Cetinje :: Moj grad

Generali Knjaževine i Kraljevine Crne Gore

Posted on 11. Mar, 2017 by Vesko Pejović in Istorijski razvoj, Iz kulture, Zanimljivosti

U izdanju Fakulteta za crnogorski jezik i književnost i Ministarstva odbrane izašla je 2016. godine iz štampe monografija Generali Knjaževine i Kraljevine Crne Gore – Studija o vojnoj eliti sa biografskim leksikonom, autora mr Srđe Martinovića.

Promocija monografije je održana na Cetinju u Ministarstvu kulture 14. jula 2016. godine, u 19h, povodom Dana državnosti. O knjizi su govorili akademik Đorđe Borozan, prof. dr Saša Knežević i pukovnik Zoran Bošković, ispred Ministarstva odbrane i Vojske Crne Gore. Moderator promocije je bio Dragan Mitov Đurović, poznati publicist i novinar, a nastupio je i naš poznati pijanista Bojan Martinović i kvartet Muzičke akademije sa Cetinja. Promocija je okupila veliki broj ljudi, među kojima značajan broj uglednih intelektualaca, profesora, dekana, javnih i kulturnih poslenika.

Poštovani čitaoci, pošto se radi o izuzetno važnoj knjizi prvo ću vas upoznati sa sadržajem knjige:

UVOD I KARAKTERISTIKE VOJNE ELITE CRNOGORSKE VOJSKE 1881-1921

Geneza generalskog čina u Crnoj Gori

Tradicija i porijeklo divizijara i birgadira

Vojno obrazovanje divizijara i brigadira

Primanja ipenzije divizijara i brigadira

Učešće divizijara i brigadira u ratovima

Veliko unapređenje 1913. godine

Generali u Prvome svjetskome ratu 1914-1916

Slom crnogorska vojske i austrougarska okupacija 1916-1918

Generali u emigraciji

U Vojsci Kraljevine SHS I KraljevineJugoslavije

Počasni generali crnogorska vojske

Prinčevi kao generali

Generali u političkome i društveno-kulturnome životu

Služba u visokoj politici

Služba u Ađutanturi i Gardi

Generalska elita za sebe

Silazak sa životne scene

II BIOGRAFIJE DIVIZIJARA I BRIGADIRA

DIVIZIJARI CRNOGORSKE VOJSKE

1. Vučinić Mijajlo
2. Martinović Mitar
3. Petrović Đuro
4. Vojvodić Lakić
5. Vukotić Janko
6. Petrović Danilo
7. Gojnić Luka
8. Vučinić Milutin

BRIGADIRI CRNOGORSKE VOJSKE

9. Đurović Mašo
10. Popović Marko
11. Sočica Lazar
12. Ivanović Vaso
13. Vuković Todor
14. Martinović Jovo
15. Vlahović Miro
16. Popović Jovan
17. Đurašković Milo
18. Petrović Mirko
19. Lazović Veliša
20. Gvozdenović Anto
21. Medenica Dragiša
22. Bošković Blažo
23. Adžić Joko
24. Đurović Ivo
25. Kusovac Niko
26. Vukotić Đuza
27. Nikolić Milutin
28. Vukotić Milutin
29. Bećir Jovo
30. Đurašković Đuza
31. Vešović Radomir
32. Božović Mašan
33. Petrović Petar
34. Matanović Milo
35. Pejanović Niko
36. Jovićević Stevo
37. Medenica Miloš
38. Vujisić Pavle
39. Cemović Avro
40. Ivezaj Sokolj Baco
41. Martinović Petar
42. Ivanović Nastadin
43. Raičević Andrija
44. Jovanović Joko
45. Gatalo Danilo
46. Jovović Đuro
47. Šoć Đuro
48. Lompar Petar
49. Vučeraković Marko
50. Popović Krsto
51. Martinović Joko
52. Bulatović Ivan

POČASNI BRIGADIRI CRNOGORSKE VOJSKE

3. Burnam Frederik
4. Konstantinović Aleksandar
5. Nešić Borivoje

U predgovoru knjige, admiral Dragan Samardžić, načelnik General štaba Crne Gore je napisao: 

Monografija Srđe Martinovića posvećena generalskoj eliti Crnogorske vojske predstavlja pionirski poduhvat, obzirom da se ova tema po prvi put obrađuje i predstavlja crnogorskoj javnosti.

Ovo djelo je izvanredan doprinos vojnoj istoriji, budući da je autor uspio da sačuva od zaborava biografije i fotografije velikana naše istorije, kojima dugujemo ogromnu zahvalnost što su kroz vjekove uspijevali odbraniti i sačuvati samostalnost crnogorske države.

Posebno treba istaći vrijednost višegodišnjeg istraživačkog rada, obzirom da je Autor samostalno i predano radio na prikupljanju podataka iz arhivske građe, i ono što je veoma dragocjeno, intervjuišući potomke i proučavajući porodičnu dokumentaciju crnogorskih generala, knjizi je dao svojevrsnu autentičnost. Zahvaljujući Martinovićevoj izvanrednoj posvećenosti i poštovanju prema istoriji knjiga je ugledala svjetlo dana, iako je podataka bilo malo, a i postojeći su bili nesistematizovani. Martinović je primjenjujući stroge naučne kriterijume, generale predstavio onakvima kakvi su bili, prezentujući čitaocu podatke o obrazovanju, službi u Vojsci, socio-društvenom i teritorijalnom porijeklu, njihovom učešću u kulturno-društvenom životu, unapređenjima, izbjegavajući da daje vrednosne sudove o postupcima generala u periodu u kojem su komandovali jedinicama, poštujući izreku: „Poslije bitke lako je general biti“.

Knjiga je autorov doprinos jubileju obilježavanja desetogodišnjice obnavljanja crnogorske nezavisnosti, što predstavlja primjer istinskog patriotizma i zaslužuje poštovanje i pažnju čitalaca.

Evo  i izvoda iz besjeda sa promocije:  

Akademik Đorđe Borozan

Imam čast i zadovoljstvo da sopštim mišljenje o knjizi uvaženog magistra Srđe Martinovića. Ova dobrodošla i po načinu nastanka svojevrstna studija o vojnoj eliti onovremene Crne Gore sa leksikonom 55 ličnosti sadrži dragocjene podatke iz zvaničnih i nezvaničnih izvora koji će značajno pomoći budućim istraživačima u proučavanju uloge, značaja i misije Ministarstva vojnog Knjaževine i Kraljevine Crne Gore. U namjeri da ovom monografijom sagleda, procijeni i saznajno obogati ovu nedovoljno istraženu temu i sa obećanjem da će se pitanjem crnogorske vojne elite baviti i za periode do 1941. godine pa i one u vrijeme socijalističke Jugoslavije u toj naučno dobrodošloj namjeri. Nastanak ove monografije pratile su kako autor konstatuje nedostatak izvora, pa je pored izvora iz Državnog arhiva Crne Gore, obimne literature i memoarske građe, iscrpan istraživački rad u analiziranju neobjavljenih rukopisa i privatne dokumentacije podrazumijevao i ozbiljan terenski rad, razgovore sa potomcima i rodbinom, intervjue, obilaske mjesta sahrane i pribavljanje fotografija. Suočavajući se sa nizom izazova pri nepotpunoj i neadekvatnoj izvornoj osnovi, nadoknađujući primarne izvore navedenim sadržajem ovaj rad na osoban način rasvjetljava mnoga pitanja i daje događajno nova saznanja o vojnoj eliti Crne Gore prije svega o njenim vojnim, ratnim i profesionalnim karakteristikama. Autor je identifikovao sve divizijare i brigadire crnogorske vojske, konstatovao okolnosti slučajeva u nerealizaciji odluka zbog ratnih okolnosti i nepriznavanja činova oficirima od strane Kraljevine SHS dobijenih za vrijeme emigracije od 1918. godine, što je za sticanje prava na penzije pa i na ostvarivanje drugih prava bio veliki problem. S tim u vezi autor konstatuje da većina crnogorskih generala koji su služili u vojsci nove države bez obzira da li su primljeni u čin generala ili pukovnika nijesu obavljali značajne dužnosti i da su penzionisani uglavnom tokom 1921. godine i do 1923. godine.

Podatke o vojnoj eliti autor je iscrpno koristio iz objavljenih izvora, zbornika Ministarstva vojnog, Ministarstva inostranih djela, Ministarstva finansija, Crnogorskih zakonika, »Glasa Crnogorca«, »Cetinjskog vjesnika«, »Grlice«, »Narodne riječi«, »Slobodne misli«, »Zete«, »Zetskog glasnika«, Almanaha, »Ratnika«, »Politike«, Vojne enciklopedije, Vojnog leksikona itd. Iscrpno i pažljivo korišćena su memoarska kazivanja i relevantna literatura, kako je autor naveo nedovoljno za ukupno saznanje o portretima navedenih ličnosti. Pregled razvoja i formacijska organizacija crnogorske vojske, geneza generalskog čina, tradicija i porijeklo vojne elite divizijara i brigadira, institucije u kojima su se školovali, lična primanja, formacijski raspored, život u emigraciji, status u drugoj državi i niz drugih pitanja o kojima se u ovoj knjizi nalaze dragocjeni podaci doprinose potpunijem sagledavanju cjelokupnog djelovanja Ministarstva vojnog Knjaževine i Kraljevine Crne Gore. Baveći se uspješno pitanjem vojne elite u knjizi koju svesrdno preporučujem naučnoj, stručnoj i političkoj javnosti izražavam nadanje da su razlozi takvog projekta i potrebe njegovog realizovanja u najvećem dijelu vezani za njegov budući naučni rad, prema tome poželimo mu uspjeh u budućem radu, dobro zdravlje i istraživački inat u sticanju saznanja koji je u ovoj knjizi pokazan.

Prof. dr Saša Knežević, dekan Fakulteta političkih nauka (recenzent)

Zadovoljstvo mi je što imam čast da kažem nešto o knjizi Srđe Martinovića. Sa kolegom Martinovićem sam sarađivao na Fakultetu političkih nauka, gdje je on diplomirao i magistrirao iskazavši izuzetan afinitet i talenat prema istoriji Crne Gore. Sigurno ga je njegovo aktuelno profesionalno angažovanje u Vojsci Crne Gore dodatno motivisalo da se pozabavi njenom slavnom prošlošću i njenom komandom elitom. Znam da je ovo sam dio njegovog plana i ambicije da objavi monografije o generalima iz Crne Gore i iz kasnijeg perioda i s obzirom na njegovu posvećenost i ljubav siguran sam da će u tome uspjeti.

Heuristička osnova ove studije, čiji je cilj obrada sveobuhvatnih podataka o generalima crnogorske vojske je zaista široka, osim primarnih izvora iz Državnog arhiva Crne Gore, korišćena je obimna literatura, memoarska građa, neobjavljeni rukopisi, privatne arhive…

Autor je istraživanjem uveden u jedan svijet prošlosti i sam je duhovno preživljavao to vrijeme i sudbine svojih junaka – generala. Ovaj pristup mi se, s obzirom da se radi o mladom autoru, učinio vrijednim afirmacije. Takođe, razumljiv mi je stav Martinovića, da njegova monografija nema namjeru da ulazi u političke okolnosti u kojima su djelovali crnogorski generali ili da na bilo koji način iznosi sud o njihovim opredjeljenjima, stavovima ili postupcima, to pripada političkoj istoriji koja jeste naizbježna ali nije cilj ovog rada i istraživanja.

Sa metodološke strane, krajnje je važno što je rađena kritička analiza izvora i uporedna analiza izvora različitog porijekla. Ogroman broj referenci i fusnota, poziva na izvore govori o širokom istraživačkom zahvatu i predstavlja kritički aparat veoma vrijedan za svakog budućeg istraživača ove oblasti. To su aspekti koji ovu knjigu čvrsto drže u naučnoj sferi, potenciram i vrijednost mnogobrojnih fotografija od kojih se većina prvi put objavljuje (sakupljani više godina iz privatnih kolekcija).

Sadržajno, mislim da je veoma važno da svoje mjesto u ovom radu pripada i proizvođenju u generalske činove za vrijeme crnogorske vojske u emigraciji odnosno djelovanja crnogorske vojske u egzilu, što su ujedno bili i posljednji prozvedeni brigadiri crnogorske vojske, koja je svoj formalan život okončala kada je rasformirana krajem 1921. godine.

Ovo je naročito važno jer se tu često gubi jedna istorijska kopča, a crnogorska vlada je tada imala puni i nesporni pravni legitimitet i pravni kapacitet za vojna unapređenja.

Istorijski je maglovit period sloma Crne Gore krajem 1915. godine i početkom 1916. godine kada su pojedini dugogodišnji komandiri proizvedeni u brigadire ali ukazi o tome nijesu objavljivani, zato sam siguran da je Martinovićev trud, da poveže pokidane niti naše vojne istorije i njenih najvažnijih aktera, dao plodan rezultat. Siguran sam, takođe, da je ovo samo početak jednog stručnog i naučnog pregnuća ali početak koji je zaslužio čestitke, ja ih dragom kolegi srdačno upućujem i radujem se njegovim narednim studijama i knjigama.

EVO I OSVRTA AUTORA MR SRĐE MARTINOVIĆA NA PUT DO KNJIGE

Ideja i motivi

Osnovna motivacija ove monografije je izrada studije o vojnoj eliti, popisivanje, obrađivanje i davanje sveobuhvatnih biografskih podataka o generalima crnogorske vojske, koji bi u budućim istraživanja bili osnova za izradu njihovih tekstualnih portreta, i bili priručnik za sva veća istoriografska i vojnoistorijska naprezanja kako bi se poboljšala slika o vojnoj prošlosti Crne Gore. Na ideju sam došao još kao maturant cetinjske gimanzije 2006. godine, a za to je vjerovatno zaslužan ambijent i tradicija o slavi crnogorskog oružja i neprestalne borbe za slobodu na kojoj sam odrastao, uostalom kao i većina cetinjske omladine. Sa realizacijom knjige otpočeo sam na prvoj godini studija, a sa nekim prekidima pisanje monografije trajalo je punih devet godina.

Problemi i nastanak

Osnovna prepreka je, kao što i provijava iz prethodnih redova, bila upravo slabo sačuvana građa i nezainteresovanost naših istoriografa i vojnih istoričara da istraže i adekvatno saznaju osnovne informacije o velikanima crnogorske vojne vještine. U tome smjeru ova monografija želi da odškrine i nadomjesti postojeće nedostatke za generale Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, od uvođenja brigadirskog čina do rasformiranja crnogorske vojske u emigraciji. U okviru šireg poduhvata najveći dio posla urađen je i s biografijama generala do današnjih dana. Ovih dana izašla je i monografiju o generalima iz Crne Gore u Vojsci Kraljevine SHS i Kraljevini Jugoslaviji (1919-1941), a u planu mi je i skoro idanje studije o generalima iz Crne Gore za period od 1941. godine do današnjeg doba. Ova monografija sadrži brojne biografije i fotografije generala koje se sad prvi put objavljuju.

Glavno polazište ovoga rada bila su lica koja su za vrijeme Knjaževine i Kraljevine Crne Gore proizvedena u čin brigadira ili divzijara. Kao prva institucionalizovana profesionalna vojna titula, tj. čin ranga generala u crnogorskoj vojsci bio je brigadir uveden reformama 1881. godine, a znatno kasnije uveden je čin divizijara koji je ujedno predstavljao najviši čin u crnogorskoj vojsci. Kad je u pitanju crnogorska vojska, u dosadašnjim radovima koji su je obrađivali često je bilo nedoumica kad su u pitanju najviši vojni činovi, jer su pojedina lica obavljala dužnost komandanta brigade, a nijesu imala čin brigadira. Takva lica nijesu uključena u ovaj rad iz prostog razloga jer zvanično nijesu imala čin brigadira ili divizijara. Prvi brigadiri u crnogorskoj vojsci proizvedeni su nakon crnogorsko-turskoga rata 1878. godine, a posljednji su proizvedeni pri formalnom kraju Crne Gore i njene dinastije u periodu emigracije 1919-1921. godine. Niti su svi divizijari i brigadiri imali isto obrazovanje, niti su svi imali iste zasluge.

Kao što je već navedeno, nedostatak izvora, slabo sređena i nekompletna dokumentacija znatno su otežele nastanak ovoga rada. Osim primarnih izvora iz Državnoga arhiva Crne Gore, korišćena je obimna literatura, memoarska građa, neobjavljeni rukopisi i privatna dokumentacija. Do pojedinih podataka dolazilo se dosta teško, pa sam često „ni iz čega“ pokušavao rekonstruisati njihove biografije. Prilična vremenska distanca, snažne istorijske turbulencije uticali su da veo zaborava već uveliko prekrije značajan dio generala. Do nekih podataka dolazio sam detaljnim pregledom fotografija, nadgrobnih spomenika itd. Nekad mi se dešavalo da podatke za pojedine ličnosti nijesam mogao crpiti ni iz literature, ni iz štampe, pa ni iz arhivskih izvora, te sam bio prinuđen da se vratim njihovu izvoru iz kojeg su potekli, odnosno da pośećujem rodna sela crnogorskih generala. Ove biografije nikada ne bi mogle dobiti ovakav sadržaj i formu kakvu sad imaju da nije sproveden iscrpan istraživački rad koji je podrazumijevao prije svega terenski rad, pronalaženje živih potomaka, rodbine i drugih ličnosti koji su imali vezu s crnogorskim generalima.

U cilju prikupljanja što vjerodostojnijih i potpunijih podataka obavio sam preko 200 metodoloških intervjua s potomcima, rođacima i drugim ličnostima koji su bili u vezi s njima. Ovo je podrazumijevalo detaljnu pripremu za razgovor, najčešće s ljudima u poznoj starosnoj dobi, koji su me upoznavali sa životnim putevima generala, njihovom zaostavštinom i posljednjim danima života. Ovo istaživanje imalo je brojnih poteškoća jer dolaženje do imena živih potomaka pa potom uspostavljanje kontakta s njima nije bilo nimalo lako i jednostavno, a zahtijevalo je dosta upornosti, strpljenja i posvećenosti. Za sudbinama pojedinih generala tragao sam i po nekoliko godina. Na tome putu morao sam kontaktirati s velikim brojem ličnosti, od Crne Gore, Italije, Beograda pa do SAD-a u cilju dolaženja do pravih osoba i izvornih podataka. Takođe, istraživanje je podrazumijevalo i obilaženje rodnih mjesta generala, kao i obilazak mjesta na kojima su sahranjeni kako bi se došlo do potpunijih i što iscrpnijih podataka. Pojedini podaci uzimani su sa nadgrobnih spomenika. U nedostatku primarnih izvora pojedine biografije upotpunjavane su na osnovu usmenih kazivanja i saznanja potomaka i rodbine. U cilju naučne objektivnosti nastojao sam da ova kazivanja koliko je to bilo moguće prati i određena dokumentacija ili druga vrsta materijalnih dokaza. Podaci su provjeravani uvjek iz više izvora, a pokušali su se iscrpiti svi dostupni u cilju objedinjavanja objektivnih podataka. Isti slučaj bio je i s fotografijama koje su uspjele ugledati svjetlost dana zahvaljujući porodicama. Često su ti razgovori za koje je prethodila detaljna priprema zakazivani i pola godina pa i godinu unaprijed, a trajali su i po nekoliko sati, pa i čitav dan, a često je bilo potrebno voditi više razgovora. Krvni srodnici nijesu mogli znati njihov vojni život, ali jesu onu suštinsku stvar – njihov životni početak i kraj. Moram naglasiti da je veliki dio generala pao ne samo u državni ili zavičajni, već i u porodični zaborav, tome je naročito doprinijela česta promjena istorijskih okolnosti i državnog uređenja, s kojom je dolazio i drugi sistem vrijednosti. Naročito otežavajuća okolnost bila je činjenica da neki generali nijesu imali direktnih potomaka, pa se njihova zaostavština, ako je i uspjela biti sačuvana našla na čuvanje kod pobočnih rodbinskih grana ili kod ženskog dijela krvnih srodnika. Tokom terenskoga istraživanja prilikom evociranja uspomena na generale i na vrijeme od gotovo sto godina, preživljavao sam dijelom i njihove sudbine.

Na početku istraživanja bilo je važno utvrditi spisak lica koja su nosila čin generala. Međutim, ovo nije bilo jednostavno jer su postojale brojne dileme i kontradiktornosti. Smatram da upravo iz tih razloga ova knjiga ima posebnu vrijednost. U formacijskome ustrojstvu crnogorske vojske, brigade kao vojne jedinice uvedene su 1871. godine, a čin brigadira ustanovljen je tek deset godina kasnije. Ipak ovđe se radi o razlikovanju dvije bitne činjenice vojne tematike. Potrebno je razlikovati formacijski položaj koji pokriva jedno lice u konkretnom slučaju – komandant brigade, od zvaničnog čina kao vojnog statusa i zvanja tog lica. Biti raspoređen na dužnost komandanta brigade ili divizije ne znači nužno imati ili steći čin brigadira ili divizijara. Isto tako dobiti unapređenje ili zvanično proizvodstvo u čin brigadira ili divizijara nije obavezno značilo biti postavljen za komandanta brigade ili divizije. Sve ovo navodim u cilju razgraničenja dvije stvari: postavljenje na određenu formacijsku dužnost, od unapređenja u čin brigadira ili divizijara. Ovu razliku bilo je potrebno napraviti kako bi se pokušale prevazići eventualne zamke kod određivanja lica koja su imala čin brigadira. Čin brigadira formalno je uveden reformama crnogorske vojske 1880-1881. godine.

Ova monografija nema namjeru da ulazi u političke okolnosti u kojima su djelovali crnogorski generali, ili da na bilo koji način iznosi sud o njihovim opredjeljenjima, određenjima ili postupcima, niti ima namjeru da drži stranu jednih ili kritikuje postupke drugih.

U tome cilju nastojao sam da se držim strogih naučnih osnova, bez korišćenja bilo kakvih epiteta ili karakteristika. Ovaj rad ima za cilj da osvijetli likove svih generala Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, prije svega njihovu vojnu, ratnu i profesionalnu biografiju. Činovi crnogorskih generala dodjeljivali su se od 1881. do 1921. godine. Za nepunih 40 godina u čin generala proizvedeno je prema rasporoživim podacima ukupno 55 lica, od čega su tri počasna generala.

Moram naglasiti da je naročito maglovit period sloma Crne Gore krajem 1915. i početkom 1916. godine kad su pojedini dugogodišnji komandiri proizvedeni u brigadire. U ovom periodu u čin brigadira proizvedeno je nekoliko lica, međutim ovi ukazi nijesu objavljivani zbog otežanih ratnih uslova, a vojna arhiva toga perioda nije do kraja sačuvana i istražena. Posebno mjesto u ovom radu pripada i proizvodstvu u generalske činove za vrijeme crnogorske vlade u emigraciji tj. za vrijeme djelovanja crnogorske vojske u egzilu. U tom periodu crnogorska vlada imala je puni i neosporni legitimitet, pa samim tim i pravni kapacitet unapređenja vojnih lica, tako da sam iz tog razloga u ovaj rad uvrstio i ta lica kojih nema mnogo. U ovom periodu jedno lice je proizvedeno u čin divizijara, a nekoliko u čin brigadira.Za većinu ovih lica postoje samo posredni dokazi (ukazi o odlikovanju, službena prepiska i izjave, nadgrobni natpisi) da su proizvedeni u brigadirske činove, dok neposrednih dokaza u smislu ukaza nema. Ovo su ujedno bili i posljednji proizvedeni brigadiri crnogorske vojske u emigraciji koja je svoj formalni život okončala kada je rasformirana krajem 1921. godine.

Svim čitaocima ostavljam prostor za lično tumačenje i percepciju. Na svim dopunama, kritikama, prijedlozima i sugestijama bio bih svima veoma zahvalan.

Za kraj

Za kraj bih naročito srdačno pozdravio  posjetioce ovog cijenjenog sajta koji ulaže iskrene napore da otrgne od zaborava prave vrijednosti Cetinja i Crne Gore.

Iz biografije Srđe Martinovića

Rođen je 1988. Godine na Cetinju gdje je završio osnovnu školu i Gimnaziju. Školovao nastavlja naFakultetu političkih nauka i Pravnom fakultetu u Podgorici. Magistrirao je na Fakultetu političkih nauka. Tokom studija biran je za predśednika studenata i člana Senata Univerziteta Crne Gore. Član je Instituta za humanitarno pravo u San Remu. Praksu je sticao u UNHCR-u.

Zapošljen je u Ministarstvu odbrane. Učesnik je brojnih stručnih, međunarodnih i naučnih konferencija u zemlji i inostranstvu,

Završio je više kurseva i obuka u inostranstvu i zemlji. Član je redakcije i prvi saradnik “Partnera” mjesečnika Ministarstva odbrane.

Objavio je više desetina naučnih članaka iz oblasti odbrane, vojne istorije i bezbjednosti u domaćim i stranim naučnim časopisima.

Autor je dvije monografije o vojnoj eliti crnogorska vojske.

VESKO PEJOVIĆ