Cetinje :: Moj grad

ATELJE DADO, Mirjana Dabović Pejović

Posted on 27. May, 2010 by Vesko Pejović in Budućnost Cetinja, Kultura

Galerija savremene umjetnosti Atelje DADO na Cetinju, afirmisala se od osnivanja 2002. godine, kao jedan od najznačajnih promotera savremene umjetnosti u Crnoj Gori. Galerija funkcioniše u okviru NMCG, i predstavlja njegov najdinamičniji segment u programskom smislu.

Smještena u prostoru bivšeg ateljea Miodraga Đurića Dada, na Dvorskom trgu, neposredno uz glavnu turističku zonu. Taj prostor je prilagođen savremenim potrebama izlagačke prakse, što zapravo znači da je vrlo transformabilan i fleksibilan, da ga je moguće mijenjati u skladu sa zahtjevima konkretnog projekta.

Zahvaljujući tome  smo jednako uspješno prezentirali ambijentalne instalacije, brojne video projekte,

specifične fotografske aranžmane ali onu vrstu radova koji  su podrazumijevali tzv klasičnu postavku. Mislim da je upravo ta prilagodljivosti ambijenta prednost, poseban kvalitet koji omogućava da imamo visoke zahtjeve kada je odabir programa i umjetnika u pitanju.

Kvalitetnim gostima, (ne samo iz sfere umjetnosti, već i teorije, dizajna, filma)  i jasnim koncepcijskim usmjerenjem ka izložbama i prezentacijama nekih od najznačajnih umjetnika i manifestacija u regionu, galerija je postala referentni izlagački prostor .

Od sezone  2009. godine, aktivnosti galerije podižu se na još veći nivo. Formiranjem umjetničkog Savjeta stvara se nova organizaciona infrastruktura koja će omogućiti da se u program, koji se priprema za narednu godinu (2010.), ukoliko to finansijski uslovi dozvole, uključe i dodatni segmenti, sa ciljem da se obezbijede bolji kontakti i omogući lakše sporovođenje umrežavanja galerije u regionalni sistem promocije savremene umjetnosti. Na ovaj način bi se obezbijedilo efikasnije sporovođenje koncepta koji u budućnosti podrazumijeva gostovanja umjetnika, teoretičara iz inostranstva kao i ustanovljavanje programa Artist in residece, imajući u vidu stambene kapacitete koje galerija ima.

Umjetnički Savjet čine istoričari umjetnosti:

Meliha Husejdžinović, direktorica Umjetničke Galerije BiH,  Sarajevo

Ljupčo Malenkov, umjetnički direktor Nacionalne galerije, Skoplje

Zoran Gavrić, profesor iz Beograda,

Ljiljana Zeković, direktorica Umjetničkog muzeja, Cetinje

Mirjana Dabović Pejović, viši kustos Umjetničkog muzeja, Cetinje

 U skladu sa savremenim konceptom funkcionisanja galerija Atelje DADO je u sezoni 2009. uvela programske inovacije koje podrazumijevaju intenzivnije otvaranje prema internacionalnim umjetničkim scenama i prezentiranje autora koji u svom radu njeguju multidisciplinarnost mišljenja i djelovanja.

Novi koncept rada galerije Atelje DADO baziran je na tri osnovna segmenta:

– promociji relevantnih umjetnika iz inostranstva i Crne Gore ( čime se želi ukazati na ključne tendencije u savremenoj internacionalnoj sceni i eventualno doprinijeti da se autori iz Crne Gore afirmišu van lokalnih okvira)

– prezentiranju projekata mladih, još nedovoljno afirmisanih autora, čiji je izraz na liniji osnovnog programskog koncepta galerije, a to jedan vid specifičnog savremenog tzv. nekonvencionalnog djelovanja, lišenog stega klasničnih principa, ili bar sasvim novi pogled na ono što danas zovemo klasičnim medijima, sklonost ka istraživanju i eksperimentu, kombinovanju medija, tehnika, a sve sa ciljem da se najpotpunije definiše osnovna ideja.  To je jedna vrsta promocije “mladih snaga” i njihovo lansiranje na scenu;

– prezentacija  eksopnata koji se nalaze u depoima Narodnog muzeja, kroz tematske izložbe edukativnog karaktera, (kao što je bila izložba – Duh Modernog doba na Dvoru) usmjerene prije svega na učenike osnovnih i srednjih škola i studente umjetnosti, što je već imalo prve efekte kroz uspješnu saradnju sa O.Š. Njegoš i FLU Cetinje, kroz predavanja i razgovore pred eksponatima i mogućnost da se direktno upozna način njihovog rada i funkcionisanja. Upravo ove obrazovne institucije su naši stalni partneri u procesu edukacije i formiranja potencijalne nove publike, a vrlo često i u realizovanju projekata.

Ova koncepcija omogućava kontinuitet rada tokom cijele sezone kao i raznovrsnost programa.

 

 

 

 

 

IZLOŽBE ORGANIZOVANE U ATELJEU DADO U TOKU 2009.

Sezona 2009. je započela izložbom Duh Modernog doba na Dvoru, (april) koju čine eksponati iz nekoliko zbirki Dvora kralja Nikole, autora Tatjane Jović i Aleksandra Berkuljana, a bila je koncipirana sa idejom da se prezentiraju raritetne optičke sprave – stereoskopi, teleskopi, anaglifi; stare fotografske tehnike – dagerotipija, ferotipija, kolotipija kao i panoramske fotografije nastale početkom XX vijeka.  Kako se ovi eksponati nalaze deponovani u muzeju, ovo je ujedno bilo premijerno predstavljanje publici za većinu njih.

Panoramske fotografije (Pariza, palate Kvirinal, Kremlja, Cetinja, Carigrada – originalna fotografija autora Kargopolua), različite fotografske tehnike predstavljaju odraz potrebe na tadašnjem crnogorskom Dvoru da se u malu provincijalnu sredinu, kakva je tada bila Crna Gora, donese duh tehnološkog napretka Evrope, što je jasno ukazivalo na izraženu potrebu za praćenjem svjetskih tendencija i želju da se utiče na razvoj onih društvenih segmenata koji su na ovim siromašnim prostorima bili gotovo nepostojeći. 

Kao važan segment programa predstavljanja značajnih autora sa internacionalne scene je izložba David Eckarda Prestigitation – Opsenarija, priređena povodom obilježavanja Noći muzeja. (maj) U najboljem maniru konceptualnog umjetnika, visoko estetizovane retorike ovaj autor objedinjuje različite vidove djelovanja, koji u potpunosti ostvaruju svoju ulogu – posrednike u dočaravanju atmosfere lakrdijaške igre. Ovaj kompleksan projekat, namjenski koncipiran za prostor Ateljea DADO obuhvata nekoliko segmenata, a sadrži više nivoa čitanja. Počevši kao naizgled dopadljiva, šaljiva, inscenirana predstava pred gledaocem se otvara jedan svijet vedar samo na prvi pogled. U opsenarskoj igri čiji je glavni akter sam umjetnik predstavlja se više različitih pažljivo orkestriranih situacija kroz čiji se jasno definisani tok izražava oštra kritika društvenih okolnosti u savremenom svijetu, društvu konzumerizma, u kome je do savršenstva razrađena vještina manipulisanja gledaocem – potrošačem, koji je spreman povjerovati u sve što mu se ponudi, naročito ako je zavodljivo/dopadljivo predstavljeno, bez udubljivanja u stvarni smisao i značenje onoga čemu je svedok.

Ambijent galerije je rekonstruisan, izmješten u jedan virtuelni svijet stvoren od printova sa kadrovima iz videa, sagrađenih poput kulisa, sa apliciranim predmetima koji stvaraju utisak ulaska u opipljivi prostor. Dodatni segment čine elementi prezentirani poput galerijskih eksponata, na postamentima, i u vitrinama iako su u pitanju često sasvim beznačajni predmeti. Ovo je predstava sa elementima magije, obmane, opsjene, prevare, u kojoj je naizgled sve jasno, a zapravo sve ostaje nedorečeno. Prividna otvorenost, i jednostavnost ove dobro osmišljene igre neosjetno prerasta u kritičke stejtmente na temu različitih vidova političkog djelovanja, zloupotrebe advertajzinga i drugih vidova kapitalističkog tržišnog razmišljanja…

Kombinovanje videa, “dokumenata”, arhiviranja i suvenira posredno istražuju prag naše percepcije.

Aleksandar Rafajlović, (jun) slikar i fotograf, predstavio se izložbom Osnovna podela. Sačinjena od različitih segmenata iz recentnog fotografskog opusa ova izložba predstavlja jednu vrstu retrospektive njegovog desetogodišnjeg rada (Zgarište, Ruke, Sezona, Nebo, Zemlja, SMLXL).

Suštinska preokupacija svih njegovih radova može biti shvaćena kao opsežna analiza smisla i značenja pojma protoka vremena, i odnosa prema pojmu konačnosti koja je izvjesna samo u smrti. Otuda potiče njegovo naizgled površno interesovanje za ambijent groblja. Ovaj prostor prepoznat je u jednom sasvim drugačijem okruženju (groblja u Portugaliji), znatno pozitivnijim od onog koje u našem ambijentu asocira na smrt, a koja je doživljena kao jedan vedri završetak – bez tuge, i očekivane patetike. Tako su predmeti njegove pažnje “ukrasi” na nadgrobnim pločama (načinjenim od svjetlog mermera, pa atmosfera odiše jednom uzvišenom, prozračnom raskoši, za razliku od sumornog, tamnog tona sivog granita uobičajenog na našim prostorima!). Medaljoni sa fotografijama pokojnika, koji ih prikazuju kao vedre, nasmijane likove pune života; ukrasne figurine svetaca – najčešće Bogorodice ili Hrista; bjelina i uglačanost mermera, zaslijepljujuće šarenilo vještačkog cvijeća – dugovječnih pratilaca zagrobnog života.

Na tom našem putu ka kraju, autor nam sugeriše da je malo užitaka kojih smo zaista svjesni – sitna zadovoljstva koja nas neočekivano zadese, pa nam poput previše slatkih bombona zaslade život, ili tjelesni užici tako su kratkog daha, pa se mogu činiti kao neka iluzija.

Mirko Radonjić – Slika. Medij Slike. Prostor. Prostor-Slika. Prostor Slike. (jul)

Prostorna instalacija sačinjena od dva velika platna (dimenzija 1,5 x 4 m) kojom se autor upušta u opsežno istraživanje relacije između slikanog platna kao površi na kojoj se vrši transfer informacija i galerijskog prostora – jednog stranog ambijenta u koji su slike postavljene, i sa kojim tek treba da uspostave sadejstvo. 2 platna tvore 4 slike nastala postupkom slikanja preko oba istovremeno, u dugotrajnom procesu prodiranja bojenih pigmenata kroz strukturu materije, kroz koji se na svakoj strani otiskuju drugačiji tragovi. Time ove slike istovremeno postaju četiri nezavisna entiteta, cjeline za sebe, i predstavljaju posebne stranice intimnog umjetnikovog dnevnika, na kojima su u vidu pojedinačnih, simbolički prikazanih ciklusa urezane različite etape umjetnikovog života, kroz sveden jezik i uglavnom samo njemu raspoznatljive znakove. Zapravo, suština doživljaja i nije u razotkrivanju njihovog značenja – koje je posve lično, već u relaciji između prostornih odrednica, stranica jednog cijelog, strukture materijala i prostora otvorenog kroz različitost mogućnosti njegovog neposrednog kontakta sa gledaocem.

Kod nekih autora stvaralački čin neminovno podrazumijeva i seciranje potisnutih zona vlastite ličnosti, čime se intencionalno, a nekada sasvim nesvjesno razotkrivaju i ogoljavaju skrivene želje i najsuptilnije fantazije. Rafinirane, skulptoralne tvorevine uzvišene ljepote i snage Ivana Kapičića na izložbi nazvanoj Traženje (avgust) uvode nas u jedan iznenađujući fantazmagorijski univerzum ispunjen senzualnošću i raskošnom erotičnošću.

Kroz dugotrajni, pažljivo osmišljeni proces građenja, mnoštvo predložaka za svaki komad, skoro opsesivno pedantno i pasionirano otkriva se jedno novo/neočekovano biće kamena, koje autor spoznaje do krajnjih granica. Kamen je doživljen kao simbol prirode, a umjetnikovo istraživanje granica izdržljivosti materijala kao metafora za “ljudsku konfrontaciju temporalnom, ukrštanje sa istorijskim, geološkim i astronomskim pojmom vremena”. Već samim odabirom dimenzija (od svega 10-ak cm) postaje jasno da su ova minuciozna jezgra, nukleusi u kojima su sadržane snaga i ekspresija, sažeta “konstrukcija želje”. Uprkos minijaturnoj formi one asociraju na zenovske skulpture masivnih dimenzija, namijenjene javnim prostorima, kakve su radili japanski vajari poput Isamu Noguchia.

Osnovi oblik koji je izvorište za ostale kompleksne forme je sugestivno prosječen po sredini sa bočnim mesnatim površima, ali sa snažnim “kičmenim stubom” kojim se potencira elastičnost materijala. Naizgled savitljive, ove čvrste forme prosto mame na dodir, dovodeći u sumnju našu percepciju – “elokvencija matrijala” potvrđuje koliko je naše iskustvo varljivo, a značenje transformabilno. Potreba za uživljavanjem u Kapičićev rad ostvarena je kroz maestralno izveden zahvat djelimičnog ukidanja, odnosno redefinisanja, osobina materijala umjetničkog djela. Ovdje se ne radi o pukoj tehnološkoj i zanatskoj virtuoznosti, već načinu da se preoblikuje izražajni potencijal kamena i sve ono što iz njega proističe i što ga identifikuje. (Svjesno “žrtvujući” kamen, radi pokušaja prevazilaženja njegovih izražajnih mogućnosti, autor kroz ironičan osvrt referira i na neke savremene tendencije koje materijal umjetničkog djela podređuju  principima komunikacije masovne kulture.)

Tako kamen kao desakralizovani medijum fantazije postaje suptilni nosilac subjektove podsvjesne želje.

Poklon Iva Đurića Narodnom muzeju (avgust/septembar)

Sedam radova koje su Ivo i Miodrag Đurić Dado poklonili NMCG (nastalih u periodu 2002. – 2007.) zajedno sa djelima iz različitih perioda umjetnikovog stvaralaštva koji se nalaze u fondu Umjetničkog muzeja omogućavaju potpunije sagledavanje opusa ovog autora, čiji značaj odavno prevazilazi crnogorske okvire. 

Poznat kao neumorni, beskompromisni istraživač svijeta ljudskih mana, potkazivač svih naših deformisanih, pažljivo skrivanih psihičkih stanja i nedostataka, u seriji radova posvećenih unuku Ivu Dado kao da umekšava duh svog turobnog, zastrašujućeg univerzuma, pod dejstvom njihove snažne međusobne emocionalne privrženosti, i Ivove nezaustavljive dječije energije. I dalje njegove radove nastanjuju čudovišna bića, skoro prijetećih pogleda, ali ona sada emaniraju jednu vedru, razdraganu dječiju mahnitost. Čitav vokabular je privremeno/prividno izmjenjen – tu su igračke, i drugi djelimično raspoznatljivi predmeti kojima je obično pretrpan neuhvatljivi dječiji univerzum. Stanovnici ovih svjetova su možda Ivovi drugovi, nemirni, luckasti, nestašni dječaci koji kao da su stalno zauzeti smišljanjem neke nove smicalice. Za razliku od atmosfere gorčine, jeze i nelagode koju obično izazivaju Dadove predstave, a koja dugo nakon gledanja ostaje urezana u našu podsvjest, ove nove živahne kompozicije odišu toplinom, mame osmjeh i kao da bude sjećanja na vlastite nestašluke.

Među radovima su i dva Autoportreta sa Stafilokokom, savim drugačijeg rukopisa, duboko lična, koja nas vraćaju u Dadov sumorni, mračni svijet, koji nastanjuju “sjenke na duši”, bolest koja ga je proganjala, koja kao da je uvijek negdje tu, kao nemir, jeza koja se uvlači duboko u kosti. Nasmijano žensko lice, sa reklamnog plakata, ljepotica sa naslovne strane postala je groteskna predstava čiji je osmjeh prevučen gustom, tamnom, neprobojnom koprenom, oči prekrivene sitnim, gmizavim bićima…

Branimir Karanović, Fotografije (septembar/oktobar)

Kroz višedecenijski, istraživački rad u kome detektuje različite stadijume i okolnosti savremenog društva ovaj poznati beogradski autor, internacionalnog renomea, stvarao je različite cikluse posvećene određenoj temi – stogovi sijena, koševi, plakati političkih partija … analizirajući brojne sociološke i kulturološke fenomene. Otpadi, buvlje pijace, smetlišta u jednom trenutku kriznih devedestih postaju mjesta koja iz pozicije marginalizovanog prostora, iz periferije dospijevaju u centar zbivanja, zahvaljujući opštoj društvenoj klimi – krizi, materijalnoj bijedi, u kojoj je važno kako-tako preživjeti. Naročito aktuelni i prisutni tokom poslednje decenije, markirani su kao spomenici kojima je ukinuto osnovno značenje, i transformisani u mjesta koja predstavljaju “barometar ekonomskog i moralnog stanja” jednog društva i time su postali glavni označitelji jednog šireg socijalnog konteksta, duhovno i materijalno osiromašenog ambijenta koji je doživio snažnu etičku i kulturnu degradaciju. Detektovanje takvih lokacija, pronalaženje svojevrsnih bizarnih mjesta i scena potvrđuje izrazit senzibilitet ovog autora, a ona nam ih ne predstavlja sa namjerom da kritikuje, omalovaži, već ih doživljava kroz blagonaklon pogled, kroz pogled jedne sasvim nove estetike viđenja – prostornog organizovanja koje su definisali sasvim novi principi. 

Ovi specifični sociološki pejzaži posredno sugerišu generalno stanje koje je posledica opšte degradacije osnovnih egzistencijalnih uslova. Objektivni, neuljepšani portret jednog društva, sagledan sa “distance jednog istraživača”, pažljivog i skoncentrisanog sakupljača koji dokumentuje situacije, i svedoči o posledicama brojnih previranja u društvu, tragičnim dešavanjima, lošim odlukama, pogrešnim izborima, a time posredno i o našem odnosu prema jednom vremenu, simbolima jednog sistema, njihovom negiranju, onome što odbacujemo, prerađujemo ili deponujemo za neka druga (bolja!) vremena…

Izložba Orijentacije (oktobar/novembar): Maja Čakalović, Zdravko Delibašić, Mišo Joskić, Aleksandra Aleksić, Teodora Nikčević, Adriana Gvozdenović, Tanja Markuš, Rachel Carey, Alain Colardelle, Guillaume Lemuhot, Loïc Le Verche, Se –Lyung Moon, Anaïs Rossi Y Costa, Sophie Zwingelstein.

Izložbom studenata FLU Cetinje i Visoke umjetničke škole iz Meca prezentirani su radovi studenata završnih godina, sa različitih odsjeka, u kojima je posredno bilo moguće prepoznati pravce razmišljanja koji se njeguju u ovim dvjema obrazovnim institucijama. Iako zasnovane na različitim principima rada obje škole umjetnosti, podstiču razvijanje individualnih interesovanja svojih studenata, što je sugerisano kroz precizno definisane  autorske koncepte. Zbog obima izložba je bila podijeljena na dva segmenta – jedna grupa radova, uglavnom instalacije i objekti predstavljena je u Ateljeu DADO, dok su drugu grupu uglavnom činili video radovi prezentirani u Svečanoj sali FLU Cetinje. Na taj način je stvorena i interakcija između učesnika i publike i dodatna dinamika oživljavanjem samog čina otvaranja. Iako sasvim različiti po senzibilitetu ovi mladi autori, iskazali su sklonost ka istraživačkom razmišljanju, dok je jedna grupa radova, uglavnom gostujućih autora, nastala kao interakcija sa ambijentom Cetinja. Video, instalacije, crtež, fotografije, slike ukazuju na mnogostrukost djelovanja, vrlo različite poglede na okruženje, i percipiranje stvarnosti. Međutim ono što ih objedinjuje su kreativnost i duboko promišljanje aktuelnog trenutka i slojevito razlaganje teme kojom se bave.

XXXI Crnogorski likovni salon 13. novembar (novembar/decembar): Biljana Rašković, Roman Đuranović, Momčilo Macanović, Ana Zarubica, Milena Jovićević Popović, Draško Dragaš, Marko Čakalović, Saša Stanišić, Relja Dedeić, Maja Čakalović, Milijana Istijanović.

Izložba Salona, selektora Aleksandra Čilikova, posvećena je Gojku Berkuljanu, utemeljivaču i prvom direktoru Salona, za temu je imala figuraciju kao umjetnički pravac. Predstavljeni su radovi autora pripradnika nekoliko generacija, koji iz različitih perspektiva, tretiraju ovu široku temu. Od apstrahovanih predstava, preko objekata kojima se sugeriše tjelesnost, formi i oblika koji direktno referiraju na određene pojave, do skulptura snažne ekspresije, realizovanih u realističnom maniru predstavljen je obiman segment onoga što se na polju figuracije zbiva u aktuelnoj crnogorskoj produkciji poslednjih godina. Iako izložba Salona ima dugu tradiciju, poslednjih godina / od obnavljanja je, nažalost, svedena na učešće samo domaćih autora tako nije moguće uspostaviti reference sa onim što se zbiva u neposrednom okruženju. Kroz predstavljene radove bilo je moguće razaznati da kroz mnoštvo raznolikih umjetničkih senzibiliteta na domaćoj sceni djeluje znatan broj vrlo kvalitetnih autora koji su ovu temu inkorporirali u svoj umjetnički kredo i jasno definisali osobene poetike, čime se izdvajaju od drugih.  

Sezona 2009. godine završena je izložbom iz fonda Umjetničkog muzeja, radovima Lazara Vozarevića*, iz njegove enformelističke i postenformelističke faze (s kraja 50-tih i početka 60-tih godina XX vijeka). Ovaj autor osobenog umjetničkog senzibiliteta, jedan od značajnijih predstavnika enformela u Srbiji, stvorio je jedan posve specifičan stil. Pod uticajem ranijih faza, kada je direktnu inspiraciju nalazio u slikarstvu Pikasa, u svojim novim radovima je objedinio različite karakteristike figurativnog slikarstva sa istraživanjem materijala, što je bila glavna karakteristika ovog novog umjetničkog pravca i tako stvorio sasvim poseban rukopis nazvan “apstraktni enformel”.

Izložba je dio programske koncepcije u okviru koje se publici žele predstaviti autori i pojave koji su snažno obilježili tokove umjetnosti XX vijeka na prostorima bivše Jugoslavije, a čija se djela nalaze u fondovima Narodnog muzeja.

* ovoj izložbi posvećen je poseban tekst u okviru Glasnika NMCG

Napomena: IZVJEŠTAJ O RADU ATELJEA DADO ZA 2009. GODINU OBJAVLJEN JE U GLASNIKU NMCG

 Plan aktivnosti Ateljea DADO za 2010. godinu*

maj/jun – Milija Pavićević A.P.D.M. 2003.

jun – Linda Adele Goodine (SAD) – fotografije

jul – Od fotografije do holografije / prezentacija starih optičkih tehnika iz fonda Narodnog muzeja, autor izložbe Aleksandar Berkuljan

jul/avgust – Igor Josifov (Makedonija / SAD) video instalacija           

avgust – Izložba iz fonda Umjetničkog muzeja

početak septembra – Blažo Kovačević (Crna Gora / SAD)

septembar/oktobar – Gordana Kuč (Crna Gora)

oktobar/ novembar – Irena Paskali, video instalacija  (Njemačka /Makedonija)

novembar/decembar – Laurie Megauis, fotografije (Francuska)

*Napomena: Galerija zadržava pravo izmjene programa