Cetinje :: Moj grad

Sa promocije knjige “Čovjek i zmija otrovnica” dr med. sci Veselina Ina Vujovića

Posted on 30. Oct, 2010 by Vesko Pejović in Iz kulture

 U  sali Centralne narodne biblioteke „Đurđe Crnojević“ održana je promocija knjige primarijusa dr Veselina Ina Vujovića “Čovjek i zmija otrovnica”.

 O knjizi su govorili prof. dr med. Sci Mirko Bulajić, prof. dr sci. Stanka Filipović i autor a program je vodio Borislav Cimeša, publicista.

Veselin Ine Vujović je nakon diplomiranja na Medicinskom fakultetu u Zagrebu 1957. godine, specijalizaciju završio u Beogradu 1964. godine u čuvenoj kliničkoj bolnici „dr Dragiša Mišović“ a doktorirao na Medicinskom fakultetu u Beogradu 1984. godine. Dvije godine kasnije dobija zvanje Naučnog saradnika a 1996. godine Naučnog savjetnika Univerziteta Crne Gore. Stručna usavršavanja realizuje u Vinči, u SAD kao stipendista Fulbrajtove fondacije, u Pragu kod dr Liboria i u Vašingtonu na Džordžiann Univerzitetu. Laureat je brojnih nagrada i priznanja, autor je preko 80 naučnih radova i dvije knjige.

Riječ prof. dr med. Sci. Mirka Bulajića:

Dr Veselin Vujović – INE, čiju monografiju danas promovišemo, je čitav svoj stručno naučni rad posvetio pacijentima baveći se kako za laike običnim tako za stručnjake veoma kompleksnim operacijama. U svakodnevnom Žargonu on je opšti hirurg ali se nije libio pristupiti skoro svim sub specijalističkim granama hirurgije, često operišući trbušne organe, krvne sudove, srce, pluća, endocrine žlijezde. Nije mu bila strana ni neurohirurška disciplina koja i danas predstavlja tabu temu svim ljekarima.

Međutim, malo ko zna još jedan njegov stručni naziv. Dr Ine je herpetolog naučnik koji se posvetio proučavanju zmija otrovnica, njihovom smrtonosnom ujedu i načinu liječenja smrtonosnih posljedica. Zna se da zmija nema noge već se kreće blagodareći izuzetnoj pokretljivosti kičmenog stuba i rebara, ne ujeda kada je niko ne dira, ali odbrambenim ujedom nanose štetu čak i u zimskim mjesecima kada kako narod kaže „spava“.

Naše otrovnice zovu se vipere pa je i serum koji se daje protiv zmijskog otrova „antiviperinum“ bez koga se ne može zamisliti ni jedna kako seotska ambulanta tako i visoko specijalizovana medicinska ustanova.

Znajući ove činjenice dr Ine je svoju doktorsku disertaciju posvetio Etiološkim, Patofiziološkim i hirurškim aspektima ujeda zmija u Crnoj Gori a sve to je proizišlo iz njegovog interesovanja za spoznaju ovog problema tokom redovnog školovanja na Medicinskom fakultetu u Zagrebu, boravkom u SAD, radom u Beogradu i Cetinju, gdje je studiranjem literature vezane za ujede zmija otrovnica, osmislio svoju viziju doktorske teze i njenu primjenu među ugroženim pacijentima.

Kao kruna dugogodišnjeg uspješnog interesovanja ovom problematikom svetlo dana ugledala je monografija „Čovjek i zmija otrovnica“.

Knjiga ima 10 poglavlja.

U prvom poglavlju autor govori uopšteno o zmijama kao hladnokrvnim reptilima koji u mnogim kulturama predstavljaju simbole snage, bistrine, lukavstva i mudrosti. Od grčkog mita o Heraklu, lukavog Sizifa, ogromnog pitona sina Geje, Kleopatrine izabranice zmije iz Edinovog vrta koja je navela Evu na grijeh, do naših kletvi „pečila te zmija u oko“ ovaj reptile je svakodnevno prisutan u našim životima. U ovom poglavlju su date i vrste zmija, njihovi latinski nazivi i karakteristike. Poseban doprinos čine fotografski prikazi svih opisanih vrsta.

Sledeće poglavlje posvećeno je vrstama zmijskog otrova i njegovog dejstva na organizam. Kao jedan od najkompleksnijih sekreta on izlazi iz pljuvačnih žlijezda, sadrži brojne farmakološke i biološke substance, elektrolite i enzyme i predstavlja kompleks antigena koji stimuliše organizam na stvaranje antitijela. Ovo je recept za spravljanje specifičnih seruma protiv zmijskog ujeda (serum od konja ili koze).

U ovom poglavlju autor opisuje dejstvo zmijskog otrova na pojedine specifične takozvane target organe, pa čitaocima pruža mogućnost boljeg upoznavanja sa dejstvom otrova.

U poglavlju o Epidemiologiji autor ukazuje na povezanost migracije stanovništva iz sela u grad sa povećanjem broja zmija otrovnica u nenaseljenim seoskim područjima. Odlaskom prirodnih neprijatelja zmija, čovjeka, psa, mačke, kokoške, došlo je do značajnog statistički verifikovanog broja ujeda zmija otrovnica u ispitivanom periodu 1971 – 1980 godina u Crnoj Gori.

Najčešće izloženi djelovi tijela ujedu zmije su noge i ruke, a ujedi se dešavaju se u maju i junu kada se beru šumske jagode ili u avgustu i septembru kada se bere grožđe, siječe list za stoku ili kupe lješnici. Epidemiološki podaci prikazani su veoma razumljivim grafikonima pa to daje poseban doprinos ovoj monografiji.

Poglavlje Eksperimenti sadrži detaljni opis naučnog pristupa patofizioloskim zbivanjima koje izaziva zmijski otrov ubrizgan kunićima a rezultati ovih eksperimenata služe kao polazna osnova za terapiju.

Poglavlje Hirurški aspekti sadrži detaljan opis izgleda ujeda zmije otrovnice i simptoma koje otrov izaziva. Autor ih dijeli na lokalne i opšte, ukazuje na poremećaje laboratorijskih parametara koji su različiti u zavisnosti od vrste zmije otrovnice. To mu služi za pravljenje terapijskog plana a sve u cilju usporavanja reserpcije otrova, odstranjenja i neutralizacije otrova.

Takođe diskutuje rezultate liječenja specifičnim polivalentnim serumima i takozvanom adjuvantnom terapijom.

Poglavlja diskusije i prve pomoći su od posebnog interesa jer čitaocu objašnjavaju svu kompleksnost ujeda zmije otrovnice koje samo brzo i efikasno liječenje može neutralisati.

Čitaocu je pružena mogućnost da se upozna sa relevantnim bibliografskim podacima koji su autoru služili u izradi ove monografije.

Poseban utisak koji monografija ostavlja na čitaoca su umjetnički dizajnirane slike na koricama – radovi akademskog slikara Dimitrija Popovića, pa tako upotpunjenu cjelinu,  monografija Čovjek i zmija otrovnica dr Ina Vujovića predstavlja štivo interesantno i za ljekare i za „običan“ svijet. U tome se ogleda autorova veličina posvećenosti ljekarskom pozivu.

Riječ prof. dr sci Stanke Filipović:

Već preko četiri decenije profesionalno sam posvećena otrovima, ali moram istaći, da se i do današnjih dana nije došlo do jedinstvene definicije otrova, što ukazuje na složenost i brojnost shvatanja ovog pojma, kojeg se dotiče i knjiga „Čovjek i zmija otrovnica“ – naučno djelo, uvaženog autora Prim. dr sci Veselina Vujovića, naučnog savjetnika.

Teškoće u definisanju pojma otrova najčešće se objašnjavaju činjenicom da jedno hemijsko jedinjenje, zavisno od uslova (doza, mjesto dejstva, stanje organizma i dr) i međudejstva sa živim organizmom, može biti i hrana i lijek i otrov.

Otrovi se posmatraju, kao hemijske materije koje unešene u organizam izazivaju fiziološke poremećaje, tako da se ovi karakterišu različitim patološkim stanjima – trovanjem i mogu prouzrokovati, prestanak svih životnih funkcija – smrt.

Po porijeklu, sve otrovne materije su podijeljene u dvije osnovne grupe: otrovi prirodnog porijekla i otrovi vještačkog – sintetičkog porijekla.

Otrovi prirodnog porijekla potiču iz tri prirodna carstva: materijalnog, biljnog i životinjskog, a otrovi vještačkog porijekla potiču iz tzv. četvrtog carstva. Usputno, danas SZO prepoznaje 85 000 poznatih toksikanata, čiji se nivoi, transport i efekt, prate u glavnim djelovima životne sredine: vazduhu, vodi, zemljištu i posebno u hrani, radi prevencije trovanja.

U podgrupi prirodnog carstva, životinjskog porijekla, svrstani su zmijski otrovi, otrovi škorpiona, paukova, raznih insekata, morskih životinja, bakterijskih toksina i dr.

Viperide, kojima pripadaju i otrovnice Vipera ammodytes (poskok) i Vipera berus (šarka) sa naših prostora, i učinak njihovog otrova na organizam oglednih kunića su predmet ove prve publikacije u nas. Kompleksnost sprovedenih istraživanja ogleda se i u potrebnim znanjima drugih nauka i naučnih disciplina poput: biologije, hemije, biohemije, toksikologije, fiziologije, patohistologije, epidemiologije i dr, što je rezultiralo uspješnu sintezu autora, kao predhodnicu eksperimentalnom utvrđivanju vrste zmijskog otrova i njegovo dejstvo na organizam.

U vezi s tim, treba istaći, da se autor pored ostalog u eksperimentalnim istraživanjima, dotakao i principa najsavremenijih metoda i instrumentalnih tehnika u detekciji komponenata zmijskog otrova, izolovanju njegovih frakcija i biohemijskih pokazatelja krvi.

Izuzetnim poznavanjem uloge i značaja tih pokazatelja, statističkom obradom vrijednosti dobijenih podataka i patohistološkim pregledima uginulih i žrtvovanih kunića, autor je izveo brojne zaključke o toksičkom dejstvu tj. Međuprocesu u kome učestvuju dva faktora:

-otrov poskoka, kao djelujući faktor,

-i živa materija (djelovi ćelije, ćelija, tkivo, organizam oglednih kunića), kao reagujuća struktura biološkog sistema.

Nastali, očigledni simptomi kod oglednih kunića su objašnjeni kao posljedica hipoksije centralnog nervnog sistema, i reakcije srčanog mišića na dejstvo otrova s jedne strane, i dejstva otrova na krvotok i mišiće s druge strane, a do smrti dolazi usljed kolapsa krvnog pritiska.

U nastavku je obimno prezentiran hirurški aspekt i opšta diskusija u kojoj je, pored ostalog, ukazano na herapin, koji se pokazao kao izuzetan zaštitnik života eksperimentalnih životinja. Nadalje, su prikazana i svojstva seruma, terapeutski načini i njihova poređenja sa rezultatima i mišljenjima naučnih autoriteta, koji se u svijetu bave ovom problematikom.

Na kraju ovog poglavlja, autor ističe: „da svaka vrsta zmije otrovnice iz pojedinih failija određenog podneblja, ima svoj specifični protivotrov … Jedini izuzetak je evropska zmija otrovnica za koju je specifičan serum dobijen od našeg poskoka“, što predstavlja veliki naučni doprinos.

U zadnjem poglavlju knjige prikazana je prva pomoć kod ujeda zmije otrovnice, gdje autor na njemu svojstven i originalan način, ovu složenu problematiku približava prosječnom građaninu, što ovoj rijetkoj publikaciji daje i izuzetan praktičan doprinos, posebno za podneblja kraških oblasti, kao što je to i u slučaju naše države u kojoj kraški tereni zauzimaju preko 80% njene teritorije.

Koncizan prikaz u publikaciji ove izuzetno složene problematike, i u njoj iznešeni problemi, kao izazov budućim istraživačima, utemeljen je, pored zavidnog iskustva autora, i na obimnoj korišćenoj literaturi, što se ogleda u 188 prikazanih referenci.

Na kraju, kao što se vidi, knjiga je izuzetnog dizajna, primjerene tehničke obrade.

Čestitam autoru na ovoj rijetkoj i izuzetno uspješnoj publikaciji sa željom da i dalje stvara za dobrobit kolega i budućih generacija pomenutih disciplina.

Na kraju programa, autor knjige dr med. Sci. Veselin Ine Vujović, se toplo zahvalio svima koji su mu pomogli da se ova knjiga odštampa i promoviše, učesnicima u programu promocije, prisutnim kolegama i odanim bivšim saradnicima iz vremena njegove aktivne službe kao i  prisutnim sugrađanima.