Cetinje :: Moj grad

Virtuelna biblioteka „Đurđe Crnojević“

Posted on 17. Jan, 2011 by Vesko Pejović in Kultura

Dokumentacioni centri u informacionom društvu 

         Posjete muzejima „iz fotelje“, proučavanje originalnih rukopisa najvećih svjetskih stvaralaca, pristup raritetnoj stručnoj literaturi i spisima neke su od mogućnosti koje korisnicima pružaju savremeni dokumentacioni centri, digitalne biblioteke.

U informacionom društvu bavimo se procesom skladištenja dokumenata, njegovim razvojem, savremenim trendovima u funkcionisanju dokumentacionih centara, sa posebnim osvrtom na Centralnu narodnu biblioteku „Đurđe Crnojević“.

Od Iraka do Jute

Proces skladištenja dokumenata istorijski je povezan sa nastankom prvih civilizacija, odnosno sa pojavom pisma. Prva biblioteka sagrađena je u Ninivi (današnjem Mosulu) u Iraku, antičkoj prijestonici Asiraca. Osnovao ju je Asurbanipal izmedu 669. i 631. godine prije nove ere. U njoj je se čuvalo 25.000 glinenih tablica sa raznim natpisima.

Izum i upotreba papira, a kasnije i štamparske mašine, omogućili su stvaranje dokumentacionih centara u manje-više nepromijenjenoj formi biblioteka, sve do pojave računara i internet-tehnologija.

Računari su ubrzali proces katalogizacije, sortiranja i pretrage naslova i doprinijeli uvođenju digitalnih dokumenata. Kongresna biblioteka u Vašingtonu prva je počela da uvodi računare. Ova ustanova je globalni lider u procesu skladištenja dokumenata.

Prvu digitalnu biblioteku, poznatiju kao projekat Gutenberg, pokrenuo je Majkl Hart u Solt Lejk Sitiju (SAD) 1971. godine. Njegov cilj je bio da sve knjige koje su u javnom vlasništvu prebaci u elektronski oblik, kako bi se sačuvale od propadanja i postale dostupne preko interneta.

Na vebu postoji veliki broj različitih biblioteka. Najznačajnije su svakako nacionalne, a tokom posljednje dvije godine uložena su ogromna sredstva u pokretanje evropske (Europeana) i svjetske (WDL) digitalne biblioteke.

One korisnicima omogućavaju posjete muzejima i pristup raritetnoj stručnoj literaturi „iz fotelje“, sa tendencijom sakupljanja svog znanja čovječanstva na jednom mjestu.

Crna Gora

U našoj zemlji se stvaranje nacionalne digitalne biblioteke vodi pod okriljem krovne bibliografske institucije smještene na Cetinju, u prostorijama bivšeg Italijanskog poslanstva.

– Centralna narodna biblioteka „Đurđe Crnojević“ je nacionalna biblioteka Crne Gore i predstavlja riznicu pisane kulturne baštine koja čuva materijalne dokaze o crnogorskoj kulturnoj stvarnosti, o postanku i indentitetu naroda – kaže direktorka ove institucije Jelena Đurović.

Ona objašnjava da su biblioteke Crne Gore počele proces, kako se to tada nazivalo, informatizacije još 1988. godine, u okviru projekta izgradnje Sistema naučnih i tehnoloških informacija Jugoslavije.

Posao izrade ovog softverskog sistema dodijeljen je Institutu informacijskih znanosti (IZUM) iz Maribora. Stručnjaci ovog instituta izradili su aplikaciju „Kooperativni onlajn bibliografski sistem i servisi“ (COBISS), kojom je omogućena digitalizacija i internet povezivanje tradicionalnih nacionalnih biblioteka.

Raspad Jugoslavije usporio je razvoj ove ideje, ali je saradnja sa Slovencima zvanično nastavljena 1999. godine.

Do sada su razvijeni različiti sistemi, kao što je projekat Virtuelna biblioteka Crne Gore. On omogućava povezivanje biblioteka u Crnoj Gori u jedinstven informacioni sistem, zasnovan na COBISS platformi.

Korisnici imaju pristup bibliografskim zapisima iz 26 biblioteka sa teritorije Crne Gore. Veb adresa ovog projekta je http://vbcghome.vbcg.me

Od 2008. CNB je postala punopravni partner najznačajnijeg projekta nacionalnih biblioteka Evrope (www.theeuropeanlibrary.org).

Evropska komisija je u posljednje dvije godine opredijelila više od 50 milijardi eura za projekat evropske digitalne biblioteke, pa se stiče utisak da je NCB postigla odlične rezultate u odnosu na dosadašnja ulaganja.

Civilizacijski ključ

Čuvanje dokumenata i stvaranje biblioteka predstavlja tekovinu koja je „kičma“ cjelokupnog društveno-tehnološkog napretka čovječanstva. Svi pronalasci, izumi, konvencije i tehnologije koji ljudima olakšavaju život postoje zahvaljujući onima koji kroz vjekove sakupljaju i šire znanje.

Zanimljivo je da je taj napredak tekao u skladu sa nivoom opšte dostupnosti informacija. Pristup bibliotekama je vjekovima bila privilegija elite, plemstva i sveštenstva. Tek pošto su biblioteke iz opatija preseljene u gradove (univerzitete), zapadna civilizacija počela je da doživljava kulturno-tehnološki procvat.

Naš odnos prema bibliotekama direktno određuje ukupni stepen razvoja čovječanstva.

Mirsad Hadžalić, “Pobjeda” 17.01.2011.