Cetinje :: Moj grad

Psovanje uz gusle

Posted on 26. Apr, 2016 by Vesko Pejović in Iz kulture

Premijera predstave “Leptir” Andraša Urbana u Kraljevskom pozorištu Zetski dom na Cetinju

-Kritika Ane Tasić iz lista Politika za predstavu Leptir

Psovanje uz gusle

Cetinje- Prošle nedelje je na sceni Kraljevskog pozorišta Zetski dom premijerno izveden “Leptir”, nova predstava reditelja Andraša Urbana, nastala prema tekstu Aleksandra Radunovića Popaja. Odigrana u okviru programa festivala “MIT”, čije se treće izdanje ove godine održava od 20. aprila do 14. juna, ovo je prva Urbanova režija u Crnoj Gori, a njegovo angažovanje u Kraljevskom pozorištu Zetski dom je na liniji kontinuiteta njihove impozantne repertoarske politike. Na čelu sa umetničkom direktorkom, rediteljkom Lidijom Dedović, na Cetinju su u poslednjih par godina urađene predstave sa Tomijem Janežičem i Dijegom de Breom, a za oktobar ove godine je isplaniran dolazak uglednog mađarskog reditelja Arpada Šilinga.

Žanrovski utvrđen kao “tragedija u jednom činu”, sa podnaslovom “vežba rođenja”, Radunovićev “Leptir” je savremena porodična drama čija se radnja dešava u Crnoj Gori, u okolnostima razorene porodice, bivših narkomana, vlasnika kockarnica i zelenaša. Sam dramski tekst nije posebno značenjski ili formalno razgranat, više predstavlja skicu, na osnovu koje je Urban izgradio eksplozivni muzičko-dramski performans.

Na urbanovski uobičajeno goloj sceni, sa par stolica, mikrofona i modulatora glasa, glumci Ana Vujošević (Marija), Srđan Grahovac (Zdravko) i Dejan Ivanić (Stefan) sa preplavljujućom energijom otkrivaju gušene užase u muško-ženskim relacijama, prikrivane preljube i trudnoće, ali i osakaćene odnose između roditelja i dece.

Prvih nekoliko prizora je vrlo provokativno rešeno. Uvodni razgovori između likova, bračnog para Mileve i Zdravka, i njihovog takozvanog prijatelja Veliše, koji im dolazi u posetu, ranije su snimljeni. Emituju se preko zvučnika, dok glumci neverbalno, izrazima tela i lica, za to vreme odražavaju svoja uzburkana psihološka stanja. U neverbalnom odrazu bola zbog gubitka sina, Mileva se samošamara, u maniru performans arta, puzi i grči se po podu, bulji odustno i izmučeno u prazninu, otvara usta kao da vrišti, ali ne ispušta nikakav zvuk. To se može razumeti kao znak nemogućnosti rasterećenja, pri čemu ima jači dramski efekat nego u slučaju da se taj vrisak čuo. Zdravko za to vreme sebi steže omču oko vrata, simbolički izražavajući osećanje ugušenosti.

Postupak razdvajanja glasova od tela likova je dramski snažno, ćutnja je mučniji i sablasniji način izražavanja bola. Na planu značenja, ovaj rediteljski izbor se može shvatiti kao izraz metaforičkog ostajanja bez glasova, gubitka sopstva, identiteta. Takođe se može protumačiti i kao mogućnost otkrivanja tajni, na primer, u sceni u kojoj se paralelno sa audio-dijalogom odvija zagrljaj Veliše i Mileve, nagoveštavajući postojanje njihove tajne afere, što će se kasnije potvrditi.

Glasovi na sceni postaju realni, fizički prisutni, kada Veliša zatraži da mu Zdravko vrati dug njegovog pokojnog sina Marka. To se može shvatiti takođe simbolički; kada se pomene novac, igra postaje fizički opipljiva, stvarna, materijalna; novac bukvalno pokreće svet.

Kako radnja odmiče i istine se iskopavaju iz sve dubljih rupa, odnosi među njima postaju brutalniji, nekontrolisaniji. Kada Zdravko potegne pištolj, scenu preplavljuje dim i kreće tehno muzika, koja zamenjuje dotadašnje mračnije, gotičke tonove (muzika Aleksandar Radunović-Popaj). Scenska atmosfera postaje nalik suludoj zabavi, orgiji nasilja, što se može interpretirati kao izraz ideje zadovoljstva u činjenju nasilja, odnosno o lako poroznoj granici između bola i užitka.

Nakon nagomilanih užasa, na kraju sledi prepoznatljivo urbanovski ironičan komentar. Kao da je nastupilo vreme života posle smrti, svi akteri izlaze na scenu sa guslama, uz čiji zvuk poje psovke: “Majku ti j…”, “J… te onaj ko te napravi” itd. Ova scena predstavlja ubojito komični epilog, rasterećujući u odnosu na totalni mrak prethodno igrane drame, ali istovremeno donosi dekonstrukciju značenja guslanja u srpsko-crnogorskoj narodnoj tradiciji.

Gusle su nacionalni simbol koji se povampirio devedesetih godina, u ratnohuškačkim okolnostima, potreba za naduvavanjem osećanja patriotizma kojima se politički manipulisalo, kao i tom procvetalom, razbuktalom guslarskom praksom. Jednoličnim pevanjem psovki uz guslanje se na Urbanovoj sceni bezobzirno simbolički ruše politički mitovi, raskrinkava se zloupotreba tradicije, što efektno označava novi početak, novi život.

Ana Tasić

 U okviru MIT festivala 2016. u Kraljevskom teatru Zetski dom premijerno izvedena predstava „Leptir“ – „Vježba rođenja“

Tekst Aleksandra Radunovića oduševio , suze i smijeh u publici , ovacije za Urbanovu režiju

Na sceni Kraljevskog teatra zetski dom predstava “Leptir” imala je svoje premijerno izvođenje u utorak (26.04.) veče , a nagrađena je ovacijama publike . Komad koji nosi podnaslov “ Vježba rođenja “   režija je Andraša Urbana , jednog od najpriznatijih reditelja, dobitnika najznačajnijih nagrada u regionu i Evropi. U predstavi koja je nastala po tekstu Aleksandra Radunovića igraju : Ana Vujošević, Srđan Grahovac i Dejan Ivanić. Dramaturg predstave je Rajko Radulović, muziku potpisuje tekstopisac Aleksandar Radunović .

Crnogorski autor neobično cijeni rad Andraša Urbana koji je poznat po specifičnom pozorišnom izrazu I viđenju scenske igre . Upravo zato , smatra da je tekst predložak za rediteljsku viziju i da on mora ima imati potpunu slobodu .

“Kako cijenim ono što radi Andraš Urban obradovala me činjenica da će upravo on režirati komad po mojem tekstu , i od početka procesa sam bio siguran da je jedini pravi put da mu dam potpunu slobodu kad je u pitanju tekst i intervencije na njemu „ kazao je Aleksandar Radunović.

Ipak, Andraš Urban kaže da je Leptir takva drama da je u predstavi izgovorena svaka njena riječ, a da je dramaturškom intervencijom dodata jedino upečatljiva scena sa guslama na kraju komada . Sam reditelj još jednom je potvrdio svoj nekovencionalni pozorišni izraz , pogotovo u uvodnom dijelu koji razjašnjava odnose i artikuliše podsvijest likova. Urban je zadovoljan svojim glumcima i prvom režijom u Crnoj Gori.

„ Jeste specifično čitanje , ali ideja je ta . Pretvorena je drama u formu koja treba neposredno da deluje na publiku . Imali smo vrlo lep proces, na probama smo se bavili ljudskim paklom , ali bez obira na to, sa glumcima sam imao harmoničan odnos i mislim da su bili posvećeni ovoj predstavi. Prvi put radim u Crnoj Gori , to mi je značajno jer u poslednje dve godine prošao sam sve bivše republike i sada završavam taj krug. Vrlo mi je draga ova predstava, to je u stvari jedno dobro pozorište, meni je drago da sam radio na Cetinju. „ smatra reditelj komada Leptir.

Drama Leptir Aleksandra Radunovića beskompromisno dekonstruiše pojam porodice. Čovjek nesposoban da se obračuna sa tradicionalnim pristupom društvu ne umije da prihvati onog drugog s kojim treba da čini prvobitnu ćeliju društva. Leptir je priča o nedostacima morala, ljubavi , posvećenosti , razumijevanja.

„ Mi smo naučili da živimo da smo svesni svoje nemoralnosti i živimo kao da je sve u redu. Čak živimo u takvom vremenu kao da je to dobro došlo, ta vrsta nekog licemernog morala, govori se jedno , a živi se drugačije , čak društvo, javni život, postao je toliko besraman da se ne morate pretvarati, možete sve govoriti javno nažalost. Baš što se tiče Leptira , to mi je drago, mi smo bez političkih slogana i jasno artikulisanih društvenih pitanja, predstavili priču koja se dešava unutar jedne porodice , ljudske intime , u svakom momentu ima svoj eho, svoje značenje u društvenom kontekstu i siguran sam da predstava tako deluje, da je uvek sve jasno „ , poručuje Andraš Urban.

Ova iskrena priča o porodici ima crnogorske specifičnosti , ali porodica , sa svojim krvnim vezama , strastima, ljubavi i manama , ista je svugdje u svijetu, gdje god se nalazila. Stoga , tekst Aleksandra Radunovića , a predstava u režiji Urbana komad je koji se može igrati i shvatiti bilo gdje u svijetu.

„Leptir je priča o iluziji da bi čovjek trebao biti slobodan u svojoj koži, da nam je obećano nešto što nam nekako uvijek izmakne iz ruku pa se, suočen sa tom činjenicom, čovjek osjeća zarobljen pored partnera sa kojim živi, u porodici kojoj pripada, na poslu koji radi i , na kraju, u koži koja mu je pretijesna. Htio sam da progovorim o hipokriziji i lažima u kojima se gušimo živeći život koji je , čini mi se da tako misli većina ljudi,   u svakom smislu daleko od onoga koji smo zaslužili , i zbog toga se na kraju pretvorimo u ogorčene olupine koje oko sebe siju samo mržnju , apatiju i hronično nezadovoljstvo svime što nas okružuje , a kako vrijeme odmiče postajemo nesposobni da u bilo čemu prepoznamo ljepotu. Ova hiperbolisana slika savremenog Crnogorca može biti slika bilo kojeg čovjeka na planeti koji živi u eri ove varijante liberalnog kapitalizma i zbog toga je neobično važno to što režiser dolazi iz druge sredine   jer mi se čini da upravo ta činjenica može da doprinese tome da komad prodiše i progovori na način drugačiji od onoga kako sam ga ja zamislio , a da suština ostane ista.“, kazao je tekstopisac Aleksandar Radunović.

O očekivanjima glumačke postave da će komad dosta toga što se događa u pozorištu svakodnevnice , na brutalno iskren način pljusnuti u lice , najbolje govore aplauzi I reakcije publike .

„Prezadovoljna sam , i procesom i konceptom , toliko je sve bogato , puno tenzije , čak opasno. Izaziva čudna osjećanja , mislim da je reditelj fantastično pročitao. Poruka je da nije ovo tragičan komad, ovo je neko osvješćenje, samo neki surov susret sa realnošću . „ kazala je glumica Ana Vujošević.

Publika je prvi Leptirov let nagradila ovacijama pozivajući glumce , reditelja I tekstopisca da se vrate na scenu . Brutalno iskreni komad o žestokom obračunu sa samim sobom , nije nikoga ostavio ravnodušnim .

Marina Vuković , publika “ Vrlo je intenzivna predstava. Tjera na suze . predstava je prilično osvješćujuća, govori o zamkama međuljudskih odnosa onda kada se dvoje nađu u braku, kako rađanje djeteta utiče na odnose partnera i možda ruši mit koji važi u crnogorskom društvu o tome da je brak idealna zajednica,a rađanje djeteta neophodan uslov za sreću. Otvara čitav niz socioloških I psiholoških pitanja. Sa predstave ću otići razmišljajući o svemu tome . “

Gordana Luka , publika – “Glumci su bili odlični. Mislim da je Leptir snažna predstava , čak toliko da je ne bih preporučila ljudima koji ne mogu da podnesu ovoliki emocionalni I umjetnički intenzitet. “

Janko Ljumović , profesor produkcije , publika “ Mislim da je Aleksandar Radunović imao sreću da je u sjajnom Andrašu Urbanu pronašao izuzetnog saradnika I da je rezultat sjajan , da je ovo izuzetna predstava koja potpuno u Andraševskom stilu dekonstruiše jedan tragizam koji sam doživio kao jednu tehno tragediju . Konačno sam u ovoj predstavi čuo i vidio gusle na jedan način koji sam odavno priželjkivao , a to je njihova dekonstrukcija , sve ono što je zloupotreba te tzv. guslarske kulture, posebno u tragizmu devedesetih I slomu porodice. Svih troje glumaca su sjajni, I ponudili su dobru dekonstrukciju koja je zdrava za društvo. Predstavu zaslužuje da ima dobar život . Andraš je evropski reditelj , reditelj u punom smislu te riječi. “

Komad „Leptir“ bazira se na dramskom tekstu Aleksandra Radunovića koji je na nultom MIT Festu žiri publike proglasio najboljim, u okviru takmičarskog “promo” segmenta koji se sastojao od čitanja drama mladih stvaralaca iz Crne Gore . Reprizna izvođenja predstave “Leptir” biće 27. I 29.aprila.

Jelena Čađenović, PR menadžer Kraljevskog teatra Zetski dom

———————————————————————————————————————————————————-

U Kraljevskom pozorištu Zetski dom u srijedu, 27. aprila sa početkom u 20h biće reprizno izvedena predstava

Aleksandar Radunović Popaj – LEPTIR

Režija i scenografija: Andraš Urban; Glumačku podjelu čine: Ana Vujošević, Srđan Grahovac i Dejan Ivanić

Muzika: Aleksandar Radunović- Popaj, dramaturgija: Rajko Radulović, kostimografija: Lina Leković; asistent režije i organizator: Jelena Odalović, fotografija: Duško Miljanić

O drami: “Drama „ Leptir” Aleksandra Radunovića, beskompromisno dekonstruiše pojam porodice. Čovjek, unutar sopstvene nesposobnosti da se obračuna sa tradicionalnim pristupom društvu, nije u stanju da postane adekvatno “Ja”, autentično lice osnovne zajednice, da prihvati onog drugog, s kojim treba da čini onu prvobitnu ćeliju društva, koja svakako nije namijenjena za destrukciju već za stvaranje. Želimo se roditi, ponovo i ponovo. Ta želja, ipak se artikuliše u tom naboju rušenja svega onog ljudskog, koji inače ocjenjujemo pozitivno, kao osnovne vrijednosti čovjekovog postojanja. Rodimo se za svaku scenu. A radja se i zlo sa nama, unutar materice društva. Odgovoran je uvijek onaj drugi, i taj mora da strada.

I sada, povodom ove drame, predstave, mi bi voljeli da se svemu tome smijemo. Kažemo, da pozorište treba da bude smiješno. Želimo da se smijemo onim drugima, da kažemo da to nijsmo mi, to su oni drugi.

Tradicija, društvo, država, javni prostor, sve to je ušlo u intimu, tako da je i ona postala javna. A nove generacije stradaju, i stradaju iznova. Umjesto slike budućnosti, plodnog koncepta za život, jedino im ostaje da traže samo pristojan grob…..no ipak, ako ništa drugo, čovjek je sposoban da opsuje, da stavi ruke u džep i zviždući krene dalje… valjda.”

Andraš Urban

Aleksandar Radunović, rođen je 1971. godine na Cetinju.

Student je specijalističkih studija, na FDU Cetinje, odsjek dramaturgija. Član je grupa „Perper“ i „The Books of knjige“ . Radio je muziku za sedamnaest pozorišnih predstava .

Sa grupom „Perper“ je objavio sedam CD-a, a sa „The Books Of Knjige“   jedan. Nedavno je iz štampe, izašao njegov drugi samostalni album instrumentalne muzike „ Muzika za pozorište “.

Uz ostale članove grupe „The Books of Knjige“, od 1995. godine na podgoričkom radiju Antena M, radi kao voditelj jedne od najslušanijih emisija u regionu. Od januara 2016. godine radi kao asistent na FDU Cetinje, na predmetu scenario.

Oženjen je , ima dvoje djece.

Andraš Urban

Andraš Urban, reditelj (1970) Senta.

Sa sedamnaest godina, formira samostalnu pozorišnu i književnu radionicu, u kojoj radi kao autor, reditelj i glumac. Nakon izvjesnog vremena, formira pozorišnu trupu “Aiowa”, koja je teatar tretirala kao specifičnu, ali ipak sveumjetničku ideološku akciju.

Na novosadskoj Akademiji umjetnosti, studira filmsku i pozorišnu režiju. Istovremeno je kao reditelj angažovan u subotičkom Narodnom pozorištu. Sredinom devedesetih, napušta studije, rad u pozorištu i godinama živi povučeno.

Režiju diplomira 2000 godine, u klasi prof. Vlatka Gilića i Bora Draškovića, i nastavlja intenzivan rad u pozorištu. Uz podršku segedinskog MASZK­a, i vlastitog ansambla stvara i “nezavisne” pozorišne predstave. Od 2005. godine direktor je Mađarskog gradskog pozorišta “Deže Kostolanji” u Subotici.

Osnivač je internacionalnog pozorišnog festivala, Desiré Central Station.

Radi u Novom Sadu i Subotici, vodi umjetničke radionice u Rumuniji, odlazi na studijsko putovanje u Japan.

Režirao je predstave u Nišu, Novom Sadu, Beogradu, Segedinu, Bitoli, Ljubljani, Berlinu, Cluju, Varni, ukupno, 40-ak profesionalnih režija.

Pozorište percipira kao na prosvetljeni prostor, ponekad provokativne akcije, gdje se misli, govori i organizuje specifičan vid umjetničke stvarnosti. Predstava je za njega komuikacija, i druga stvarnost, koja postoji za sebe, ali nastaje u odnosu izvođača, izvođene stvarnosti i gledaoca. Režiju ostvaruje preko interaktivne komunikacije s glumcem.

Nosilac je odlikovanja, nagrada “Jasai Mari” (Najprestižnija nagrada za kazališnu umjetnost R.Madjarske), nagrada “Joakim Vujić”, Pro urbe grada Subotica, Pro urbe grada Senta, za Paralelnu umetnost (Mediawave).

Njegove režije i predstave su nagradjivane na festivalima: Profesionalnih Pozorišta Vojvodine, Sterija, Infant, Joakimfest, Tvrdjava fest, Teatarfest, festival alternativnih pozorišta R.Madjarske, Festival madjarskih pozorišta, MOT.

Vesko Pejović