Cetinje :: Moj grad

U ogledalu: Prof. dr Aleksandar Saša Čilikov, dobitnik 13 julske nagrade

Posted on 01. Aug, 2014 by Vesko Pejović in Iz kulture

Poštovani čitaoci, želim da vam predstavim ovogodišnjeg dobitnika Trinaestojulske nagrade Crne Gore, Cetinjanina, Prof dr Aleksandra Sašu Čilikova, kojeg je za ovo visoko priznanje predložio stručni kolegijum Uprave za zaštitu kulturnih dobara, za publikaciju „Crkve i manastiri basena Skadarskog jezera“.

Evo obrazloženja predlagača:

-Među kulturnim poslenicima, u široj crnogorskoj javnosti, pa slobodno se može reći i na ex-jugoslovenskom prostoru, sa uvažavanjem se cijeni i vrednuje profesionalni angažman istoričara umjetnosti Dr Aleksandra Čilikova koji je već odavno prepoznat kao jedan od najvećih živih poznavaoca ukupne domicilne umjetničke kulture. Riječ je o ličnosti koja je čitav, gotovo četvorodecenijski profesionalni rad posvetila proučavanju i istraživanju svih segmenata crnogorske umjetničke kulture o čemu svjedoče, između ostalog, i niz studija, rasprava i monografija naučnog karaktera iz domena istorije i teorije umjetnosti od praistorije do savremenog doba, kao i opštedruštveni stručni angažman iskazan na fonu heterogenih aktivnosti.

U oblasti  zaštite spomenika kulture A. Čilikov se javlja kao autor niza stručnih elaborata i studija, član i rukovodilac stručnih timova na istraživanju arhitekture, slikarstva, skulpture i primijenjene umjetnosti, organizator i voditelj arheoliških iskopavanja, učesnik brojnih simpozijuma i tribina u zemlji i inostranstvu. U okviru rada na prezentaciji crnogorske umjetničke kulture, pored niza obavljenih arhivskih i terenskih istraživanja publikovanih u stručnoj i dnevnoj štampi, Čilikov je uradio i preko dvadeset scenarija za dokumentarne i tv filmove. Visoka profesionalnost i postignuti rezultati na polju zaštite spomenika kulture obezbijedili su Dr Čilikovu najveće zvanje – savjetnik konzervator i istraživač savjetnik.

Pored dugogodišnjeg rada na proučavanju, istraživanju, prezentaciji i valorizaciji kulturne baštine Crne Gore, poslednjih dvadeset godina A. Čilikov se na veoma uspješan način bavi i pedagoškim radom o čemu svjedoči višegodišnji angažman kao predavača na Univerzitetu Crne Gore – Fakultet likovnih umjetnosti, Fakultet dramskih umjetnosti, Muzička akademija, Fakultet političkih nauka, Fakultet za turizam i ugostiteljstvo – kao i na inostranim umjetničkim visokim školama (Akademija likovnih umjetnosti u Trebinju, Akademija muzičkih umjetnosti u Sarajevu, Akademija likovnih umjetnosti u Kosovskoj Mitrovici). Visok nivo kvaliteta predavačkih aktivnosti obezbijedio je Čilikovu veliki ugled u akademskoj zajednici i studentskoj populaciji.

Izvan polja pedagoškog rada i djelatnosti u okviru zaštite spomenika kulture, biografski podaci A. Čilikova ukazuju i na niz odgovornih društvenih angažmana: član Umjetničkog Savjeta  Narodnog muzeja Crne Gore, član Naučnog Savjeta Nacionalnih parkova Crne Gore, član Savjeta gradonačelnika prijestonice Cetinja, predsjednik Društva istoričara umjetnosti Crne Gore, predsjednik Fondacije „Guvernaduri Radonjići“, član brojnih stručnih komisija Ministarstva kulture, selektor Hercegnoskog i Cetinjskog salona, član Savjeta Galerije crnogorske umjetnosti „Miodrag Dado Đurić“ i brojne druge, kako se saznaje iz biografskih podataka.

I pored činjenice da propozicije o dodjeli nagrade „13 jul“ zahtijevaju informacije o djelu nastalom u poslednje dvije godine kojim se konkuriše, smatrali smo neophodnim da bar u najosnovnijem vidu istaknemo neke od profesionalnih aktivnosti A. Čilikova koje su podrobnije naznačene u njegovoj bibliografiji.

Motiv za prijedlog o dodjeli nagrade „13 jul“ Dr Aleksandru Čilikovu je sadržan u izlasku iz štampe monografije „Crkve i manastiri basena Skadarskog jezera“. Ova dragocjena knjiga pojavila se početkom 2013 godine u izdanju Crnogorske akademije nauka i umjetnosti i prethodio joj je petogodišnji autorski rad.

Napominjemo da rad na izradi sintetičke monografije iz oblasti istorije umjetnosti sa navedenom tematikom zahtijeva strpljivi istraživački rad na više polja – arhivska i istraživanja arhitekture, slikarstva, skulpture, primijenjene umjetnosti, analizu postojeće literature, terenske radove – što zahtijeva korpus znanja iz više naučnih disciplina vezanih za oblast istorije, istorije umjetnosti, istorije religije, arheologije, etnologije, istorije književnosti idr. U dosadašnjoj izdavačkoj praksi tokom poslednjih pola vijeka ne mogu se u Crnoj Gori konstatovati često poduhvati realizacije sintetičkih monografija posvećenih nekoj od velikih tema u kontekstu proučavanja umjetničke kulture. Sama ta činjenica, naravno uz kvalitete prezentiranog materijala, upućuje na zaključak da je riječ o kapitalnom projektu. Značaj Čilikovove knjige posebno je važan jer je riječ o tematici vezanoj za region Skadarskog jezera koji je u viševjekovnoj istoriji Crne Gore bio embrion njenog političkog, kulturnog, duhovnog i etničkog identiteta.  Sakralni spomenici Skadarskog basena stvarani u periodu od ranog srednjeg vijeka pa do početka XX vijeka, kada je riječ o istoriji Crne Gore, nijesu u prošlosti predstavljali samo vjerska središta – bila su to mjesta na kojima su se donosile sudbonosne političke odluke, centri pismenosti i razvoja umjetničkih djelatnosti. Suočivši se sa ozbiljnošću i heterogenošću jedne velike i važne istorijsko-umjetničke teme, A. Čilikov u okviru prezentiranih 363 strane sa tekstom praćenim foto i grafičkim prilozima, na veoma promišljen način pravi kompozicionu šemu u okviru tri osnovna poglavlja – Skadarski basen (opšte karakteristike, istorijat, naselja); Crkve i manastiri Skadarskog basena (arhitektura, slikarstvo, primijenjena umjetnost). Svjestan ograničenosti kvantiteta teksta, A. Čilikov na fascinantan način, racionalno i krajnje precizno, rafinirano i jasno čitljivo, opservira široku lepezu podataka omogućavajući čitaocu bilo kog profila jasnu identifikaciju i potpunu sliku predmetne teme. Time je postignut efekat razumljivosti naučnog štiva koje je, van svake sumnje, dostupno čitalačkoj publici bilo kog obrazovnog profila. Posebnu vrijednost monografije o crkvama i manastirima skadarskog basena predstavlja činjenica da se ovo vrijedno ostvarenje može smatrati pravim reprezentom umjetničke kulture Crne Gore u kontekstu prezentacije opštekulturnih kvaliteta u zemlji i inostranstvu. Štampana dvojezično sa engleskim prevodom, monografija je izazvala  veliku pažnju u inostranim krugovima stručne i šire publike – prema našim saznanjima tražena je i u diplomatskim krugovima kao i od većeg broja inostranih turista. Izrečeno govori o tome da pored kapitalnog doprinosa proučavanju crnogorske umjetničke kulture, monografija A. Čilikova na dostojan način reprezentuje njene kvalitete i u inostranim krugovima.

U završnom dijelu ovog obrazloženja želimo napomenuti da rad na realizaciji monografije kakvu nam je prezentirao A. Čilikov ne predstavlja samo puko pisanje teksta. On obuhvata i, između ostalog, lociranje brojnih objekata na terenu i precizna uputstva o načinu studijskih foto snimanja, konstantan zajednički rad sa grafičkim dizajnerom i neophodnu saradnju sa prevodiocem na strani jezik. Vrijedno je pomenuti da sastavni dio monografije predstavlja i leksikon ikonografije i arhitekture gdje se autor pobrinuo da u potpunosti objasni svaki stručni termin čime je čitaocu osvijetlio brojne, neupućenim, nerazumljive pojmove karakteristične za sakralnu umjetničku kulturu.

O važnosti monografije „Crkve i manastiri basena Skadarskog jezera“ autora Dr Aleksandra Čilikova mogu se ispisati još mnoge stranice, neke su već ispisane u kontekstu aktuelne umjetničke kritike dostupne preko dostavljene dokumentacije uvaženim članovima Žirija za dodjelu nagrade „13 jul“, no i ovo sažeto obrazloženje, mišljenja smo, može argumentovano uputiti na donošenje prijedloga da se jednom takvom stvaraocu, doista životno i profesionalno krajnje kvalitetno povezanim sa svim segmentima umjetničke kulture Crne Gore, kakav je Dr Aleksandar Čilikov, dodijeli nagrada „13 jul“ koju je svojim ukupnim radom i poslednjimkapitalnim djelom, svakako zaslužio.

Odluka žirija: 

Žiri za dodjelu Trinaestojulske nagrade u sastavu: predsjednik Žirija, prof. dr Dragan K. Vukčević, i članovi Žirija, prof. dr Predrag Ivanović, prof. dr Dragan Koprivica, prof. dr Ilija Vujošević i prof. dr Milenko Popović, na sjednici, održanoj 3. jula 2014. godine, na Cetinju donio je Odluku da se Trinaestojulska nagrada za 2014. godinu dodijeli reditelju Gojku Kastratoviću, istoričaru umjetnosti Aleksandru Čilikovu i profesoru književnosti Niku Martinoviću a za životno djelo slikaru Vojislavu Voju Staniću.

Uručenje nagrada:

Nagrade je na 11 jula na svečanosti u Vili „Gorica“, kojoj su prisustvovali predsjednik Crne Gore Filip Vujanović,  predstavnici sudske i izvršne vlasti, diplomatskog kora, kao i mnogobrojne ličnosti iz kulturnog i javnog života, uručio predsjednik Skupštine Crne Gore Ranko Krivokapić rekavši da je 13. jul 1941. godine najznačajniji datum u crnogorskoj istoriji a da su ovogodišnji laureati besmrtnici crnogorskog stvaranja i dok je takvih biće vječna Crna Gora. U ime Vojislava Voja Stanića nagradu je primio njegov sin Tomo.

U ime Žirija za dodjelu Trinaestojulske nagrade, prof. dr Dragan Koprivica je istakao da je Žiri tokom odlučivanja prepoznao trajnu i istinsku privrženost nagrađenih tradicionalnim vrijednostima Crne Gore, kao aksiom pri nominovanju za ovako visoko priznanje uz sve potrebne visoke, stručne, naučne, umjetničke i druge reference u njihovoj stvaralačkoj misiji.

U ime dobitnika Trinaestojulske nagrade zahvalio se reditelj Gojko Kastratović rekavši da nagrada ima veliki značaj za kolege i njega, i da ovaj datum treba da pamte sve generacije, zbog nasljeđa kojim se samo mogu ponositi.

Ko je sve bio u konkurenciji

Na listi kandidata za dodjelu Trinaestojulske nagrade za životno djelo, pored Voja Stanića, bili su Aleksa Asanović, Branimirka Šćepanović, Vladimir Perović, Gojko Kastratović, Isak Kalpačina, Ismeta Ramdedović-Ličina, Ljubo Dabović, Milenko Ratković, Momir M. Marković, Mihail Milo Pavlović, Milenko Lainović, Stanka Đurović, Slobodan Backović, Slobodan J. Radonjić i Todor Vučković.

Na listi kandidata za dodjelu Trinaestojulske nagrade za 2014. godinu, pored Čilikova, Kastratovića i Martinovića, bili su i Aleksa Asanović, Božidar I. Miličić, Veselin Vučurović, Varja Đukić, Darko Drljević, Dušan Ičević, Dušan Đurišić, Dragoljub Šarović, Danilo Radojević, Ismet Hadžić, Zoran M. Iličić, JU Srednja pomorska škola Kotor, Krsto Andrijašević, Miraš Martinović, Milorad Popović, Momir M. Marković, Milenko Ratković, Miodrag Tripković, Slobodan Kovačević, Slobodan J. Radonjić i Džoni Hodžić.

Iz biografije:

Prof dr Aleksandar Čilikov rođen je 1950. godine u Beogradu. Kao sin ruskog emigranta i Cetinjanke, u najranijem djetinjstvu dolazi u Cetinje i tu ostaje čitav život. Na Filozofskom fakultetu u Beogradu – grupa za istoriju umjetnosti, diplomirao je 1977. godine sa temom „Ikonostas Manastira Morače“, na istom Fakultetu  magistrirao 1987. godine  na temu „Manastir Podlastva“, a doktorirao je 2008. godine. Zaposlen je kao vanredni profesor na Fakultetu likovnih umjetnosti na Cetinju, a predaje na još pet umjetničkih fakulteta. Autor je brojnih elaborata, tekstova i knjiga na temu kulturne baštine Crne Gore, teorije i istorije umjetnosti …

Prilog pripremio: Vesko  Pejović