda, senator i potpredsjednik Senata, te zamjenik glavnokomandujućeg i komandujući crnogorske vojske u pojedinim ratnim operacijama).
IZVORI I LITERATURA:
Zastava ( Novi Sad), god.1883. broj 34.strana 3.(nekrolog vojvodi Krcu).
Glas Crnogorca,god 12./1883.g. broj 27.str.4. (nekrolog: Posljednji stric Njegovog Visočanstva knjaza,Krco Petrović)
Orlić(časopis i kalendar),Cetinje, 1865 (strana 24) i 1866(strana 18).
Gopčević Spiridon,Crnogorsko-turski rat 1876-1878, Vojno delo, Beograd 1963. strane 83, 423-424.
107-KOTORSKI PUT
– Od Katunske prema Duboviku do puta za Njeguše
Da pođemo u susret našim starim komšijama …
108-ULICA JOVANA Đ. IVANIŠEVIĆA
Od Donjokrajske do brda
JOVAN ĐUROV IVANIŠEVIĆ (1861-1889)
Prvi školovani muzičar porijeklom iz Crne Gore je Jovan Ivanišević, učitelj, dirigent, kompozitor, muzički pisac i reorganizator muzičkog školstva.
Rođen je na Cetinju 07.01.1861 godine gdje je i završio osnovnu školu i gdje je živio do 1875 godine. Potiče iz siromašne porodice pa su mu djetinjstvo i mladost prošli u velikoj oskudici i stalnoj borbi za materijalnu egzistenciju. Godine 1875 sa dobrovoljcima prelazi u Srbiju i Beograd a 1876 godine učestvuje u boju protiv Turaka. Nakon toga pohađa Učiteljsku školu u Beogradu.
Na dalje školovanje u Prag odlazi 1885 godine i tamo završava Orguljsku školu. Prve članke na muzičke teme piše 1886 i 1887 godine kada i komponuje dječiju kompoziciju “Učimo se”.
Kada se vjerila crnogorska princeza Milica za knjaza Petra Nikolajevića 1889 godine on piše kompoziciju prema tekstu Radoja Roganovića za koju dobija visoku ocjenu od strane muzičkih stručnjaka: “U sastavu se opaža lijep dar i vještina …” Studije je završio 28 oktobra 1889 godine ali je i umro iste godine 21 decembra u Pragu gdje je i sahranjen.
Ivanišević je bio prvi crnogorski školovani muzičar, kome je prerana smrt prekinula muzičku karijeru i velike stvaralačke mogućnosti. Po umjetničkoj vrijednosti, neka njegova djela mogu da se porede sa stvaralaštvom jugoslovenskih kompozitora u doba romantizma. Prije svih, to su solo pjesme i horske kompozicije, oblici koji su bili karakteristični i za pozni romantizam. Od horskih kompozicija najpoznatije su mu: Devojčin i slavujev svatovac, Laku noć i Plamen, a od solo pjesama: Kaži mi kaži, Ala je lep i Sećanje.
Pisao je i klavirsku muziku
Literatura: Internet …
Evo djelova šeme novopredloženog stanja: 1.Gornji dio grada – 2.Srednji dio grada – 3.Gruda – Donje polje 4. Spisak ulica od 1 do 108.
PS: Žao mi je što iz tehničkih razloga ova mapa novopredloženog stanja nije mogla da se objavi cjelovita a da bude pregledna …
PREDLOZI ZA NOVE NAZIVE I LOKACIJE TRGOVA
1-TRG SLOBODE
TRG GOLOOTOČKIH ŽRTAVA NA AUTOBUSKOJ STANICI TREBALO BI PREIMENOVATI U TRG SLOBODE. NA ZGRADI AUTOBUSKE STANICE TREBA OSTAVIT SPOMEN PLOČU DA SU JE PODIGLI GOLOOTOČKI ZATVORENICI A POŠTO SU SE GOLOOTOČANI BORILI ZA SLOBODU “NAĆI ĆE SE” U NOVOM NAZIVU TRGA.
Treba stub visine 3 m zamijeniti sa reljefnom stijenom visine 7,5 m (košta oko 20.000 e) prema idejnom rešenju Veska Pejovića jer stijena simbolizuje Crnu Goru a orao slobodu ili raspisati konkurs za SPOMENIK SLOBODI.
2-TRG RODOLJUBA
TRG SLOBODE KOD SPOMENIKA LOVĆENSKA VILA TREBA PREIMENOVATI U TRG RODOLJUBA. MISLIM DA OVDJE NIJE POTREBNO OBRAZLOŽENJE.
3-TRG KRALJA NIKOLE – Predlažem da se Dvorski trg preimenuje u TRG KRALJA NIKOLE
KRALJ (KNJAZ) NIKOLA PETROVIĆ (1860-1921)
Knjaz Danilo je za svog nasljednika imenovao sinovca Nikolu Mirkova Petrovića. Knjaz Nikola je rođen 1841. godine. U Trstu je učio osnovnu školu (1851-1854. godine), a u Parizu je pohađao poznatu srednju školu – Licej Luja Velikog (1856-1860. godine). Govorio je francuski, italijanski, njemački i ruski jezik.
Knjaz Nikola je vrlo energično vodio spoljnu politiku. Posjetio je Rusiju (1868. godine) od koje je Crna Gora dobijala stalnu pomoć, Prusku (1868. godine) i Italiju (1873. godine). Održavao je prijateljske veze sa Grčkom i Rumunijom. Nastojao je da održi što bolje odnose sa Austro – Ugarskom. Razmišljao je o zajednici balkanskih naroda. Radio je na stvaranju zajednice sa Srbijom smatrajući da je to prvi uslov za oslobođenje od turske vlasti. Crna Gora je 1866. godine sklopila savez sa Srbijom koji je postao osnova prvom Balkanskom savezu (1912. godine).
Neposredno pred rat sa Turskom 1876. godine, Crna Gora i Srbija su potpisale novi ugovor o političkoj i vojnoj saradnji. Nakon izbijanja ustanka u Hercegovini 1875 godine, osnovni cilj crnogorske politike bio je oslobođenje hercegovačkih i brdskih plemena od turske vlasti. Za vrijeme vladavine knjaza (kralja) Nikole Crna Gora je vodila dva rata sa Osmanskim carstvom (1862.godine , 1876-1878. godine), učestvovala u dva balkanska rata (1912-1913. godine) i Prvom svjetskom ratu (1914-1918. godine). U bitkama na Vučjem dolu i Fundini 1876. godine crnogorska vojska je nanijela teške poraze turskoj vojsci. Knjaz Nikola je bio vrhovni zapovjednik crnogorske vojske u bici na Vučjem dolu. Sanstefanskim mirom 1878 godine Crna Gora je dobila međunarodno priznanje i znatno teritorijalno proširenje. Berlinskim ugovorom 1878. godine, koji je revidirao Sanstefanski mir, Crnoj Gori je priznata nezavisnost, a dobijanjem Podgorice, Nikšića, Bara, Ulcinja, Kolašina, Andrijevice, Spuža i Žabljaka njena teritorija je udvostručena. Poslije balkanskih ratova Crnoj Gori su pripali Mojkovac, Bijelo Polje, Berane, Pljevlja, Rožaje, Plav, Gusinje, Tuzi, Peć, Đakovica i dio Skadarskog jezera, čime je njena teritorija uvećana za još oko polovinu. Nakon Berlinskog kongresa (1878. godine) Crna Gora je uspostavila diplomatske odnose sa Rusijom, Francuskom, Velikom Britanijom, Austro-Ugarskom, Italijom, Turskom, Grčkom, Srbijom, Bugarskom, Sjedinjenim američkim državama i Njemačkom. Knjaz Nikola je nastojao da poslije Berlinskog kongresa postigne što bolje odnose sa Turskom, pa je u tom cilju dva puta putovao u Carigrad (1883. i 1889. godine).
Po unutrašnjem uređenju na čelu države nalazio se knjaz koji je imao neograničenu vlast. Poslije knjaza najviši organ vlasti bio je Senat koji je vršio: administrativnu, sudsku i vojnu vlast. Od 1874. godine Senat je vršio samo sudsku vlast, dok su za druge poslove ustanovljene uprave (mala ministarstva). Senat je ukinut 1879. godine i formirani su: Državni savjet, ministarstva i Veliki sud. U administrativnom pogledu Crna Gora je bila podijeljena na kapetanije. Sudilo se po Zakoniku knjaza Danila do 1888. godine kada je stupio na snagu „Opšti imovinski zakonik“ za knjaževinu Crnu Goru koji je sačinio dr Valtazar Bogišić. Crna Gora je 1905. godine dobila prvi ustav po kome je ona ustavna monarhija u kojoj zakonodavnu vlast vrše knjaz i Narodna skupština. Godine 1910. Crna Gora je proglašena za kraljevinu, a knjaz Nikola za kralja.
Od 1863. godine knjaz Nikola je radio na usavršavanju vojske. Do ustava 1905. godine crnogorska vojska je bila narodna vojska. Ponovo je popisana 1870. godine i podijeljena u bataljone koji su grupisani u brigade, a ove u divizije (1910. godine). Uvedeni su novi starješinski nazivi. Na Rijeci
Crnojevića je podignuta oružna radionica, a na Cetinju radionica za izradu municije (1865. godine). Početkom osamdesetih godina XIX vijeka slao je mladiće u Italiju, Rusiju, Francusku i druge države da se vojnički obučavaju. Vojni stanovi za obuku podignuti su na Cetinju (1896. godine), Podgorici (1903. godine) i Nikšiću (1903. godine). U Podgorici je otvorena pješadijska podoficirska škola (1895), a na Cetinju artiljerijska podoficirska škola (1903. godine) koja je iste godine premještena u Nikšić.
Odmah po proširenju države (1878. godine) osnovao je drugu eparhiju Zahumsko-Rašku sa sjedištem u Manastiru Ostrog. Podignuta su dva manastira i preko 160 crkava, a obnovljeno 12 manastira i preko 110 crkava. Između Svete Stolice (Vatikana) i knjaza Nikole, zaključen je Konkordat 1886. godine sa ciljem da rimokatolička crkva u Crnoj Gori bude samostalna i slobodna od svakog uticaja. Muslimani su odmah poslije 1878. godine dobili svog vrhovnog poglavara (muftiju). Rimokatoličko i muslimansko stanovništvo postalo je ravnopravno sa pravoslavnim. U crkvi su uvedene savremene reforme ustanovljenjem duhovnih ustava za Sveti Sinod i Konzistorije.
Njih je napisao zadarski episkop dr Nikodin Milaš, a sankcionisao (odobrio) knjaz Nikola 1903. godine odnosno 1904. godine. Na osnovu ovih ustava otvorena je na Cetinju 1904. godine prva, a u Nikšiću 1910. godine druga Konzistorija u Crnoj Gori. Parohijalno sveštenstvo je od 1863. godine bilo u obavezi da vodi knjige: krštenih, vjenčanih i umrlih.
Radio je i na osnivanju novih škola. U njegovo doba Crna Gora je dobila oko 140 osnovnih škola. Na Cetinju je 1863. godine osnovana Bogoslovija koja je trajala samo jednu godinu i ponovo otvorena 1869. godine. Iste 1869. godine na Cetinju je otvoren Djevojački institut pod zaštitom ruske carice Marije Aleksandrovne. Prva niža gimnazija (četvorogodišnja) osnovana je na Cetinju 1880. godine preuređena je u klasičnu 1885. godine da bi 1902. godine prerasla u veliku gimnaziju (osmogodišnju). U Podgorici je 1893. godine otvorena poljoprivredna škola koja je radila do 1898. godine. Niže gimnazije su osnovane u Podgorici (1907. godine), Nikšiću (1913. godine), Pljevljima (1913. godine) i Beranama (1913. godine). U Peći su 1913. godine otvorene osmogodišnja gimnazija i učiteljska škola. Poslije 1910. godine na Cetinju se osnivaju „Ženska radnička škola knjeginje Jolande“ i za djecu predškolskog uzrasta „Dječji sad Velike knjeginje Milice Nikolajevne“. Državna štamparija na Cetinju ponovo je uspostavljena 1860. godine. Na Cetinju je izlazio kalendar „Orlić“ (1865-1870. godine), nedjeljne novine „Crnogorac“ (1871-1873. godine) koje su preimenovane u „Glas Crnogorca“ (1873-1916) idr. Osnovani su na Cetinju i „Cetinjska čitaonica” (1868. godine), Vojna muzika i „Pjevačko društvo“ (1871. godine) i pozorište „Zetski dom“ (1888. godine).
Prva bolnica „Danilo I“ podignuta je 1873. godine na Cetinju gdje je 1875. godine osnovano i Društvo crnogorskog crvenog krsta. Postojale su za neko vrijeme i bolnice u Podgorici i Nikšiću. Do 1860. godine bio je samo jedan dvorski ljekar, a 1910. godine u gradovima Crne Gore radilo je 17 ljekara.
Teritorijalnim proširenjem nakon rata 1876-1878. godine i balkanskih ratova Crna Gora je dobila plodnu zemlju i gradove sa razvijenom trgovinom i zanatstvom. Godine 1869 počela je izgradnja Danilovgrada, poslije rata 1876-1878. godine novih varoši u Podgorici, Nikšiću, Baru, dok su postojeće dograđivane o obnavljane. Izgrađeno je više od 460 km puteva koji su povezali varoši u Crnoj Gori (Cetinje-Rijeka Crnojevića-Podgorica-Nikšić, Rijeka Crnojevića-Virpazar-Bar-Ulcinj, Podgorica-Kolašin-Andrijevica idr). I na njima više mostova (Carev u Nikšiću, na Rijeci Crnojevića, Zeti, Morači i dr.). Podignuta je prva željeznička pruga Virpazar-Bar (1909. godine). Izgrađeni su vodovodi u Cetinju (1892. godine) i Danilovgradu, električne centrale u Cetinju (1910. godine) i Baru (1913. godine). Nastala su i prva preduzeća: pivare „Onogošt“ (1896. godine) i „Trebjesa“ (1900. godine) u Nikšiću, monopol duvana (1903. godine) u Podgorici. Poslije 1900. godine formirano je preduzeće za rafineriju ulja sa mlinom za masline u Ulcinju i fabrika sapuna u Baru. „Barsko društvo“ osnovano je 1906. godine radi gradnje i eksploatacije barskog pristaništa i pruge Bar- Virpazar i plovidbe po Skadarskom jezeru. U Nikšiću je osnovana Prva nikšićka štedionica (1901. godine), u Podgorici prva zetska štedionica (1904. godine), na Cetinju Crnogorska banka i Narodna štedionica (1906. godine) i Hipotekarna banka (1912) i u Baru Narodna banka (1909. godine) čije je sjedište 1913. godine prenijeto na Cetinje. Crna Gora je 1906. godine dobila svoj novac „Perper“. Na Cetinju su izgrađeni: hotel „Lokanda“ (1864. godine), knjažev dvor (1867. godine), zgrada Đevojačkog instituta (1873. godine), dvorac prestolonasljednika (1895. godine), Vladin dom (1910) u koji su smješteni: vlada, ministarstva i parlament. U Crnoj Gori je uspostavljen telegrafski saobraćaj (1869. godine), poštanski (1873. godine), međunarodni telegrafski na liniji Bar – Bari (1904. godine) i telefonski (1910. godine). Crna Gora je 1871. godine dobila himnu. Knjaz Nikola je ustanovio odlikovanja: Orden „Svetog Petra“ i Medalju za hrabrost“. Bavio se i književnim radom iz kojeg se izdvajaju pjesma „Onamo, onamo“ (1867. godine) i drama „Balkanska carica“ (1884. godine).
Kralj Nikola je rođen 1841. godine a umro je 1921. godine.
Literatura:-Tomanović Lazo, Pedeset godina na prijestolu Crne Gore 1861-1910 g. , Cetinje 1910. – Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
4.PARK IVANA CRNOJEVIĆA
PROSTOR OKO SPOMENIKA IVANA CRNOJEVIĆA (OD DVORSKOG TRGA DO ARHIVA I OD OGRADE SRPSKOG POSLANSTVA DO BILJARDE) TREBA NAZVATI NJEGOVIM IMENOM KAKO BI SE LOKACIJA ZA SPOMENIK OSNIVAČU CETINJA PODIGLA NA ODGOVARAJUĆI NIVO I USPOSTAVILA RAVNOTEŽA NA OVOM PROSTORU KOJI SU
TO MORAMO PRIZNATI “POKLOPILI” PETROVIĆI … POSEBNO SE TO ODNOSI NA PODIZANJE DVORSKE KAPELE NA TEMELJIMA MANASTIRA CRNOJEVIĆA NA ĆIPURU …
5-TRG KNJAZA DANILA
SADAŠNJI TRG UMJETNIKA (PROSTOR IZMEĐU LOKANDE, ĐEVOJAČKOG INSTITUTA, ENGLESKOG POSLANSTVA) TREBA PREIMENOVATI U TRG KNJAZA DANILA. NA OVAJ NAČIN CETINJE, KOJE JE DALO NEMJERLJIVI DOPRINOS STVARANJU I OČUVANJU CRNE GORE BI DALO ADEKVATNO OBILJEŽJE KNJAZU DANILU
KNJAZ DANILO PETROVIĆ (1852-1860)
Vladika Petar II Petrović je svojim testamentom za nasljednika odredio sinovca Danila Stankova Petrovića koji je na skupštini glavara 1852. godine izabran za gospodara. Smatrao je da dotadašnji način vladavine ne odgovara potrebama Crne Gore i da treba odvojiti duhovnu od svjetovne vlasti. Senat je 1852. godine donio odluku da se Crna Gora proglasi za nasljednu knjaževinu, a Danilo za nasljednog knjaza. Time su stvoreni uslovi da Crna Gora postane moderna država. Vodio je vrlo aktivnu spoljnu politiku. Osnovnim političko-strateškim ciljem smatrao je stvaranje veće državne zajednice Južnih Slovena. Želio je da uz pomoć Rusije i Francuske dobije međunarodno priznanje državne nezavisnosti Crne Gore. Nakon bitke na Grahovcu 1858. godine u kojoj je crnogorska vojska izvojevala jednu od najvećih pobjeda nad turskom vojskom u istoriji njihovih ratovanja granica između Crne Gore i Turske prema Hercegovini je uspostavljena 1859. godine, a protokol o razgraničenju potpisan je 1860. godine. Poslije pobjede na Grahovcu Crna Gora je teritorijalno proširena za oko polovinu. Utvrđivanjem međunarodno priznate granice između Crne Gore i Turske faktički je priznata i državna nezavisnost Crne Gore. Pored stabilnosti i političkog jedinstva Crne Gore knjaz Danilo je ustanovio i nove državne institucije. Izvršen je popis vojnih obveznika 1853. godine i formirana „Krstonosna vojska“ 1854. godine. Sljedeće 1855. godine stvorena je Garda kao elitna vojna jedinica. U svim plemenima postavljeni su plemenski kapetani koji su imali administrativnu, sudsku i vojnu vlast. Na skupštini glavara 1855. godine usvojen je Zakonik koji je nazvan Zakonik Danila I. Njime je obezbjeđivana ravnopravnost pred zakonom, imovinska i lična prava, sloboda vjeroispovijesti. Uvedene su stroge kazne za izdaju zemlje, ubistvo s predumišljajem, krađu, preljubu. Plaćanje poreza postala je opšta obaveza. Za vladavine knjaza.
Danila obnovljen je rad škole 1855. godine koja je poslije smrti Petra II prestala sa radom i štamparije. Otvoreno je više novih osnovnih škola. Ustanovljeni su Alaj-barjak, glavna vojna zastava 1854. godine, četiri godine kasnije novi Alaj-barjak i Orden za nezavisnost 1853. godine. Za svog nasljednika odredio je Nikolu Petrovića.
Knjaz Danilo Petrović je rođen 1826. godine a umro je 1860. godine.
Literatura:
-Portreti knjaza Danila MC, Saša Brajović, 2019.
-Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
6-TRG UMJETNOSTI
TREBA DA BUDE U OKVIRU NOVOG UMJETNIČKOG KOMPLEKSA NA LOKACIJI STARI OBOD JER JE PROJEKTOM PREDVIĐEN TRG PA GA TREBA NAZVATI TRG UMJETNIKA
PROSTORA ZA TRG IMA DOVOLJNO…
7-TRG BALŠIĆA – URAĐENO
BALŠIĆI
Nakon raspada Dušanovog carstva u Zeti se oko 1360. godine kao jedna od najmoćnijih porodica izdižu Balšići. U početku su vladali Skadrom da bi se kasnije proširili do Kotora. Do sredine sedamdesetih godina XIV vijeka zaposijedaju Travuniju (oblast između Boke Kotorske i Dubrovnika), osvajaju Peć i Prizren i dobijaju teritorije na jugu Albanije čime njihova dinastička moć dostiže vrhunac. Kada je država postala prostrana smanjile su se mogućnosti održavanja jake centralne vlasti što je nosilo rizik njenog raspadanja. Već sredinom osamdesetih godina vladali su samo Zetom i oblastima u sjevernoj Albaniji da bi se njihova teritorija svela na usku primorsku oblast.
Ipak, u drugoj deceniji XV vijeka uspjeli su da nametnu vrhovnu vlast cijeloj Zeti. Dok su gradovi u Gornjoj Zeti imali vojnički karakter, primorski u Donjoj Zeti su bili središta robnonovčanih odnosa sa sopstvenim pravnim poretkom, crkvenom organizacijom i gradskom društvenom strukturom.
Početkom tridesetih godina XV vijeka završava se vladavina Balšića i Zeta ulazi u sastav Srbije.
Literatura: Balšići, MC, 2016.
8-TRG REVOLUCIJE – UZ PREDLOGE KOJE SAM GORE IZNIO (DA SE U PARK 13 JUL PREBACE BISTE MARKA MAŠANOVIĆA, JOVANA TOMAŠEVIĆA, JOVANA VUČKOVIĆA) … SMATRAM DA GA TREBA BOLJE UREDITI I MOŽDA PREIMENOVATI U TRG CRNOGORSKIH VLADARA…
PREDLOZI ZA NOVE SPOMENIKE
1-SPOMENIK SVETOME PETRU CETINJSKOM
U Crnogorskoj akademiji nauka i umjetnosti 25. SEPTEMBRA 2019. godine, naš Dimitrije Popović, crnogorski slikar i pisac, inostrani član CANU, održao je tribinu na temu: Prezentacija idejnog rješanja za spomenik Petru I Petroviću Njegošu – Svetom Petru Cetinjskom (na platou iznad Cetinjskog manastira), sa željom, da ovaj prijedlog pokrene inicijativu za realizaciju takvog spomeničkog kompleksa koji bi imao i praktičnu vrijednost za Cetinje i Crnu Goru…
Smatram da Petar I Petrović Njegoš, SVETI PETAR ČUDOTVORAC CETINJSKI treba dobiti odgovarajuće umjet- ničko spomen obilježje u gradu u kojem je stolovao i vladao Crnom Gorom.
Sljedeće 2020. godine navršit će se 190 godina od njegove smrti.
Bila bi to prilika da se umjetničkim spomenikom naše vrijeme oduži jednoj od najvećih i najznačajnijih ličnosti crnogorske istorije.
SVETI PETAR ČUDOTVORAC CETINJSKI živi u svijesti crnogoraca kao neprolazni svjetovni lik i kao vječna duhovna ikona.
II
Razrađujući studije za skulpturu razmišljao sam o izuzetnoj ličnosti Petra I Petrovića Njegoša. Čitao sam njegove Poslanice i podsjećao se na važne datume u istoriji Crne Gore za vrijeme njegove vladavine. Zadivljuje Vladičina duhovna veličina, moralna snaga, autoritet mudrog državnika i hrabrog vojskovođe, čovjeka koji je hrišćanske vrline sprovodio u život. Sebe je žrtvovao za dobro Crne Gore. ,,Zaboravio sam – piše u jednoj poslanici – i na moju dušu i na moje zdravlje a prijenuo za vas i za drugu braću crnogorce, da ne izgubite, nego da izdržite svoje poštenje i slavu i da utvrdite vašu predragu voljnost i slobodu, koju vi je Bog darovao mimo svakoga naroda na svijetu.“
Radeći na studijama za spomenik razmišljao sam i o najprikladnijoj lokaciji na kojoj bi skulptura bila postavljena. Analizirajući za tu svrhu javne površine grada smatrao sam kako bi plato iznad cetinjskog manastira bilo najprikladnije mjesto za spomenik SVETOM PETRU ČUDOTVOTCU CETINJSKOM.
III
Dva su razloga za izbor ove lokacije.
Prvi, skulptura čovjeku koji je još za života dobio atribut sveca bila bi postavljena u neposrednoj blizini manastira i crkve, sakralnog objekta u kojem je Petar I kao duhovni i svjetovni poglavar Crne Gore obavljao crkvene obrede i državničke dužnosti.
Drugi, danas zapušteni prostor iznad cetinjskog manastira može postati značajno i atraktivno mjesto, zahvaljujući skulptorskom rešenju, koje uključuje i namjensko uređenje tog prostora, a što bi omogućavalo izvođenje multimedijskih programa, književnih večeri, kamerne koncerte, teatarske predstave i tome slično. Stara bi crnogorska prijestonica na taj način dobila atraktivan lokalitet s bogatim programima kulturnih sadržaja.
IV
Spomenik SVETOM PETRU ČUDOTVORCU CETINJSKOM zamišljen je kao bronzana skulptorska kompozicija od više elemenata. U formalnom i simboličkom smislu izražavala bi crnogorskog vladiku i državnika sugerirajući posmatraču njegovu duhovnu i svjetovnu veličinu, veličinu onoga koji je propovijedao i sudio, blagosiljao i proklinjao, nosio mač i ljubio krst. Spomen obilježje je koncipirano kao scena, kao prizor koji na nov način obogaćuje formalno i simbolički postojeći prostor odnosno ambijent. U likovnom smislu karakteristike skulpture se odnose na njene figurativne i apstraktne elemente, na organsku i geometrijsku formu. Stroga naglašena simetričnost kompozicije ima karakter modernog oltara odnosno ikonostasa u čijem središtu stoji vladika i poglavar Crne Gore. Dvije trouglaste forme postavljene sa strana središnjeg pravougaonog oblika kompozicije potenciraju njegovu izražajnost. Simbolizuju na apstraktan način dinamiku događaja burnog vremena vladičinog života. Geometrijske forme u skulptoralnoj kompoziciji takođe upućuju i na hrišćanski misticizam svetog broja tri. Skulptura kojom dominira frontalna strana kao jedina izražajna vizura kompozicije, takođe na simboličan način potencira istorijsko-mistični topos, trougao Orlov krš s grobom vladike Danila, ćivot svetog Petra u cetinjskom manastiru i Njegošev grob na Jezerskom vrhu.
Monumentalna kružnica simbolizuje oreol koji je u skladu sa atributom hrišćanskog sveca, ČUDOTVORCA CETINJSKOG. U smislu značenja sakralne dimenzije skulpture, kružnica takođe simbolizuje nebo, univerzum, odnosno ,,vječno postojanje“. Za brigu o zemaljskom postojanju upozoravao je sveti Petar da su ljudi braća ,,moleći svakoga i zaklinjući da u miru i slozi žive“, kako je zapisao u Poslanicama. Vladika desnom rukom blagosilja udjeljujući mir i slogu svojemu narodu. U lijevoj ruci drži svetu knjigu, izvor vjere, znanja i nadahnuća, mudrosti i duhovnog prosvjetljenja. I sam sklon pisanju, pisanom je riječi djelovao i na izvjestan način pomoću riječi vladao.
Figura svetog Petra visine 7 metara izrađena bi bila u visokom reljefu. Skulptura je koncipirana tako da se ne može kao klasično oblikovani kip sagledati u tri dimenzije. Simbolično kazano ČUDOTVORAC je nesaglediv u svojoj natprirodnoj moći. Pojavljuje se kao na oltarskim dverima. Kao da izlazi iz nepoznatog, apstraktnog prostora označenog monumentalnom pravougaonom formom. Predanost svetog Petra Crnoj Gori snažna je i nepokolebljiva. ,,Ni same ledene stijene – piše u jednoj Poslanici – ne dam za nikakvo blago ovoga svijeta, jer su i ledne stijene prekupane junačkom krvi…“ Završeci nabora vladičine odore pretvoreni su u stilizovano kamenje, u stijenje čime se rimuje izvorno značenje vladičinog imena i mjesta njegovog spomenika. ,,Ti si Petar – Stijena i na toj stijeni sagradit ću crkvu“, piše u Evanđelju po Mateju (Mat 16 ,18, 19). Spomenik svetom PETRU ČUDOTVORCU CETINJSKOM izrasta iz stjenovitog podlovćenskog tla.
V
Napomenuo sam da skulptura nije zamišljena kao nezavisni objekt. Ona se nužno integriše u prostor, određujući na nov način oblikovanje postojeće površine platoa. Na taj se način ostvaruje jedinstvo estetskog, simboličkog i funkcionalnog. Spomenik se popločanom stazom povezuje s guvnom koje je u simetričnom odnosu s figurom svetog Petra. U burnoj crnogorskoj istoriji guvno je imalo posebno značenje. Na njemu su se donosile važne odluke. U formalnoestetskom smislu guvno harmonira s kružnim oreolom oko figure svetog Petra a u funkcionalnom smislu projektovano je kao moguća mala pozornica za razne umjetničke programe.
VI
U slučaju realizacije projekta kapele za ikonu Bogorodice Filarmose koja uključuje postojeću pećinu na platou iznad manastira, skulptura svetom Petru ne bi ničim remetila koncept tog projekta. Naprotiv, njihovom bi se kompatibilnošću povećala atraktivnost platoa, a stara bi crnogorska prijestonica bila obogaćena novim svjetovno sakralnim sadržajem.
VII
Skulptura bi bila izvedena u bronzi, rosfraju i kamenu. Visina 7 m širina 14 m.
PS: NAKON DIMITRIJEVOG OBRAZLOŽENJA SLOBODAN SAM DA ZAKLJUČIM DA S OBZIROM DA JE PLAC NA KOJEMU BI SE NAPRAVIO VLASNIŠTVO PRIJESTONICE NEBI TREBALO DA IMA BILO KAKVIH PROBLEMA OKO REALIZACIJE …
2-SPOMENIK SLOBODI
CRNA GORA NEMA SPOMENIK SLOBODI A ON PO MOJEM MIŠLJENJU PRIPADA CETINJU.
NAJBOLJA LOKACIJA PO MOJEM MIŠLJENJU TRG ISPRED AUTOBUSKE STANICE, KOJI BI SE U TOM SLUČAJU TREBAO ZVATI “TRG SLOBODE” O ČEMU SAM GOVORIO U POGLAVLJU O TRGOVIMA.
BIO BI SMJEŠTEN U SREDINI KRUŽNOG TOKA A EVO I MOJE IDEJE OBRAĐENE U 3 D KOJU SAM DAO PRIJE NEKOLIKO GODINA KADA SAM BIO I PONUĐEN DA TO REALIZUJEM. POŠTO JE SLOBODA NAJVEĆI IDEAL CRNOGORACA SMATRAO SAM DA TREBA RASPISATI KONKURS TJ ISPOŠTOVATI ZAKONSKU PROCEDURU. MOJ PREDLOG JE PRIHVAĆEN I TAMAN KAD SAM OČEKIVAO DA ĆE IZAĆI KONKURS U MEDIJIMA, BEZ MOJEG ZNANJA POJAVILA SE NA TOM MJESTU INSTALACIJA (STUB 3 m visine i ORAO na njemu) … KOJA JE “KARIKATURA” MOJE IDEJE.
KAKO JE ORAO VEZAN ZA VISINE I LITICE SMATRAM DA SE OVA GREŠKA MORA ISPRAVITI I U TOM CILJU PONOVO POKREĆEM OVU INICIJATIVU DA SE RASPIŠE KONKURS ZA IZRADU SPOMENIKA “SLOBODI” NA CETINJU – NA OVOJ LOKACIJI
MOJE IDEJNO RJEŠENJE SE SASTOJI OD RELJEFNE STIJENE, BOJE NAŠIH BRDA, VISINE 7,5 m, KOJA BI BILA SIMBOL CRNE GORE A NA KOJOJ BI SE NALAZIO ORAO, SIMBOL SLOBODE, OKRENUT PREMA LOVĆENU. NA SPOMENIKU BI BIO TEKST: SLOBODI
3-SPOMENIK IGUMANU STEFANU
Na guvnu ispred Cetinjskog manastira
IGUMAN STEFAN, slijepi starac od oko osamdeset godina, koji je “prošo sito i rešeto, ovaj grdni svijet ispitao, otrovi mu čašu iskapio”, sa dugom sijedom bradom i kosom, vedar i razborit, je simbol crnogorske mudrosti i filozofski glas Njegoševog Gorskog vijenca.
Guvno ispred Cetinjskog manastira je mjesto đe su se crnogorski glavari okupljali i dogovarali. Ideja je da se napravi skulptura Igumana Stefana u prirodnoj veličini, kako sjedi u mantijama sa štapom i brojanicama u rukama – na guvnu – okrenut prema Cetinjskom manastiru. Na ovaj način, guvno bi jače “progovorilo” a ambijent ne bi bio uznemiren već oplemenjen a istorijska priča cetinjskih ulica spomenika i spomen obilježja bi bila jača.
NAPOMENA: Kako se u neposrednoj blizini južnog ulaza u Biljardu nalaze zemni ostaci 28 omladinaca poginulih na Badnji dan 1918 godine u tzv. “Božićnoj revoluciji” sugerišem da ih nadležni lokalni i državni organi (što prije) na primjeren način prenesu na adekvatno mjesto…
PREDLOZI ZA NOVE BISTE
1-VOJVODI ILIJI PLAMENCU
VOJVODA ILIJA PLAMENAC (1821-1916)
Ilija Plamenac je osnovnu školu učio u Cetinjskom manastiru. Kao mladić postao je sveštenik (1843. godine). Bio je plemenski kapetan, vojvoda i senator. Za vojnog ministra imenovan je 1879. godine kada su formirana ministarstva i tu dužnost je obavljao do 1905. godine. Uspješno je obavio diplomatsku misiju u Carigradu 1866. godine. Učestvovao je u ratovima sa Turcima 1852-1853. godine. Istakao se hrabrošću i vještinom komandovanja u bitci na Fundini (1876. godine). Dobitnik je ruskih odlikovanja : Ordena Velikomučenika Georgija četvrtog reda i Ordena Svetog Stanislava. Dobio je i tursko olikovanje (1876. godine)
Smatram dai njegova bista nedostaje ispred Vojnog stana đe je 26 godina postrojavao crnogorsku vojsku i sa njom išao na bojišta.
2-RUSKOJ CARICI MARIJI ALEKSANDROVNOJ – ISPRED STUDENTSKOG DOMA
MARIJA ALEKSANDROVNA (1824-1880)
Njemačka princeza Marija udala se za ruskog carevića Aleksandra II 1841. godine. Aleksandar II je 1855. godine postao ruski car, a Marija Aleksandrovna carica.
Za vrijeme prve posjete knjaza Nikole Rusiji 1868. godine ruski car Aleksandar II mu je preko Svetog Sinoda darovao stalni iznos od 8.000 rubalja za izdržavanje Bogoslovije na Cetinju, a carica Marija 5.500 rubalja za izdržavanje Djevojačkog instituta, takođe na Cetinje. Obije škole otvrene su 1869. godine (Bogoslovija prvi put 1863. godine) i bile su smještene u Biljardi. Djevojačkii institut je bio pod visokim pokroviteljstvom carice Marije Aleksandrovne, a pod neposrednim starateljstvom crnogorske knjeginje Milene Petrović. Institut je trebao da bar donekle ujednači nivo obrazovanja mladića i djevojaka u Crnoj Gori. On je u početku morao obavljati i ulogu osnovne škole, jer je većinu učenica prvo trebalo opismeniti. Na početku su kratko (1869-1870. godine) Institutom upravljale Katarina Kovačević i Ana Živaljević, a od 1870-1880. godine ruskinja Nadežda Petrovna Pacevič. Institut je 1973. godine preseljen u novosagrađeno zdanje u kojem su njegove učenice učile i živjele. Iste godine Institut je dobio Ustav i program predavanja koji je sastavila upraviteljica N. P. Pacevič. Školovanje je trajalo 6 godina, a školska godina od septembra do jula. Polaznice su izučavale sledeće predmete: Zakon Božji (vjeronauku), srpski, ruski i francuski jezik, istoriju, geografiju, rečunanje (matematika) i crkveno pjevanje. Učile su se i ručnom radu i vođenju gazdinstva. Za vrijeme upravljanja N. P. Pacevič u Institutu je primljeno 65 učenica: 42 iz Crne Gore, a ostale iz okruženja. Od njih je 25 završilo školovanje.
U toku crnogorsko-turskog rata (1876-1878. godine) Institut nije radio.
Djevojački institut je kao ženska vaspitno-obrazovna ustanova od svog osnivanja sve više dobijao na ugledu u okruženju doprinoseći tako i prestižu Crne Gore.
Literatura: –Djevojački institut “Carice Marije” na Cetinju : (1869-1913) / Pavel Apolonovič Rovinski ; priredila, prevela i uvodnu studiju napisala Marina Martinović. – Cetinje : Štamparija “Obod”, 2000 (Cetinje : “Obod”). – 236 str. : ilustr., faks., ; 24 cm. – (Posebna izdanja / Štamparija Obod, Cetinje)
3-DR ING JOSIPU SLADEU -BISTA-U DIJELU DVORIŠTA ZETSKOG DOMA – BLIZU BAJOVE ULICE
OBRAZLOŽENJE JE DATO KOD PREDLOGA ZA ULICU JOSIPA SLADEA … (Ponoviću ovdje samo da je on napravio (isplanirao) Bajovu ulicu, projektovao Kraljevsko pozorište Zetski dom, itd
4-KRSTU POPIVODI, HEROJU ĆUTANJA – U PARKU 13 JUL ILI NA TRGU REVOLUCIJE
KRSTO POPIVODA (1910-1988)Rođen je 3. juna 1910. godine u Bjelicama, kod Cetinja. Potiče iz mnogočlane siromašne zemljoradničke porodice. Osnovnu školu je završio u rodnom selu, a gimnaziju je započeo 1923. godine u Cetinju, zatim je drugi i treći razred završio u Banjaluci, četvrti na Cetinju, a peti u Peći. Maturirao je 1932. godine na Cetinju.U višim razredima gimnazije čitao je naprednu radničku literaturu i počeo da se interesuje za marksizam. U osmom razredu gimnazije, 1931. godine, bio je jedan od učesnika štrajka u cetinjskoj gimnaziji, a zatim i demonstracija protiv dolaska grupe ministara šestojanuarske vlade u Crnu Goru. U jesen 1932. godine odlazi u Suboticu, gdje se upisuje na Pravni fakultet.Rad u Komunističkoj partiji Oktobra 1933. godine, zajedno sa Radojem Vujoševićem, primljen je u članstvo KPJ, u partijskoj ćeliji na Pravnom fakultetu. Ubrzo se uključio u rad tehnike Mjesnog komiteta KPJ za Suboticu. Radio je na rasturanju ilegalnog lista „Revolucionarni front radnika i seljaka“, letaka i ostalog partijskog materijala. Oktobra 1934. godine našao se među 60 uhapšenih, tokom velike policijske racije u Subotici. Pošto je bio uhapšen, neposredno poslije atentata na kralja Aleksandra u Marseju, bio je posebno mučen. Izveden je pred Sud za zaštitu države, zajedno sa još 13 uhapšenih, i osuđen na 18 meseci zatvora, koje je izdržao u Sremskoj Mitrovici.
Poslije izlaska iz zatvora, maja 1936. godine, protjeran je u Crnu Goru. Poslije određenog vremena otišao je u Beograd, gde je nastavio studije prava. Za vrijeme studija je radio u Mjesnom komitetu KPJ za Beograd i Univerzitetskom komitetu. Poslije hapšenja 25.11.‚1936. godine, po odluci Partije, prelazi u ilegalnost i odlazi u Kragujevac, gdje postaje član Oblasnog komiteta KPJ za užu Srbiju. U Kragujevcu razvija intenzivan partijski rad. U proljeće 1937. godine svoju partijsku aktivnost prenio je i na istočnu i južnu Srbiju. Radio je na organizovanju Oblasnog komiteta KPJ za Niš.U masovnom hapšenju komunista, koje je počelo u Kragujevcu, juna 1937. godine, a proširilo se na mnoga mesta Srbije, Krsto je uhapšen 17.07. u Nišu. Sproveden je u garnizonski zatvor u Kragujevcu, i podvrgnut mučenju u kojem su učestvovali policijski agenti iz Beograda i Novog Sada.
U pritvoru je proveo mjesec dana i mučen je najsvirepijim metodama – ubacivanjem soli u telo i žeđu, stezanjem lobanje konopcima, razdiranjem otvorenih rana na telu tupim predmetima i dr.Krsto Popoivoda i Spasenija Babović (koja je tada takođe bila uhapšena i mučena), su zbog „herojskog držanja pred klasnim neprijateljem“ jedini nosioci, malo poznatog, Partijskog priznanja „Heroj ćutanja“.Krajem avgusta izveden je pred Sud za zaštitu države i osuđen na dvije godine zatvora, koju je ponovo izdržavao u sremsko-mitrovačkom zatvoru.
Poslije izlaska iz zatvora, jula 1939. godine, radio je u Agitpropu Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju, a decembra iste godine CK KPJ ga je uputio, kao svog delegata, u Crnu Goru, gdje je radio na jačanju partijskih organizacija. Avgusta 1940. godine učestvovao je na Osmoj sednici Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru, Boku, Sandžak i Kosovo i Metohiju, na kojoj je podnio referat „O organizacionom stanju Partije“. Prethodno je obišao mnoge partijske organizacije u Crnoj Gori i na Kosovu. Posle Pokrajinske konferencije, na poziv generalnog sekretara KPJ Josipa Broza Tita odlazi na rad u CK KPJ i organizuje i rukovodi partijskom školom u Makarskoj i partijskim kursevima u Zagrebu, Crepoljskom, kod Sarajeva i Dubravi, kod Zagreba. Bio je delagat
i član Kandidacione komisije na Petoj zemaljskoj konferenciji KPJ, održanoj oktobra 1940. godine u Zagrebu.
Narodnooslobodilačka borba
Poslije Vojnog puča i obaranja vlade Cvetković-Maček, 27 marta 1941. godine, Krsto je po specijalnom zadatku Josipa Broza Tita upućen u Sarajevo da Pokrajinskom komitetu KPJ za BiH prenese instrukcije CK KPJ, a potom je upućen, s istim zadatkom, na Kosmet. Tada je obišao Mjesne partijske organizaije u Sarajevu, Zenici, Peći, i Kosovskoj Mitrovici i učestvovao u radu Oblasne konferencije u Tuzli. Aprila 1941. godine, poslije napada Sila osovine na Kraljevinu Jugoslaviju, odlazi u Crnu Goru, gdje je kao član Biroa Pokrajinskog komiteta, radio na organizovanju i pripremi Trinaestojulskog ustanka. U danima ustanka vršio je najprije dužnost sekretara OK KPJ za Nikšić, a potom sekretara OK KPJ za Cetinje.
Od septembra 1942. do 1945. godine radio je na raznim partijsko-političkim i vojnim zadacima u CK KPJ i Vrhovnom štabu NOVJ. Bio je rukovodilac i predavač u partijskim školama i kursevima.
Najprije je radio u Oblasnom komitetu KPJ za Bosansku Krajinu, potom u CK KPJ, pa u selu Gvozdu kod Kalinovika, u selu Lijećevini kod Šćepan polja, između Četvrte i Pete ofanzive i u Jajcu i Drvaru, od septembra 1943. do maja 1944. godine. Bio je član AVNOJ-a, od njegovog drugog zasijedanja, a maja 1944. godine, poslije neuspjelog njemačkog desanta na Drvar, zajedno sa CK KPJ prelazi na ostrvo Vis. Aprila 1945. godine kooptiran je u člana Centralnog komiteta KPJ.
Poslije oslobođenja Jugoslavije obavljao je mnoge odgovorne dužnosti:
- od 1946. do 1948. godine bio je predsjednik za agrarnu reformu i kolonizaciju Vlade FNRJ,
- od 1948. DO 1953. godine bio je predsjednik Vijeća naroda u Narodnoj skupštini FNRJ
- od 1951. DO 1953. godine bio je ministar za željeznice i predsjednik Savjeta za saobraćaj i veze Vlade FNRJ,
- od 1953. DO 1963. godine član Saveznog izvršnog vijeća,
- od 1963. do 1967. godine bio je predsjednik Organizaciono-političkog veća Narodne skupštine SFRJ
Od Petog kongresa KPJ, juna 1948. biran je za člana CK KPJ, a na Devetom kongresu KPJ, marta 1969. godine, izabran je za člana Stalnog dela Konferencije SKJ. Bio je najprije član Saveznog odbora SSRNJ, zatim član Predsedništva, a potom i sekretar Saveznog odbora SSRN Jugoslavije. Bio je i član Saveznog odbora SUBNOR-a Jugoslavije i član Savjeta Federacije.
Umro je 10. februara 1988. godine. Sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom Beogradu.
Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih visokih jugoslovenskih odlikovanja. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 10 jula 1952. godine.
Literatura: Knjiga –Život za život, Cetinje, 1997, 421 str. + Internet
-ČASNIM SESTRAMA – KRUGU BOLNICE “DANILO I” – SKULPTURA
Svima drage, blage i nesebične, časne sestre na Cetinju su posebno poštovane a njihova spremnost da pruže pomoć naročito starima i bolesnima istinski se cijeni. Još 1946. godine kada je na Cetinju otvorena specijalna bolnica za plućne bolesti na rad u antituberkuloznom dispanzeru počelo je deset časnih sestara franjevki.
Pedesetih godina počele su sa radom i na internom odjeljenju bolnice “Danilo I” na kojem su, kako u svojoj knjizi zapisuje prim. dr. Vasilije Kusovac, “njihovi nečujni koraci, tihi melemni glasovi i nesebična njega postali sastavni dio liječenja bolesnika”.
Na Internom odjeljenju bolnice “Danilo I” na Cetinju danas rade četiri stalno zaposlene časne sestre ali je za sve decenije njihovog prisustva u sistemu zdravstvne zaštite na Cetinju, kroz interno odjeljenje prošlo mnogo časnih sestara i onih koje su tu bile stalno zaposlene ali i mladih sestara koje su na tom odjeljenju obavljale obuku.
Dr Zoran Vujačić, koji je načelnik internog odjeljenja već 18 godina kaže da su časne sestre u svom dugogodišnjem radu dale zaista veliki doprinos a i od svojih predhodnika je čuo mnogo lijepih riječi o njihovom radu i posvećenosti.
– Za jednu zajednicu jako je dobro da u svojoj sredini ima duhovnike, u ovom slučaju časne sestre, jer njihov doprinos nije samo u pružanju zdravstvene zaštite nego i u ukupnom društvenom ambijentu jer časne sestre ne samo što daju stručnu, profesionalnu pomoć tamo gdje rade nego i svojim primjerom i ponašanjem blagotvorno djeluju na okruženje. U tom kontekstu mislim da je njihovo prisustvo na internom odjeljenju kao i u ukupnom zdravstvenom sistemu izuzetno pozitivno. One su vrlo profesionalne i posvećene svom poslu i što je jako važno sva zaduženja iz njihovog domena rada možemo im potpuno povjeriti i apsolutno se osloniti na njih.
Ono što je posebno važno istaći je činjenica da vrlo često, posebno zadnjih godina kada je izražena otuđenost, nailazimo na slučajeve gdje su ljudi naročito stari, usamljeni i ostavljeni i upravo tu časne sestre jako pomažu. One svojim kontaktom i komunikacijom sa takvim licima a posebno preko zdravstvenih problema popunjavaju praznine u socijalnom kontaktu. Obilazeći ljude u njihovim domovima, dajući im nekad terapiju, odnoseći im ljekove, časne sestre uz toplu riječ tim osobama čine život boljim i uprvo je to jedan od primjera koliko je dobro u svojoj sredini imati duhovnike.
Pored brojnih aktivnosti, zahvaljujući časnim sestrama Kristijani, Dominiki, Lugi, Lauri, Linditi i Laureti pri katoličkoj crkvi na Cetinju više od deset godina radi i dječi hor Svetog Antuna Padovanskog u koji je učlanjeno preko stotinu cetinjske djece, pravoslavne, katoličke i muslimanske vjeroispovijesti.
Hor nastupa raznim prigodama a svake godine, uoči katoličkog Božića potpomognuti studentima cetinjske Muzičke akademije pred prepunim Kraljevskim pozorištem prirede predivan Božićni koncert sastavljen od recitala i radosnih božićnih pjesama.
U znak zahvalnosti i priznanja za njihovu humanu misiju na Cetinju, koja traje već šezdeset sedam godina, predlažemo da se u parku bolnice “Danilo I” postavi bista koja bi podsjećala na ova divna bića.
Literatura: Iz teksta knjige o crnogorskom zdravstvu – Dr Vasa Kusovca i intervjua Dr Zorana Vujačića
SPOMEN PLOČE
1-MIŠU PAJOVIĆU -U OKVIRU KOMPLEKSA NA KOJEMU JE SMJEŠTEN STADION FK “LOVĆEN
Mišo Pajović (1920 – 1990) – PLOČA SA RELJEFNIM LIKOM
U fudbalu je proveo 35 godina. Aktivno je igrao 23 godine, a bio je trener 12 godina. Fudbalsku karijeru je započeo u FK“Crnogorac“ iz Cetinja a nastavio u FK“Bokelj“ iz Kotora. Uoči Drugog svjetskog rata igrao je u FK“Jedinstvo“ iz Beograda, FK“Hašk“ iz Zagreba i FK“Borovo“ iz Borova. Poslije Drugog svjetskog rata bio je član „FK“Lovćen“ (1945-1946, 1950-1956), FK“Budućnost“ iz Titograda (1946-1947), FK“Partizan“ iz Beograda (1947-1950) i FK“Željezničar“ (1956-1958). Igrao je za reprezentaciju Beograda protiv reprezentacije Beča u Celovcu (Klagenfurtu) 1938 godine, dva puta za reprezentaciju Zagreba, tri puta za reprezentaciju Jugoslavije (1948-1949), za koju je debitovao protiv Izraela i postigao tri gola. Bio je trener FK“Lovćen“ pedesetih i sedamdesetih godina a FK“Jedinstvo“ iz Bijelog Polja krajem šezdesetih godina prošlog vijeka.
Povodom 50 godina Fudbalskog saveza Jugoslavije dobio je zlatnu plaketu, a „13 novembarsku nagradu“ Cetinja dobio je 1986 godine.
Smatram da bi ovoj našoj fudbalskoj legendi trebalo podići spomen bistu u okviru stadiona i prostorija FK“Lovćen“ na Obilića poljani.
Literatura: Iz knjige FK”Lovćen” Antona Zadrime
2-SOFIJI PETROVNOJ MERTVAGO (NA FASADI ĐEVOJAČKOG INSTITUTA)
SOFIJA PETROVNA MERTVAGO (1851-1921)
Sofija Petrovna Mertvago je osnovno obrazovanje i vaspitanje stekla u rodnom Kazanju u roditeljskom domu od svoje majke, pod čijim rukovođenjem su radili i ostali učitelji. Tu je naučila francuski, engleski i njemački jezik. Smoljni institut u Petrogradu (sedmogodišnju školu) završila je sa odličnim uspjehom. Za izuzetno učenje i primjerno vladanje dobila je i specijalnu nagradu. Nakon završetka školovanja 1868. godine vraća se u Kazanj i posvećuje podučavanju djece, da bi se potom opredijelila za vaspitanje i obrazovanje djevojaka. Bila je nastavnica i direktorica Ženske gimnazije u Rjazanju (1883-1887. godine). Vrlo brzo se dobar glas o školi, na čijem je čelu bila, i njoj lično pročuo do carskog dvora, pa ju je ruska carica odredila za upraviteljicu Djevojačkog instituta na Cetinju.
S.P. Mertvago je na Cetinje došla početkom 1888. godine. Po završetku školske 1887/88. godine obezbijedila je povećanje subvencije ruske carice, obnovila zgradu Instituta, poboljšala materijalnu osnovu nastave i standard učenica. Iz godine u godinu povećavao se broj upisanih učenica, a sa tim i broj predavača. Uvela je nove nastavne predmete: crtanje, notno pjevanje i gimnastiku. Za najmlađe djevojčice koje nijesu imale osnovno obrazovanje otvorila je dva pripremna razreda u kojima su izučavani: Zakon božiji (vjeronauka), srpski, ruski i francuski jezik, matematika, geografija, istorija, krasnopis (kaligrafija) i crtanje. A one koje su predhodno stekle osnovno obrazovanje, u toku glavnog, šestogodišnjeg školovanja studirale su znanja iz: Zakona božjeg, srpskog, ruskog i francuskog jezika, matematike, opšte srpske i ruske istorije, geografije, prirodnih nauka (zoologija, botanika), prirodopisa (mineralogije), fizike, krasopisa, crtanja, pedagogije, metodike, muzike, gimnastike, ruskog rada i domaćinstva. Za vikend su organizovane stručne ekskurzije u okolini Cetinja. U periodu 1888-1913. godine Institut je završila 251 djevojka i sve su one stekle pravo da budu učiteljice u osnovnoj školi. S. P. Mertvago je živjela životom škole, ulažući u vaspitanje i obrazovanje svojih učenica sve svoje veliko znanje, bogato iskustvo i neiscrpnu energiju. Djevojački institut je uspješno obavio svoju misiju u Crnoj Gori, a S. P. Martvago je svojim 25-godišnjim vaspitno-obrazovnim radom zauzela počasno mjesto u istoriji prosvjete u Crnoj Gori. Zahvaljujući njenoj inicijativi na Cetinju je otvoreno Dječije zabavište 1903. godine a njegov službeni naziv je bio “Dječiji sad Velike knjeginje Milice Nikolajevne”. Ova predškolska ustanova, inače prva ove vrste u Crnoj Gori, radila je do 1916. godine.
Literatura: –Djevojački institut “Carice Marije” na Cetinju : (1869-1913) / Pavel Apolonovič Rovinski ; priredila, prevela i uvodnu studiju napisala Marina Martinović. – Cetinje : Štamparija “Obod”, 2000 (Cetinje : “Obod”). – 236 str. : ilustr., faks., ; 24 cm. – (Posebna izdanja / Štamparija Obod, Cetinje)
3-NA TRGU KRALJA NIKOLE (DVORSKOM TRGU) PLOČA NA KOJOJ BI PISALO DA JE TU (1990) DEVEDESETE GODINE U ORGANIZACIJI LIBERALNOG SAVEZA CRNE GORE ODRŽAN ANTIRATNI MITING (TEKST BI SE NAKNADNO PRECIZNO DEFINISAO ).
4.NA KUĆI ĐURIĆA NA DVORSKOM TRGU TREBALO BI STAVITI PLOČU SA RELJEFNIM LIKOM NA KOJOJ BI PISALO DA JE TU ŽIVIO SLIKAR DADO ĐURIĆ (1933-2010)
Dado (Miodrag) Đurić je rođen 1933. godine na Cetinju. Školovanje je započeo u Herceg Novom, a Akademiju likovnih umjetnosti završio u Beogradu 1956. godine, u klasi profesora Marka Čelebonovića.
Ovaj crnogorski slikar savremene umjetnosti dvadesetog vijeka, danas je jedan od najistaknutijih predstavnika figurativne umjetnosti.
Od 1956. godine nastanio se u Francuskoj, u selu Šamon an Veksan, pokraj Pariza. Tu stanuje i posjeduje atelje. Tokom svog aktivnog rada, kratko je boravio u Njujorku, a zatim u Centralnoj Africi.
Pored ulja i crteža, radi grafike, a od 1978. do 1980. godine radi i na crtežu, grafici, kolažu, asamblažu.
Njegova djela se nalaze u mnogim svjetskim muzejima i galerijama, kao i brojnim privatnim kolekcijama. U svojim radovima, autor majstorskim likovnim umijećem dočarava apokaliptične spojeve. Poslije Mark Šagala i Salvador Dalija, Dado Đurić je najviše uticao na pojam nadrealizma u slikarstvu.
Dado Đurić, crnogorski slikar, grafičar, crtač i vajar dobitnik Trinaestojulske nagrade za životno djelo, proslavio je ime Crne Gore. Čovjek koga je prihvatila svjetska javnost i koji je u oštroj, likovnoj konkurenciji u Francuskoj uspio da pronađe posebno mjesto.
Đurićevo djelo je svjedočanstvo da se „umjetnost može naći samo na sopstvenom originalnom putu, onako kako je još od renesanse zabilježeno, da je umjetnost stvaralaštvo koje se približava drugim čovjekovim stvaralačko-saznajnim odnosima prema svijetu, kao što su religija, filozofija i nauka.
Literatura: sajt-cetinje-mojgrad.org
LITERATURA
NAPOMENE:
-Kako se ovaj projekat radio deset godina veoma je teško za ovu priliku precizno navesti svu korišćenu literaturu (za studiozna obrazloženja ličnosti i događaja) iz fondova NB CG “ĐURĐE CRNOJEVIĆ”, ARHIVA CG, GRADSKE BIBLIOTEKE “NJEGOŠ”, BIBLIOTEKE NM CG, i nekoliko privatnih biblioteka ali tvrdim Vam da je sve to besprekorno urađeno jer mi je bio cilj da svi podaci budu istiniti i pažljivo odabrani kako bi se lakše pripremio materijal za njihovu prezentaciju preko QR KODA kojeg sam planirao da bude (ako se predlog usvoji i dobije dozvola) na svakoj info-uličnoj-tabli…
Studija ima preko 300 strana a u njoj su pored uvodnog dijela o istorijsko-urbanističkom razvoju Cetinja od XV vijeka do 2018 godine i ovog materijala o ulicama i trgovima detaljno obrađeni još spomenici i spomen obilježja, …itd
-Od literature navodim ono što se sada mora pomenuti i što je tematski vezano za kompletan sadržaja ove STUDIJE:
-Studija o spomenicima i spomen obilježjima Cetinja sa predlogom mjera, dr Dušana Martinovića i dr Čedomira Markovića, Cetinje 1992.
–Djevojački institut “Carice Marije” na Cetinju : (1869-1913) / Pavel Apolonovič Rovinski ; priredila, prevela i uvodnu studiju napisala Marina Martinović. – Cetinje : Štamparija “Obod”, 2000 (Cetinje : “Obod”). – 236 str. : ilustr., faks., ; 24 cm. – (Posebna izdanja / Štamparija Obod, Cetinje)
-Martinović Dušan, Cetinje – postanak, razvoj i turističke mogućnosti, Cetinje 1977
-Cetinje 1482-1982, Cetinje: CANU, 1994
-Martinović Dušan, prof arch. Uroš Martinović, Cetinje: spomenici arhitekture, Cetinje 1981.
-Martinović Dušan, Cetinje kameni presto slobode, Cetinje 1999.
-Martinović Dušan, Cetinje, buntovno i revolucionarno, Cetinje 2003.
–Цетиње – град херој : споменици НОБ-а и народне револуције / Душан Мартиновић. – Пожаревац : Просвета, 1983. – XXXIX, 232 стр. : илустр. ; 24 cm.
-Vuksan Dušan, Biljarda Vladike Rada, XV, sv.1, 1941.
–Cetinje kao Feniks / Pavle Mijović. – Cetinje : Centralna narodna biblioteka Republike Crne Gore “Đurđe Crnojević”, 1997 (Podgorica : Yugrafic). – 215 str. : ilustr. ; 20 cm. – (Posebna izdanja / Centralna narodna biblioteka Republike Crne Gore “Đurđe Crnojević”, Cetinje ; #knj. #34)
–ЦЕТИЊЕ : 1482-1982 / редакциони одбор Жарко Булајић… [и др.]. -[Подгорица] : Црногорска академија наука и умјетности ; Цетиње : Скупштина општине : Штампарија Обод, 1994 (Цетиње : Обод). – 546 стр., [33] листова с таблама : илустр. ; 25 cm.
-Marković Jovan, Razvitak i tip stambene kuće na Cetinju, Etnološki pregled, Beograd 1975.
-Marković Jovan, Cetinje – stara metropola Crne Gore – Gradovi Jugoslavije, Beograd 1971.
-Ivanović Zdravko, Urbane promjene u dosadašnjem razvoju grada Cetinja, Komuna XXI/1974, br 9.
-Ivanišević Jovan, Podlovćensko Cetinje – Javor, Novi Sad, 1892.
-Dr Radović Goran, Stambena i javna arhitektura Cetinja od XV vijeka do II svjetskog rata – Doktorska disertacija, Arhitektonski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd 2004.
-Milutinović S. , Istorija Crne Gore, Beograd 1835.
-Mijović Pavle, Renesansno Cetinje, Monodija o kamenu, Titograd 1970.
-Mijović Pavle, Tragom drevnih kultura Crne Gore, Titograd 1970.
-Tomanović Lazo, Pedeset godina na prijestolu Crne Gore 1861-1910 g. , Cetinje 1910.
-Stogodišnjica Bolnice Danilo I, “Bolnica Danilo I, Spomenica 1873-1973”, Cetinje 1973.
-Tatjana Jović, Urbanizacija Cetinja (1878-1918), Glasnik Narodnog muzeja Crne Gore, knj. 6, Cetinje 2010.
Tatjana Jović-Aleksandar Berkuljan, Cetinje kroz vrijeme-početak urbanizacije, DACG-2015.
-Viala de Somier, Istorijsko i političko putovanje u Crnu Goru, Cetinje, 1994
-Pavle Rovinski, Cetinje 1484-1889, “Grlica” 1889.
-Popović Lazo, Memoari/Pop Lazo Popović Jabučanin, priredili Dušan J. Martinović i Marina Martinović, Podgorica, CID, 2003, 283 strane
-Vojvoda Simo Popović, Memoari, S originalom sravnio i za štampu pripremio Veljko Martinović, Izdavački centar “Cetinje”, 1995, 875 strana
Radoslav akademik dr Rotković, “Sazdanje Cetinja”, Izvori i legende, Titograd 1984.
–Menadžment plan istorijskog jezgra Cetinja, Podgorica, april, 2009. 158 strana
-Dimo Vujović, Knjeginja Darinka, Cetinje 1968.
-Andrija Lainović, Tri Francuza o Crnoj Gori, Cetinje 1949.
-Tatjana Jović i Aleksandar Berkuljan, Cetinje kroz vrijeme, početak urbanizacije, Cetinje 2015.
-Kosta Čakić, Tatjana Jović, Aleksandar Berkuljan, Cetinje kroz vrijeme, fragmenti, Cetinje 2005.
-Danilo Kiš, sajt: cetinje-mojgrad.org – Sjećanje na Danila Kiša
-Tuga Feniksa: Mirnodopska degradiranja Cetinja, Cetinje 1997
-Božo Mihailović, Cetinjski manastir, Cetinje 1962
-Dr Jovan Erdeljanović: Stara Crna Gora: etnička prošlost i formiranje crnogorskih plemena, …, Beograd, 1936
-Ljubomir Kapisoda, Vlaška crkva, Cetinje 1990.
–Ljubomir Kapisoda Stanjević: Manastir Stanjevići stogodišnja rezidencija dinastije Petrovića (istorijat i izvori), Obod-Cetinje, Cetinje, 1998, 510 str.
–Renato Barneski: Jelena Savojska: Novo delo, Beograd, 1988. 362 str.
-Živko Andrijašević: Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine
-Jovan Popović Lipovac, ratnik, pjesnik, naučnik, Matica crnogorska, 2019, A.A.Petrov, N.A. Klevolina
–Božo Mihailović, Cetinjski manastir, Cetinje, 1962, 49 str.
–Dr Radomir Bulatović: Prva Crnogorska električna centrala za osvjetljavanje na Cetinju, Podgorica, 1997, str. 177
-Vojisavljevići, Matica crnogorska, 2016.
-Crnojevići, Matica crnogorska, 2016.
-Balšići, Matica crnogorska, 2016.
-Nenad Stevović, Janko Brajović i Crna Gora, 2018.
-Dr Đuro Batrićević i Jovan Dujović, Poruke potomstvu
-Dr Đuro Batrićević, Žarko Marinović, student u aleji velikana, 2011.
-Portreti knjaza Danila, Saša Brajović, Matica crnogorska, 2019.
-Život za život, 1997, Narodni heroji, 421 str.
-Neimari Crne Gore, Velizar Sredanović, Podgorica, 1996.
-Knjaz Nikola i Valatazar Bogišić, dr Zoran Rašović
-Crnogorski slikari i vajari, Anton Zadrima, 1986.
-Slikari i vajari iz Crne Gore, 1900 – 1960, Veljko Đurić, Cetinje, 1964.
-Sto godina od Mojkovačke bitke, MC, 2019.
-Crnogorska vojna muzika, Luka Milunović, Stevan Radunović, 2010.
-Žitije svetog oca našeg, Petra prvog, mitropolita Cetinjskog, Čudotvorca
-Vladimir Popović Španac, 1914-1972, Marko Špadijer, MC, 2012.
-Crnogorski slikari, Mladen Lompar, 2010.
Anđe Kapičić, Crna Gora u magičnom oku princeze Ksenije
-Teodor Valerio i Teofil Gotje, slikari naših narodnih tipova – Miodrag Ibrovac
-Crnogorski vajari, Mladen Lompar, 2010.
-Portreti, Dušan Martinović, 1980-1990.
-Petar Lubarda, Monografija – Galerija Tiodorović, 2004.
-Ljubomir Vujović, The Tesla Memorial Society
-Dr Anto Gvozdenović, general u tri vojske, Dr Đuro Batrićević, 2011.
-Lubarda 1907-2007, Petar Ćuković, 2008.
-Internet – sajtovi: montenegrina.net – wikipedija, itd
-Leksikon Podgoričkih ulica, Danilo Burzan, 2018.
-Pregledani su listovi: Crnogorac, Pobjeda, Cetinjski list, Obodin, Liberal, itd
-Časopis “Anali”
PS:
-Konsultovane su porodice Dr Nikše Ivanovića, Dr Rajka Đurišića, Petra Tomanovića, Božidara Ivaniševića, Dr Petra Miljanića i Dr Nika Miljanića, itd
-Konsultovano je oko 300 građana Cetinja a kako je cijelo vrijeme rad na ovom projektu bio transparentan preko sajta cetinje-mojgrad.org stiglo je preko 100 komentara od kojih su mnogi bili sa predlozima… Svi predlozi (oko 150) su proučeni i obrađeni do mjere da se mogu valjano ocijeniti tako da su u najuži izbor ušli samo najbolji …
PS:
-Ovaj materijal (koji je samo dio Studije) dostavljen je gradonačelniku Prijestonice, a nakon izrade šeme najnovijeg NOVOPREDLOŽENOG STANJA dostavio sam ga 25.05.2022. (pod rednim brojem: 02/335/22/ 206) zajedno sa šemama na razmatranje – Savjetu za davanje imena ulica i trgova, spomenika i spomen obilježja Prijestonice Cetinje u štampanoj i elektronskoj formi … Ponudio sam i prezentaciju projekta za rukovodstvo Prijestonice i članove Savjeta za ova pitanja.
NA KRAJU
Zahvaljujem se svima koji su (preko sajta cetinje-mojgrad.org ili na drugi način) u proteklih deset godina poslali komentare i sugestije, mojim saradnicima i konsultantima za pojedine oblasti i poslove kao i svima koji su mi, na bilo koji način, pružili podršku a posebno: gospodi: Nebojši Guberiniću (za obavljen veliki dio istraživačkog posla neophodnog za izradu kvalitetnih obrazloženja), Tatjani Jović, dipl.etnologu, na korisnoj literaturi, Mirku Jovoviću, dipl. ing na angažovanju oko analiziranja satelitskog snimka Cetinja, Dragoljubu Špadijeru, dipl.el.ing na saradnji u izradi Scenarija za ulice, Prof. Stanku Roganoviću, Marku Špadijeru, Luki Lagatoru, Dimitriju Popoviću, prof dr Zoranu Rašoviću.akademiku, Pavlu Miljaniću i Borislavu Cimeši na podršci i korisnim predlozima i sugestijama, Božidaru Dariću, dipl. ing. koji je tokom izrade Scenarija iz Pariza redovno davao korisne sugestije, Miloradu Takiju Latkoviću, dipl. ing koji je vršio analize imena ulica Cetinja u pojedinim periodima, Mariji Vujović, dipl ing. građ, za podršku i pomoć oko analize naziva ulica i izradi prve šeme postojećeg stanja i Đorđu Beladi, mr. prost. planiranja, za izradu šema postojećeg i novopredloženog stanja cetinjskih ulica (prema mojim projektnim zadacima) i Nemanji Đurišiću, studentu arhitekture, koji je u znak podrške ovoj studiji uradio više varijanata tabli za imena ulica i brojeve kuća.
AUTOR: VESKO S. PEJOVIĆ, izvršni direktor NVO Cetinje moj grad – 25.05.2022.
Jedan komentar
Vaš komentar
-
Prijedlog projekata i sugestije Veska Pejovića za izradu nacrta Programa razvoja Prijestonice Cetinje za 2024.
-
Građanska inicijativa Veska Pejovića da se napravi instalacija koja bi definisala plato Balšića Pazara
-
Osnovana Fondacija Blažo Sredanović: Dodijeljena pomoć najugroženijima sa Cetinja, nagrađeni Belada i Batrićević
-
O izložbi fotografija Igora Benića "Dnevnik jednog grada"
-
Fotografija kao istorija - umjetnički prikaz Cetinja u monografiji Veska S. Pejovića "Cetinje u 1000 slika" (2009-2024)
Vrijeme na Cetinju
Automatska meteo stanica Cetinje:
Čedomir Pravilović, dipl.ing
26. May, 2022
Vesko, ovo je GENIJALNO !!!
Instalaciju iz kružnog toka ispred Autobuske stanice treba pod hitno ukloniti i raspisati konkurs za spomenik SLOBODI.
Pozdrav,
Čedo