Cetinje :: Moj grad

Izložba slika Jovana Zonjića na Cetinju

Posted on 28. May, 2015 by Vesko Pejović in Iz kulture

Iz­lo­žba sli­ka jed­nog od bar­do­va cr­no­gor­skog sli­kar­stva Jo­va­na Zo­nji­ća, ko­ju je or­ga­ni­zo­vao Na­rod­ni mu­zej Cr­ne Go­re, otvorena je 19. maja u Cr­no­gor­skoj ga­le­ri­ji umjet­no­sti „Mi­o­drag Da­do Đu­rić” na Ce­ti­nju. Ljubitelji umjetnosti moći će da vide dvadesetak djela iz raznih perioda njegovog stvaralaštva do 16. juna 2015 godine.

Riječ Ljiljane Zeković, dip.l istoričarke umjetnosti na otvaranju izložbe:

Jovan Zonjić pripada plejadi umjetnika kao što su Petar Lubarda, Milo Milunović, Miloš Vušković, Savo Vujović, Mihailo Vukotić, Mirko Kujačić, Milan Božović…, a koji su se na likovnoj sceni pojavili u periodu između dva svjetska rata i postavili temelje na kojima će se razviti savremeno crnogorsko slikarstvo. Kao snažna individualnost, svojim slikarskim djelom dao je značajan doprinos visokom vrijednosnom nivou crnogorske moderne umjetnosti XX vijeka. Zonjićev slikarski temperament, u osnovi klasičan i intimistički, odredio je karakter njegovog slikarskog opusa.

Naši mladi talenti koje je tradicionalno orijentisana sredina gušila i sužavala njihove stvaralačke vidike, tridesetih godina XX vijeka odlaze u Pariz da se dalje obrazuju na samim izvorima evropske Moderne.

Šta se zapravo dešavalo na pariskoj likovnoj sceni u periodu kada jugoslovenski umjetnici puni entuzijazma dolaze u Pariz sa željom da postanu dio jednog sanjanog i nedostižnog svijeta? Umjetnost je bila duhovna i stvaralačka piramida koja se još uvijek gradila i nadgrađivala. Dok s jedne strane pratimo polet duboko ukorjenjenih eksperimenata sa početka vijeka, na drugoj registrujemo tendencije koje teže povratku realističkim paradigmama.

Šta radi Jovan Zonjić po dolasku u Pariz? Temeljan, ozbiljan, pomalo i perfekcionist, on želi da proširi svoja teorijska znanja i svoj métier. Pohađa istoriju umjetnosti i arheologiju na Sorboni, i školu u Luvru – odjeljenje akademskog slikara Robera Reja, profesora na Ecole des Beaux–Arts i upravnika muzeja u Fontenblou. Ovaj njegov izbor navodi nas na pomisao da je klasična nota, na kojoj se temelje njegove likovne interpretacije, bila „posljedica“ akademskog obrazovanja. Međutim, ako analiziramo njegovo likovno djelo, jasno nam je da je Zonjićev slikarski put bio, prije svega, njegov lični izbor. On se, srećom, našao u pravo vrijeme na pravom mjestu, u sredini koja mu je dala podstrek za dalji rad koji je počivao na principima harmonije, reda, intelektualne ozbiljnosti i racionalnosti.

Sa Milom Milunovićem, zemljakom, slikarom, osobom sličnog temperamenta i umjetničkog opredjeljenja, jedno vrijeme dijelio je atelje. Obojica su, nesumnjivo, bili nadahnuti Sezanom, primjenjujući njegov odnos prema slici – njenom povratku obliku kroz konstruktivne i strukturalne elemente, prethodno razorene impresionističkom igrom svjetlosti. Objašnjavajući svoj likovni kredo, Jovan Zonjić ističe: naročito je uticala na mene Sezanova doslednost u izgrađivanju slikarskog oblika i Van Gog, čija je strast za islikavanjem bila bezgranična. Nesumnjivo je da Zonjić od Sezana preuzima čvrstu strukuralnu organizaciju kompozicije, dok ga Van Gog fascinira kao umjetnik slobodnog izraza i neobuzdane slikarske strasti.

Komentarišući pojavu Jovana Zonjića u jugoslovenskoj umjetnosti četvrte decenije, Pjer Križanić konstatuje da je ona sa njim dobila jednu markantnu fizionomiju… slikara koji je konstruktivan, čvrst u fakturi i čist u boji, a njegove najbolje slike stvorene u intimnosti sa rodnom grudom.

Zanesenost prošlošću, njenom grandioznom i uzvišenom epikom, rezultirala je serijom studija sa ilustracijama stihova iz Gorskog vijenca. Herojski patos koji čini srž epa na Zonjićevim predstavama dobio je notu intimističkog izraza. Ekspresivnim crtežom umjetnik definiše grupne scene sa narativnim podtekstom. Sračunate poze, fizionomije tipskog karaktera, figure sa naglašenim teatralnim pokretima, još jedna su potvrda Zonjićevog slobodnijeg pristupa u tretiranju ljudske figure.

Da se u Francuskoj cijenio njegov rad potvrđuje činjenica da je Nacionalni muzej moderne umjetnosti u Parizu, 1939. sa izložbe Jugoslovenskih umjetnika koji su živjeli i stvarali u Parizu (1938), otkupio njegov rad Crnkinja. Bio je to prvi i zadugo jedini rad koji je predstavljao jugoslovensku umjetnost u tom muzeju. Sliku je poslije njenog nestanka za vrijeme Drugog svjetskog rata (deportovali je Njemci), 1958. godine zamjenio slikom Mrtva priroda sa crnim ramom.

Poratne godine bile su presudne za Zonjićev likovni prosede.

Da li po instinktu, koji se javlja kod čovjeka kada jedino utočište nalazi u svojim korjenima, ili bježeći od letargičnog stanja, Zonjić se vraća zavičaju, njegovoj grandioznoj prirodi iz koje će crpiti nove, posljednje stvaralačke sokove. U ovom specifičnom podneblju ispunjenom iskonskim mirom, vizuelnim redom i fizičkom ravnotežom, Zonjić je postigao svoju stvaralačku zrelost.

U ovom kontekstu napomenula bih da mrtve prirode u Zonjićevom slikarstvu imaju značajno mjesto. One predstavljaju najupečatljiviji motiv preko kojeg možemo pratiti promjene koje karakterišu pojedine umjetnikove stvaralačke periode. Preko njih i na njima razvijao je svoje kreativne slobode koje su ga pred kraj njegovog životnog i stvarlačkog puta usmjerile ka asocijativnom i apstrahovanom oblikovanju plastičnih elemeneta.

Zonjićevo slikarsko djelo pripada intimističkom slikarstvu koje se zasniva na klasičnim principima – poetičnoj ritmici i skladu prostora, i prigušenoj orkestraciji teške, zgusnute, gotovo monohromne palete. Čvrsto gradeći krajolike, mrtve prirode i portrete, on formom, linijom i bojom izražava ono vječno i trajno u svijetu. Na njegovim slikama sve je podređeno cjelini koju karakteriše jednostavna kompozicija izgrađena na geometrijskom poretku strukturalnih elemenata.

Međutim, iza svakog djela stoji njegov tvorac, osoba koja mu udahnjuje život i čini ga stvarnim. Tako, Zonjićevo slikarstvo, bez obzira na to da li je u njemu akcenat na svjetlosnim senzacijama mediteranskog podneblja ili na tamnim, zagasitim, melanholično intoniranim sadržajima ono predstavlja projekciju umjetnikovih unutrašnjih stanja koja se na njegovim slikama manifestuju kroz dva parametra: lirsku toplinu i snenu melanholiju.

Likovno djelo Jovana Zonjića pripada najvećim dometima crnogorskog slikarstva XX vijeka. O tome svjedoče djela prezentirana na ovoj izložbi koja će nesumnjivo kod svih vas, kroz snažan vizuelni doživljaj, izazvati osjećaj emotivne topline i jednog humanijeg odnosa prema svijeta u kojem živimo.

Na kraju bih pomenula da će monografski katalog u izdanju Narodnog muzeja Crne Gore, posvećen stvaralaštvu Jovana Zonjića, biti publikovan u toku trajanja izložbe u crnogorskoj galeriji umjetnosti Miodrag Dado Đurić.

IZ BIOGRAFIJE JOVANA ZONJIĆA

Jo­van Zo­njić ro­đen je 1907. go­di­ne na Ce­ti­nju gdje sti­če osnov­no obra­zo­va­nje na­kon če­ga u Be­o­gra­du za­vr­ša­va umjet­nič­ku ško­lu kod pro­fe­so­ra Lju­be Iva­no­vi­ća i Mi­la­na Mi­lo­va­no­vi­ća. Po za­vr­šet­ku ško­le 1931. nje­go­vi ra­do­vi po­ja­vlju­ju se na Je­se­njem be­o­grad­skom sa­lo­nu gdje do­bi­ja na­gra­du za sli­ku „Fa­ti­ja” i od ta­da re­dov­no uče­stvu­je na Pro­ljeć­nim i Je­se­njim iz­lo­žba­ma, a sep­tem­bra iste go­di­ne pri­re­đu­je na Ce­ti­nju svo­ju pr­vu sa­mo­stal­nu iz­lo­žbu. Že­lja za usa­vr­ša­va­njem od­vo­di ga u Pa­riz gdje bo­ra­vi do 1939. go­di­ne. Po­sli­je ra­ta, uz po­vre­me­ne bo­rav­ke u Cr­noj Go­ri, na­sta­nio se u Be­o­gra­du gdje je ra­dio kao slo­bo­dan umjet­nik. Po­red sli­kar­stva ba­vio se fre­sko­de­ko­ra­ci­jom, ka­ri­ka­tu­rom, ilu­stra­ci­jom, pi­sao je po­e­zi­ju, a is­ta­kao se i kao umjet­nič­ki kri­ti­čar. Bio je član me­đu­na­rod­nog udru­že­nja li­kov­nih kri­ti­ča­ra i re­dov­ni član ULUS-a. Iza nje­ga je ve­li­ki broj sa­mo­stal­nih iz­lo­žbi u ze­mlji i ino­stran­stvu, a do­bit­nik je i broj­nih na­gra­da. Pre­mi­nuo je u Be­o­gra­du 1961. godine.

­mr Branka Vujović,  dipl. dizajner