Bunar i Crnogorka na Dvorskom trgu

Posted on 06. Jul, 2013 by Vesko Pejović in Valorizacija prošlosti

Poštovani čitaoci, privode se kraju radovi na realizaciji ideje da se u sklopu “vraćanja” bunara na Dvorski trg, po zamisli i rešenju našeg Dimitrija, ukomponuje i Čermakov lik Crnogorke, pun majčinske topline, ponosa i ljepote, čime bi Cetinje, na poseban način, odalo priznaje ženama koje su bile stožer zdrave familije i koje su dale nemjerljiv doprinos stvaranju i očuvanju Crne Gore.

Projektom rekonstrukcije Dvorskog trga prof. arh. Svetislava Popovića bilo je predviđeno vraćanje (zaključanog) bunara na Dvorski trg. Kako to rješenje nije nudilo i neku “priču” gradonačelnik Cetinja Aleksandar Bogdanović uvažio je moju sugestiju da se taj bunar “posveti” Staroj Crnogorki a da “likovno” rešenje za tu ideju napravi Dimitrije Popović. Nakon jednogodišnje razrade ovog projekta Dimitrije je napravio rešenje kojim se predviđa da na kamenom postamentu prečnika 3 m i visine 15 cm, bude kvadratni bunar (čije su strane dužine 100cm – visine 80 cm), u kojem će se, u vodi (koja recirkuliše), obasjan specijalnom plavom svjetlošću, nalaziti lik Čermakove Crnogorke urađen na staklu (prečnika 500 mm – debljine 20 mm) u kojem će mnogi Crnogorci “prepoznati” svoju MAJKU, BABU, PRABABU …

Prije početka radova, uz pomoć novog specijalnog vozila, ljudi iz Cetinjskog vodovoda i Cetinjskih vatrogasaca “ispitan” je STARI BUNAR. Iz njega smo ispraznili oko 25 kubika vode, očistili dno, isprali zidove i ustanovili da je rezervoar bunara ozidan od kamena (kupasto), dubok 7,5 m, da je prečnik na dnu oko 3,6 m a na vrhu oko 1,4 m i da bi ga trebalo ispitati jer postoje izgledi da se na njegovom dnu tj malo dublje – može naći “žica” žive vode.

Iz tog razloga lokacija “novog” bunara pomjerena je po horizontalnoj osi za dva metra a (nove) vodovodne cijevi sprovedene su i u STARI BUNAR. Poseban doprinos realizaciji ove ideje pruža i magistrant arh. Aleksandar Dajković. Građevinske radove sa hidrotehničkim i elektro instalacijama kao i montažu kamenih elemenata bunara izvele su firme “Exploring” i “Erlang” iz Nikšića. Kompletan posao vodio je Vojislav PEROVIĆ, dipl. ing i njegova firma “Exploring” iz Nikšića. Kamene djelove bunara uradila je i donirala firma “Bast” iz Nikšića.

Za kraj ovog priloga evo teksta preuzetog iz rada Tatjane Jović “Urbanizacija Cetinja (1878-1918)” kojim vam želim dočarati izgled Dvorskog trga sa STARIM BUNAROM.

Cetinje 1878-79

“Sama varoš sastojala se od jedne duge široke ulice koju su s obije strane, pod pravim uglom, sjekle tri kratke ulice, dok je na sredini, sa desne strane, bio jedan prostrani trg – „pjaca“. Rubom ulica raspoređeno je oko 120 pretežno prizemnih kuća, toliko niskih „da se svakoj streha mogla rukom dohvatiti, a sve su bile „unutra za nogu i dvije niže od sokaka“.[3]

Na sredini trga, pored velike murve, bio je visokim zidom ograđen bunar koji je otvaran samo dva puta dnevno. Desno, u nastavku trga, je ulica iste širine kao i glavna sa jednostavnim jednospratnim kućama čiji su vlasnici bili najviši državni funkcioneri. U toj ulici nalazio se novi Knjažev dvor. Lijevo od trga, uskom ulicom prosječenom rušenjem jedne kuće u glavnoj ulici dolazilo se do državne bolnice.

Na kraju glavne ulice nalazlila se najveća cetinjska gostionica Lokanda, a ispred nje s lijeve strane, duga zgrada Djevojačkog instituta. U to vrijeme najimopozantnija cetinjska zdanja bila su Biljarda i Manastir. Poslije Knjaževog preseljenja u novi dvor, u prizemlju Biljarde smještene su štamparija, bogoslovija i Knjaževa straža, perjanici i kabadahije, dok su prostorije na spratu služile za prihvat visokih gostiju.

Iako izdvojene na brežuljku, gradu su pripadale i nekoliko siromašnih kućica u Medovini, među njima i Knjaževa nova konjušnica. Između njih i Arsenala (Laboratorije) na sredini staroga puta kojim se nekad dolazilo u crnogorsku prijestonicu, bio je zatvor („tavnica“) smješten u prizemnoj dosta prostranoj zgradi koja je „na pokoj ograđena, a s lica zidom zagrađena sa kapijom po srijedi.“[4] Krajem cetinjskog polja bile su „raštrkane kuće koje skoro sve stoje pojedinačno i imaju zajedničko ime Donji Kraj.“[5]

Na Cetinju je tada (1879) živjelo oko 700 stanovnika. Mada je to u odnosu na druge crnogorske varošice (Vir, Rijeku) bio povelik broj, Cetinje nije imalo vlastiti pazar već su se građani snabdijevali u Kotoru ili Rijeci Crnojevića. Jedino „u vrijeme grožđa i voća dolazahu Ceklinjanke i Crmničanke sjeđahu na pižulima prema kući popa Ilije Plamenca (trg – „pjaca“) i prodavahu grožđe, šipkove, dunje i smokve“.(6)

(3)Simo Popović, Memoari, Cetinje- Podgorica 1995, 28.

[4] Frilej, Vlahović, nav. djelo, 31; Simo Popović, nav. djelo 37.

[5] Jozef Holeček, „Cetinje“, br. 3 „Ovdje“, januar 1974, .31.

[6] Simo Popović, nav. djelo, 42, 44 i 50

Prilog pripremio i likovno opremio Vesko Pejović